Hakea salicifolia, odatda, majnuntol bargli xususiyati bilan tanilgan, Avstraliyaning sharqiy qismiga xos boʻlgan gulli oʻsimlik turidir. Uning jozibali barglari va mumli-oq gullari moslashuvchan, tez oʻsadigan kichik daraxt yoki buta kabi koʻrinishlari bor[1].

Tavsif tahrir

 
yangi novdalari

Hakea salicifolia tez oʻsadigan tik buta va balandligi 3–5 m (10-20 fut) gacha boʻlgan kichik daraxt shaklidagi turlari bor. Kichikroq novdalar toʻq qizil uzunlamasına bilan silliqdir. Yosh kurtaklar siyrak ipak tukli yoki tuksiz silliq boʻlishi mumkin. Barglari uzunchoq oval shaklga ega, kengligi 12 sm gacha uzunlikda va 5–20 mm (0,2-0,8 dyuym) kengligida bir nuqtaga toraygan yoki bazan yumaloq ham boʻlishi mumkin. Och yashil barglari silliq, baʼzan koʻk-yashil, shaffof qoplam bilan qoplangan. Endi chiqqan barglari zich, siyrak mayin ipakdek oq va zangsimon rangli tuklar oʻsgan sayin silliqlashadi. Gullashi 1-1,5 mm (0,04-0,06 dyuym) uzunlikdagi kalta poyadagi 16-28 ta oq yoki och sariq gullardan iborat bitta soyabondan iborat. Yosh gul shoxlari uzunligi 3 mm (0,1 dyuym) va tashqi tomoni biroz tukli. Pedikelning uzunligi 4,5–7 mm (0,2-0,3 dyuym). Perianth silliq, koʻk-yashil, xira qoplamli va uzunligi 2,3-3,5 mm (0,09-0,1 dyuym). Shaklining uzunligi 6-6,5 mm (0,2-0,3 dyuym). Tuxum shaklidagi mevalarning uzunligi 2,3-3,5 sm (0,9-1 dyuym) va kengligi 1,3-3 sm (0,5-1 dyuym) asta-sekin kichik shoxlarining uchi torayib boradi. Meva yuzasi 1–5 mm (0,04-0,2 dyuym) qora pufakchali siğil bilan qoplangan[2].

 
mevasi

Taksonomiyasi va nomlanishi tahrir

Tol bargli hakea birinchi marta 1800-yilda fransuz botaniki Etyen Per Ventenat tomonidan rasman topilgan, u unga Embrothium salicifolium nomini bergan va tavsifni „des Plantes Nouvelles et peu connues, cultivees dans le Jardin de J. M. Cels“ tavsifida nashr etgan. Tur namunasi 1792-yilda Botanika koʻrfazidan yigʻilgan materialdan Jak Filipp Martin Sels bogʻida oʻstirilgan.[3][4].1941-yilda ingliz botanigi Brayan Burtt nomini Hakea salicifolia deb oʻzgartirdi va tavsifni turli xil maʼlumotlar bilan chop etdi. Maxsus epitet (salicifolia) lotincha salix „tol“ va „barg“ degan maʼnoni bildiruvchi folium: tolga oʻxshash barglari soʻzlaridan olingan [5] maxsus epithet (salicifolia) lotin salix soʻzidan olingan.[6]:174 tol va barg maʼnolaridagi majnuntolga oʻxshash [6]: .[7].

Hozirgi vaqtda Avstraliya oʻsimliklarini roʻyxatga olishda ikkita kichik tur tan olingan:

  • Hakea salicifolia (Vent.) B. L. Burtt subsp. barglari kengligi 7 mm (0,28 dyuym) dan ortiq boʻlgan va qirgʻoqda oʻsadigan va Springbrook, Kvinslenddan Jervis koʻrfazi, Yangi Janubiy Uelsgacha choʻzilgan salicifolia;[8]
  • Hakea salicifolia subsp. angustifolia (A. A. Ham.) W. R. Barker, barglari kengligi 4–7 mm (0,16-0,28 dyuym) va Sidney mintaqasidagi Hornsbi va Helensburg oʻrtasidagi suv oqimlari yaqinida oʻsadi.

Hakea saligna var. angustifolia birinchi marta 1920-yilda Artur Endryu Hamilton tomonidan Yangi Janubiy Uels Linnean Jamiyati kitoblarida rasman tasvirlangan, undan oldin 1999-yilda Uilyam Robert Barker tomonidan Hakea „salicifolia subsp“ deb oʻzgartirilgan[2][9].

Tarqalishi va yashash joyi tahrir

Hakea salicifolia — asosan Kempseydan Shoalhaven daryosi, Dorrigo, Whian Whian va Moviy togʻlargacha oʻsadigan keng tarqalgan tur. Kvinslend va Yangi Janubiy Uels chegarasi yaqinida ham topilgan. Koʻpincha yomgʻir oʻrmonlari yaqinida nam sklerofill oʻrmonida oʻsadi[2][10].

Ekologiyasi tahrir

Tol bargli Hakea Yangi Zelandiyadagi invaziv oʻsimlik turi boʻlib, Yangi Zelandiyani muhofaza qilish departamenti tomonidan 300 ga yaqin atrof-muhit oʻsimliklaridan biri sifatida roʻyxatga olingan. U Portugaliyada ham invaziv hisoblanadi. Koʻpgina tuproqlarga va subtropiklardan moʻtadil zonalarga moslashgan jozibali manzarali daraxt[11].

Manbalar tahrir

  1. Hakea salicifolia. Royal Botanic Garden Sydney. Qaraldi: 2020-yil 28-sentyabr.
  2. 2,0 2,1 2,2 Barker, Robyn M.; Haegi, Laurence A.; Barker, William R.. "Flora of Australia" Vol.17B Proteaceae 3 Hakea to Dryandra. ABRS, 1999. ISBN 0-643-06454-0. 
  3. Embothrium salicifolium. APNI. Qaraldi: 2019-yil 5-fevral.
  4. Ventenat, Etienne Pierre. Description des plantes nouvelles et peu connues : cultivées dans le jardin de J.M. Cels : avec figures, Paris, 1800 — t8 bet. 
  5. Hakea salicifolia. APNI. Qaraldi: 2019-yil 5-fevral.
  6. 6,0 6,1 Brown, Roland Wilbur. The Composition of Scientific Words. Washington, D.C.: Smithsonian Institution Press, 1956. 
  7. Hakea salicifolia. Flora of South Australian:Online. South Australian Government. Qaraldi: 2019-yil 5-fevral.
  8. Hakea salicifolia subsp. salicifolia. Australian Plant Census. Qaraldi: 2020-yil 28-sentyabr.
  9. Hakea salicifolia subsp. angustifolia. Australian Plant Census. Qaraldi: 2020-yil 28-sentyabr.
  10. Hakea salicifolia. PlantNET:NSW Flora Online. Qaraldi: 2019-yil 5-fevral.
  11. Hakea salicifolia. Plants of the World Online. Royal Botanic Gardens, Kew. Qaraldi: 2019-yil 6-fevral.