Vikipediya

Foydalanuvchi:Komilkhuja/Test

< Foydalanuvchi:Komilkhuja
Nadejda Krupskaya
Надежда Крупская

Krupskaya 1890-yillarda
 SSSR Taʼlim vazirining oʻrinbosari
 
Mansab davri
1929-yil – 27-fevral 1939-yil
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi
Надежда Константиновна Крупская

26-fevral [E.U. 14-fevral] 1869-yil
Sankt-Peterburg, Rossiya imperiyasi
Vafoti 27-fevral 1939-yil(1939-02-27)
(70 yoshda)
Moskva, Rossiya SFSR, Sovet Ittifoqi
Siyosiy partiyasi Rossiya sotsial-demokratik Mehnat partiyasi (Bolsheviklar)
(1903–1918)
Rossiya Kommunistik partiyasi
(1918–1939)
Turmush oʻrtogʻi
Vladimir Lenin
(turm. 1898; vafoti 1924)
Onasi Yelizaveta Vasilevna Krupskaya
Otasi Konstantin Ignatiyevich Krupskiy
Taʼlim Bestujev kurslari
Mukofotlari
Dafn etilgan joyi Kreml devori nekropoli, Moskva
Ilmiy darajasi Pedagogika fanlari doktori
Imzosi

Nadejda Konstantinovna Krupskaya[1][lower-alpha 1](26-fevral [E.U. 14-fevral] 1869-yil Sankt-Peterburg, Rossiya imperiyasi — 27-fevral 1939-yil Moskva, Rossiya SFSR, SSSR[2]) — rus inqilobchisi, Vladimir Leninning rafiqasi.

Krupskaya Sankt-Peterburgda qashshoqlikka tushib qolgan aristokratlar oilasida tugʻilgan va u kambagʻallarning hayotini yaxshilash haqida qatʼiy fikr yuritgan. U Marksizmni qabul qildi va 1894-yilda marksistik munozara guruhida Lenin bilan tanishadi. Ikkalasi ham 1896-yilda inqilobiy faoliyati uchun hibsga olingan va Lenin Sibirga, Krupskaya esa Ufa guberniyasiga surgun qilinadi. Krupskaya 1898-yilda turmush qurish sharti bilan unga qoʻshilishga ruxsat oldi. Ular surgundan keyin Myunxenga, keyin esa Londonga joylashdilar. 1905-yilgi inqilobda qatnashish uchun qisqa muddat Rossiyaga qaytib kelishdi.

1917-yilgi inqilobdan keyin Krupskaya siyosiy sahnada oldingi safda boʻldi va 1924-yilda Kommunistik partiya Markaziy Qoʻmitasining aʼzosiga aylandi. Nadejda 1929-yildan 1939-yilgacha Taʼlim komissarining oʻrinbosari boʻlib, sovet taʼlim tizimiga, shu jumladan sovet kutubxonachiligining rivojlanishiga katta taʼsir koʻrsatdi.

Krupskaya 70 yoshga toʻlganining ertasiga, 1939-yil 27-fevralda toʻsatdan peritonitdan vafot etdi. Uning oʻlimi holatlari va Iosif Stalin bilan boʻlgan shaxsiy keskinliklar bir nechta daʼvolarga sabab boʻldi[3][4]. Ulardan baʼzilari Stalinning yaqin doiralaridan kelib chiqqan holda Nadejda Krupskaya zaharlangan deyiladi[5][6][7][8][9][10].

Bolalik yillari tahrir

 
Krupskaya 1876-yilda

Nadejda Krupskaya yuqori tabaqali, ammo kambagʻal oilada tugʻilgan. Uning otasi Konstantin Ignatyevich Krupski (1838—1883) rus harbiy ofitseri va Rossiya imperiyasining zodagonlaridan biri boʻlib, 1847-yilda toʻqqiz yoshida yetim qolgan. Konstantin Imperator Rossiya armiyasida piyoda ofitser sifatida oʻqitilgan va topshirilgan[11].

Polshaga topshirilishidan oldin u Krupskayaning onasi bilan turmush qurdi. Olti yillik xizmatdan soʻng Krupski oʻz rahbarlarining iltifotini yoʻqotdi va „Rossiyaga zid faoliyat“da ayblandi. Konstantin inqilobchilarga aloqadorlikda gumon qilingan. Bu vaqtdan keyin u fabrikalarda ishladi. Oʻlimi oldidan u yana ofitser lavozimiga tayinlandi[12].

Krupskayaning onasi Yelizaveta Vasilyevna Tistrova (1843-1915) yersiz rus zodagonlarining qizi boʻlgan. Ota-onasi Yelizavetaning yoshligida vafot etgan va oʻsha paytdagi Rossiyada ayollar uchun mavjud boʻlgan eng yuqori rasmiy taʼlim boʻlgan Bestujev kurslariga oʻqishga kirgan. Yelizaveta oʻz ilmiy darajasini qoʻlga kiritgach, Krupskiyga turmushga chiqqunga qadar zodagon oilalarda gubernator boʻlib ishlagan[13].

