Qodir Qulmanov
Qodir Ajgireevich Qulmanov (1911-yil 23-noyabr, 1994-yil) – sovet temir yoʻl xodimi, oʻqituvchi, Qozogʻiston SSRda xizmat koʻrsatgan transport xodimi.
| Qodir Qulmanov Ajgireevich | |
|---|---|
| Tavalludi |
1901-yil 13-noyabr |
| Vafoti | 1994-yil |
| Fuqaroligi |
Sovet Sotsialistik Respublikalari Ittifoqi Qozog‘iston |
| Taʼlimi | Toshkent davlat transport universiteti |
| Turmush oʻrtogʻi | Galiya Axmedovna Qulmanova |
| Bolalari | Nazira, Olmos, Naylya |
Biografiya tahrir
Boshlangʻich talimni musulmon maktabida olgan, soʻngra Astraxandagi yetti yillik rus maktabida oʻqigan va Qizil-Oʻrdadagi kooperativ texnikumini tamomlagan. 1930-yilda Toshkentdagi ishchilar fakultetiga oʻqishga kirdi[1].
1931-yilda Qulmanov Toshkent temir yoʻl transporti muhandislari institutining birinchi kogortasida[1], 1936-yilda temir yoʻllardan foydalanish fakultetini tamomlab, transport va yuk tashish ishlari boʻyicha temir yoʻl transporti muhandisi boʻldi[2].
Topshiriq boʻyicha Chimkent stansiyasiga muhandis etib tayinlandi. Toʻqqiz yil oʻtgach, Turkiston-Sibir temir yoʻl boshqarmasining katta muhandisi lavozimiga oʻtkazildi[2].
1939-yilda Semeyda ilgari Toshkentdagi irrigatsiya va mexanizatsiya texnikumidan xalq dushmanining qizi sifatida haydalgan Galiya Bobkinaga uylangan[3].
1940-yilda Semey stantsiyasiga muhandis, keyinroq Matay transport boʻlimiga katta muhandis qilib ishga oʻtkazildi. 1942-yildan Turksib liniya korxonalarida turli muhandislik lavozimlarida ishlagan: Ayagoʻz stansiyasi boshligʻining oʻrinbosari, Ayagoʻz va Chuy yoʻl boʻlimlari katta muhandisi[2].
1945-yil fevral oyida Turkiston-Sibir temir yoʻli transport xizmati boshligʻining oʻrinbosari etib tayinlangan va oilasi bilan Olmaotaga koʻchib oʻtgan. Front ortida qilgan mehnatlari uchun Qozogʻiston SSR Oliy Kengashining Faxriy yorligʻi, „Ulugʻ Vatan urushidagi jasoratli mehnati uchun“ medali, „Faxriy temir yoʻlchi“ va „Stalin daʼvatchisi“ koʻkrak nishonlari bilan taqdirlangan.
1947–1951 - yillarda Qodir Qulmanov yoʻl harakati xizmati bosh muhandisi boʻlib ishlagan. Bu davrda mamlakatning urushda abgor ahvolga tushgan xalq xoʻjaligi tiklandi[2].
1951-yilda Temir yoʻllar vazirligidan Olmaotaga komissiya keldi, uning ishtirokchilaridan biri Qulmanov bilan lavozimga koʻtarilish uchun vazirlikning kadrlar siyosati boʻlimida uning nomzodi koʻrib chiqilayotgani haqida maʼlumot berdi. Biroq, kadrlar boʻlimi xodimlari uning kelib chiqishi toʻgʻrisida maʼlumot toʻplashda uning amakisi Baxtigerey Qulmanov Rossiya Imperiyasi Davlat Dumasining 1 va 2-chaqiriq deputati, xotinining otasi Feidaxmet Bobkin esa birinchi gildiya savdogari ekanligini aniqladilar[3].
