Kumuz
Kumuz, Xomus yoki Agach-kumuz (kum. Kumuz, kum. Xomus yoki kum Agach-kumuz) — kumiqlarning anʼanaviy uch torli (kamdan-kam ikki torli) musiqiy cholgʻu asbobi hisoblanadi. Agach kumiq tilidan rus tiliga tarjima qilinganda daraxt degan maʼnoni anglatadi.
Tavsifi tahrir
Olimlar qirgʻiz komuzining nomiga oʻxshashligini payqashgan, ammo kumuz Kavkazning boshqa musiqiy cholgʻu asboblari bilan bogʻliqligini taʼkidlashgan. Yozilishiga koʻra, xomus turi ham mavjud. Kumiqlar orasida Agach-kumuz, boshqa turklar singari, eng qadimgi musiqa asbobi hisoblanadi. Uning pastki qismida uchburchakli tor yogʻochdan yasalgan dugba shaklidagi tanasi va tekis yogʻoch ovozli taxtasiga ega, 5-7 ta qirrali kichik boʻyni va biroz egilgan boshi bor. Agach-kumuzning umumiy uzunligi 90-100 sm. Torlari metall, tomir yoki ipakdan. 1930-yillarda Agach-kumuz K.Mamedov tomonidan takomillashtirilgan. Agach-kumuz 14-18 lada bilan jihozlangan, xromatik tovush qatori 2 oktavaga ega, tovush chiqarish uchun charm plektr ishlatiladi.[1] U koʻpincha yongʻoq yoki tut daraxtidan tayyorlanadi.[2] Yongʻoqdan yasalgan Agach-kumuz lipadan yasalgan turidan balandroq oʻynaydi.[3] Odatda u uch torli boʻlib, baʼzida ikki torli turi ham mavjud boʻladi. Agach-kumuzdagi kuy burdonli ikki ovozli boʻlib eshitiladi. Kumiqlar orasida agach-kumuzni yakka hamda joʻr cholgʻu sifatida ishlatiladi. Qoida tariqasida, u erkak yakkaxon va ansambl qoʻshigʻiga hamrohlik qiladi. Kamdan-kam hollarda ayollar kuylaydi.[4] Hozirgi davrga kelib, kumiqlar orasida agach-kumuzni ijro etish sanʼati kamayib bormoqda.
Taniqli ijrochilar tahrir
Manbalar tahrir
- ↑ Mark Slobin. Kirgiz Instrumental Music. Theodore Front Music — 11– bet. ISBN 978-0-614-16459-6. 24-avgust 2012-yilda qaraldi. }
- ↑ https://stringedinstrumentdatabase.aornis.com/datumbazo/a.htm Stringed Instrument Database: A
- ↑ https://atlasofpluckedinstruments.com/middle_east.htm#dagestan Atlas of Plucked Instruments: Dagestan
- ↑ „Музыкальная энциклопедия. Агач-кумуз“. 2020-yil 21-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 14-iyun.
- ↑ „Национальный инструмент - агач кумуз“. 2020-yil 14-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 14-iyun.
- ↑ „В Дагестане начали возрождать агач-кумуз“. 2020-yil 14-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 14-iyun.
- ↑ „Завещан был нам Деде Коркутом“. 2020-yil 14-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 14-iyun.
- ↑ „Под звуки агач-кумуза“. 2020-yil 23-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 14-iyun.
- ↑ „Поэзия Д. Магомедова периода революции и гражданской войны“. 2020-yil 14-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 14-iyun.
Adabiyotlar tahrir
- Kumiq xalqining musiqiy cholgʻu asbobi haqida baʼzi maʼlumotlar (Wayback Machine saytida 2022-05-26 sanasida arxivlangan)