 
Krupskaya 1879-yilda

Yaxshi maʼlumotli va aristokratik nasldan boʻlgan ota-onalarning quyi sinfdagi mehnat sharoitlari tajribasi bilan uygʻunlashishi, ehtimol Krupskayaning koʻplab mafkuraviy eʼtiqodlarini shakllantirishga olib keldi.

„Krupskaya bolaligidanoq atrofidagi xunuk hayotga qarshi norozilik ruhi bilan ilhomlangan.“[14]

Krupskayaning gimnaziyadagi doʻstlaridan biri Ariadne Tyrkova uni shunday tasvirlagan:

„Baland bo‘yli, o‘g‘il bolalar bilan noz-karashma qilmas, mulohaza bilan o‘ylaydigan, serharakat, qattiq e’tiqodga ega bo‘lgan qiz... U o‘z fikrlari ega va his-tuyg‘ulariga hamisha sodiq bo‘lganlardan biri edi...“[15]

Krupskaya „Peterburgdagi taniqli xususiy qizlar oʻrta maktabi“ knyaz A. S. Obolenskiy nomidagi ayollar gimnaziyasiga toʻliq mos kelguniga qadar qisqa vaqt ichida ikki xil oʻrta maktabda oʻqidi. Bu taʼlim, ehtimol, boshqa gimnaziyalarga qaraganda ancha erkinroq boʻlgan, chunki baʼzi xodimlar sobiq inqilobchilar ekanligi qayd etilgan[16].

Otasining vafotidan keyin Krupskaya va onasi daromad manbai sifatida dars berishdi. Krupskaya yoshligidanoq taʼlim sohasiga kirishga qiziqish bildirgan[17]. U, ayniqsa, Lev Tolstoyning taʼlim haqidagi nazariyalariga qiziqdi. Ular har bir talabaning shaxsiy rivojlanishiga va oʻqituvchi hamda talaba munosabatlarining ahamiyatiga eʼtibor qaratdilar[18].

Bu Krupskayani Tolstoyning koʻplab asarlarini, jumladan, uning islohot nazariyalarini oʻrganishiga olib keldi. Bu tinch, qonunga boʻysunuvchi gʻoyalar boʻlib, odamlar keraksiz dabdabalardan voz kechish va uylarini yigʻishtirish uchun boshqa birovni yollash oʻrniga oʻziga qaram boʻlishga qaratilgan. Tolstoy Krupskayada unutilmas taassurot qoldirdi, aytilishicha, Nadejda „zamonaviy kiyim va qulaylikka alohida nafrat bilan qaragan“[19]. Nadejda uyi va ofisidagi jihozlari kabi har doim kamtarona kiyingan.

Fidoyi, kelajagi bor talaba sifatida Krupskaya bir nechta munozara toʻgaraklarda ishtirok eta boshladi. Ushbu guruhlar har bir ishtirokchi manfaati uchun muayyan mavzularni oʻrganish va muhokama qilish uchun tuzilgan edi. Keyinchalik, ana shunday doiralardan birida Krupskaya birinchi marta Marks nazariyalari bilan tanishdi. Bu uning oʻz xalqi uchun hayotni yaxshilashning potensial usuli sifatida qiziqish uygʻotdi va u marksistik falsafani chuqur oʻrganishni boshladi[20]. Bu juda qiyin edi, chunki bu mavzudagi kitoblar Rossiya hukumati tomonidan taqiqlangan, yaʼni inqilobchilar ularni yigʻib, yer osti kutubxonalarida saqlaganlar. 1890-yilda u muhandis Robert Klasson tomonidan tashkil etilgan marksistik toʻgarakka qoʻshildi[21].