Qulmanovga tavakkal qilmaslik va ish joyini oʻzgartirish tavsiya qilindi. Turmush oʻrtogʻi bilan maslahatlashib, Toshkentga joʻnab ketishga qaror qildi, uni anchadan beri Toshkent temir yoʻl muhandislari institutida kafedra mudiri boʻlib ishlayotgan sobiq kursdoshi Valentin Ivanovich Aksyonov taklif qilgan edi. Institut rahbari Petrukovich Qulmanovni „Temir yoʻl transportida harakatni tashkil etish“ kafedrasiga katta oʻqituvchi lavozimiga qabul qildi[4].
Qulmanov Leningrad temir yoʻl transporti muhandislari institutining aspiranturasiga oʻqishga kirdi va u yerda taniqli olimlar: A. E. Gordon, M. A. Granquist, Yu. T.Ugryumovlardan saboq oldi. Uzoq yillik tajribasi tufayli u oʻzining ilmiy yoʻnalishini belgilab, nomzodlik dissertatsiyasini himoya qila oldi[5].
Qodir Qulmanov Toshkent ITIda 23 yillik faoliyati davomida katta oʻqituvchi, ekspluatatsiya fakulteti dekan oʻrinbosari, Avtomatika, telemexanika va aloqa fakulteti dekani, dotsent va ekspluatatsiya fakulteti dekani lavozimlarida ishlagan. Shu vaqt ichida u „Temir yoʻl transportini tashkil etish“ boʻyicha talabalar uchun oʻquv qoʻllanmalari bilan darsliklarni yozdi va nashr etdi. Barcha ilmiy ishlarning asosiy yoʻnalishi poezdlar harakatini takomillashtirish boʻlgan.
1973-yilda Toshkent IITning Olmaota filialiga Qozogʻiston SSRda transport institutini ochish uchun oʻtkazildi. Qulmanov filial direktori D. O. Omarov bilan birgalikda universitet faoliyatidagi katta tajribasidan foydalangan holda ishda faol ishtirok etdi. U institut kunduzgi boʻlimining birinchi dekani va „Poyezdlar harakatini tashkil etish“ kafedrasining birinchi mudiri boʻldi[6].
Temir yoʻl transportidagi mehnati, yuqori malakali muhandis-texnik kadrlar tayyorlash, faol pedagogik faoliyati va jamoat hayotidagi ishtiroki uchun Qodir Kulmanovga „Qozogʻiston SSRda xizmat koʻrsatgan transport xodimi“ faxriy unvoni berildi.
Ishdan boʻsh vaqtlarida qozoq xalqi tarixini oʻrgangan va tarixchi Ermuxan Bekmaxanov bilan yaqin doʻst boʻlgan. Qulmanovning sevimli mashgʻulotlaridan biri „Igorning polki jangnomasi“ ni oʻrganish edi[7].
Manbalar tahrir
- ↑ 1,0 1,1 Известные железнодорожники Казахстана, 1250 экз, Алматы: TOO «Экономтрансконсалтинг», 2004 — 80 bet. ISBN 9965-9464-1-1.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Известные железнодорожники Казахстана, 1250 экз, Алматы: TOO «Экономтрансконсалтинг», 2004 — 81—82 bet. ISBN 9965-9464-1-1.
- ↑ 3,0 3,1 Известные железнодорожники Казахстана, 1250 экз, Алматы: TOO «Экономтрансконсалтинг», 2004 — 83—85 bet. ISBN 9965-9464-1-1.
- ↑ Известные железнодорожники Казахстана.
- ↑ Известные железнодорожники Казахстана, 1250 экз, Алматы: TOO «Экономтрансконсалтинг», 2004 — 85—88 bet. ISBN 9965-9464-1-1.
- ↑ Известные железнодорожники Казахстана, 1250 экз, Алматы: TOO «Экономтрансконсалтинг», 2004 — 85—88 bet. ISBN 9965-9464-1-1.
- ↑ Известные железнодорожники Казахстана, 1250 экз, Алматы: TOO «Экономтрансконсалтинг», 2004 — 85—88 bet. ISBN 9965-9464-1-1.