Oilaviy hayoti tahrir

Manbalar tahrir

  1. ↑ Scientific transliteration: Nadežda Konstantinovna Krupskaja.
  2. ↑ McNeal, 13.
  3. ↑ "Stalin threatened to produce another woman who would swear that she, not Krupskaya, was Lenin's true wife if she dared to publish Lenin's "Last testament". Noonan, Norma C.; Nechemias, Carol R.. Encyclopedia of Russian Women's Movements (en). Greenwood Publishing Group, 30 September 2001 — 150 bet. ISBN 978-0-313-30438-5. 
  4. ↑ Fitzpatrick, Sheila. Education and Social Mobility in the Soviet Union 1921-1934 (en). Cambridge University Press, 16 May 2002 — 11 bet. ISBN 978-0-521-89423-4. 
  5. ↑ Vaksberg, Arkadiĭ. Toxic Politics: The Secret History of the Kremlin's Poison Laboratory--from the Special Cabinet to the Death of Litvinenko (en). ABC-CLIO, 2011 — 80 bet. ISBN 978-0-313-38746-3. 
  6. ↑ Yuri Felshtinsky and Vladimir Pribylovsky, The Corporation. Russia and the KGB in the Age of President Putin, Encounter Books, ISBN 1-59403-246-7, 25 February 2009, page 445.
  7. ↑ Trotsky, Leon. Writings of Leon Trotsky. New York: Pathfinder Press, 1975–1979 — 197 bet. ISBN 0873483138. 
  8. ↑ Birstein, Dr Vadim J.. The Perversion Of Knowledge: The True Story Of Soviet Science (en). Basic Books, 9 September 2009. ISBN 978-0-7867-5186-0. 
  9. ↑ Antonov-Ovseenko, Anton. The Time of Stalin: Portrait of a Tyranny (en). Harper & Row, 1983 — 140 bet. ISBN 978-0-06-039027-3. 
  10. ↑ Thatcher, I.. Reinterpreting Revolutionary Russia: Essays in Honour of James D. White (en). Springer, 4 August 2006 — 163 bet. ISBN 978-0-230-62492-4. 
  11. ↑ Marcia Nell Boroughs Scott, Nadezhda Konstantinovna Krupskaya: A flower in the dark. [Dissertation] The University of Texas at Arlington, ProQuest Dissertations Publishing, 1996. 1383491.
  12. ↑ McNeal, 5-9.
  13. ↑ McNeal, 11-12.
  14. ↑ C.Bobrovskaija, Lenin and Krupskaja (New York City: Workers Library Publishers, Inc., 1940), 4.
  15. ↑ McNeal, 19.
  16. ↑ McNeal, 17-19.
  17. ↑ Mihail S. Skalkin, and Georgij S. Tsov’janov, "Nadezhda Konstantinovna Krupskaya, " Prospects, Paris, Vol. 24, Issue 1 (1 January 1994): 49.
  18. ↑ „Tolstoy, Leo“, in Encyclopædia Britannica. Retrieved 21 March 2008.
  19. ↑ McNeal, 23.
  20. ↑ Matietta Shaginyan, „Memories of Nadezhda Krupskaya“, Soviet Literature, Moscow, Vol. 0, Issue 3 (1 January 1989): 156.
  21. ↑ Parkomenko, A.A. „Robert Eduardovich Klasson“. The Free Dictionary. Qaraldi: 2021-yil 27-aprel.

Eslatmalar tahrir

  1. ↑ ruscha: Надежда Константиновна Крупская.

Inqilob tahrir

Bolsheviklar
Большевики
(Inglizcha) nomi Bolsheviks
(Fransuzcha) nomi Bolcheviks
Yetakchi Vladimir Lenin
Asoschisi Vladimir Lenin
Tashkil etilgan 1903 (121 yil avval) (1903)
Tugatilgan sana 1952-yil[1]
Ota partiyasi Rossiya sotsial-demokratik Mehnat partiyasi
Voris partiya Sovet Ittifoqi Kommunistik partiyasi
Gazetasi Pravda
Madhiyasi

Bolsheviklar(ruscha: большевики, bolsheviki; from bolshinstvo, bolshinstvo, 'majority'),[lower-alpha 1] — Vladimir Lenin boshchiligidagi Marksistik Rossiya sotsial-demokratik Mehnat partiyasining (RSDLP) oʻta chap fraksiyasi boʻlib, 1903-yildagi II partiya qurultoyida Mensheviklar[lower-alpha 2] bilan ajralib chiqdi. Bolsheviklar partiyasi 1917-yil oktyabr inqilobida Rossiyada hokimiyatni qoʻlga kiritdi va keyinchalik Sovet Ittifoqi Kommunistik partiyasi deb nomlandi. Ularning leninistik va keyinchalik marksistik-leninistik tamoyillarga asoslangan mafkurasi va amaliyoti Bolshevizm deb nomlanadi.

Boʻlinishning kelib chiqishi Mensheviklarning keng partiyaga aʼzo boʻlish istagidan farqli oʻlaroq, Leninning kichikroq professional inqilobchilar partiyasini qoʻllab-quvvatlashi edi. Bolsheviklarning siyosiy falsafasi avangardizm va demokratik sentralizmning Lenincha tamoyillariga asoslanadi. 1917-yil fevral inqilobidan soʻng podshohni agʻdargan Lenin Rossiyaga qaytib keldi va „Muvaqqat hukumatni qoʻllab-quvvatlamaslik“ va „Butun hokimiyat sovetlarga“ chaqiriq Aprel tezislarini eʼlon qildi.

Notes tahrir

  1. ↑ ruscha: большевики́, большеви́к (singular); derived from bol’shinstvó (большинство́), „majority“, literally meaning „one of the majority“.[2]
  2. ↑ Derived from men'shinstvó (меньшинство́), „minority“, which comes from ménʼshe (ме́ньше), „less“.

Manbalar tahrir

  1. ↑ („Sovet Ittifoqi Kommunistik partiyasi“ deb qayta nomlandi)
  2. ↑ „Bolsheviki Seize State Buildings, Defying Kerensky“ (1917-yil 7-noyabr). 2017-yil 21-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 22-dekabr.

Eslatmalar tahrir

Manbalar tahrir 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Foydalanuvchi:Komilkhuja/Test&oldid=4309405" dan olindi