Qora elektr skat
Qora elektr skat, yoki qora skat, skatlar turkumiga mansub baliq turi[1][2]. Bular suv tubida yashash tarzini olib boradigan baliqlar boʻlib, katta, yassilangan koʻkrak va qorin qanotlari deyarli yumaloq koʻrinishni hosil qiladi, qisqa va qalin mushak dumi, ikkita orqa qanoti va yaxshi rivojlangan dumli suzgichga ega. U oilasining boshqa aʼzolari kabi, 220 voltgacha boʻlgan elektr tokini ishlab chiqarishga qodir. Ular Atlantika okeanining shimoli-gʻarbiy, markaziy-gʻarbiy, shimoli-sharqiy va janubi-sharqiy qismlarida 800 m gacha chuqurlikda yashaydilar. Yosh skatlar koʻproq qumli yoki loyqa sayoz suvlarda, kattalar esa undan uzoqroqda qirgʻoqlarda yashaydi. Qora elektr skati yolgʻiz va tungi xayot tarzini olib boradi. Ularning [[ratsioni asosan suyakli baliqlardan, baʼzan qisqichbaqasimonlar va mayda akulalardan iborat. Qora elektr skati tuxum qoʻyish orqali koʻpayadi, homiladorlik 1 yil davom etadi. Qora skatlar tomonidan ishlab chiqarilgan elektr zaryadi odamni hayratda qoldirishi mumkin, ammo oʻldirmaydi. Bu skatlar, boshqa skatlar bilan birga, biotibbiyot tadqiqotlarida namunali organizmlar sifatida ishlatiladi. 19-asrga qadar bu skatlarning jigar yogʻi chiroqni yoritish uchun ishlatilgan. Hozirgi vaqtda ular tijorat baliq ovlash uchun qiziq emas. Ular sohil boʻyida baliq ovlashda ovlanadi[3].
.jpg) | |
Ilmiy tasniflash | |
|---|---|
| Olam: | Hayvonlar |
| Tip: | Xordalilar |
| Sinf: | Kikirdakli baliqlar |
| Infrasinf: | Eukariotlar |
| Oila: | Burunlilar |
Etimologiyasi tahrir
Tetronarce umumiy nomi qadimgi yunon tilidan kelib chiqqan bunda tyra [ tetra ] – „toʻrt“ va narkῶ [ narke ] – „qoʻngʻiroq“. Ismning birinchi qismi, ehtimol, yuqoridan qaralganda, bitta raqamning toʻrt tomoni sifatida koʻrinadigan yassilangan pektoral va tos suzgichlarini bildiradi. Narke – soʻzi har qanday elektr baliqni anglatadi, chunki ularning uyqusizlik hissi paydo boʻlishi mumkin. Tur hayvonlarning elektr energiyasini ishlab chiqarish qobiliyatini oʻrgangan olim Leopoldo Nobili (1784–1835) sharafiga nomlangan[4].
Hudud tahrir
Qora elektr skati gʻarbiy va sharqiy Atlantikaning salqin suvlarida yashaydi. Sharqda ular Shotlandiyaning shimolidan Gvineya koʻrfaziga, shu jumladan Oʻrta yer dengiziga (lekin Qora dengizga emas), Azor va Madeyraga ,Namibiyadan Janubiy Afrikaning gʻarbiy sohiliga qadar joylashgan. Sharqda bu skatlar Yangi Shotlandiyadan Venesuella va Braziliyagacha topilgan. Baʼzan ularni Shimoliy dengizda va Shimoliy Karolinaning janubiy qirgʻoqlarida uchratish mumkin. Voyaga yetmagan qora elektr skati, odatda 10-50 m chuqurlikda (baʼzan ular ancha chuqurroq boʻlsa ham) qumli yoki loyqa tubida yoki marjon riflari yaqinida joylashgan. Voyaga yetgan baliqlar, odatda, ochiq okeanning tubiga yaqin joyda, 800 m gacha chuqurlikda joylashgan. Oʻrta dengizda ular koʻproq 200 dan 500 m gacha chuqurlikda joylashgan. Ular, ehtimol, uzoq muddatli migratsiyalarni boshdan kechirishadi[3][5].
Tavsifi tahrir
Qora nuqtalarning koʻkrak qanotlari kengligi taxminan 1,2 baravar uzunlikdagi deyarli dumaloq diskni hosil qiladi. Diskning oldingi qirrasi zich va deyarli tekis chiziq hosil qiladi. Boshning ikkala tomonida teri orqali buyrak shaklidagi juftlashgan elektr organlari koʻrinadi. Kichkina koʻzlarning orqasida katta oval bor silliq qirralar bilan. Burun teshiklari ogʻizga yaqin joylashgan. Burun teshiklari orasida pastki cheti toʻlqinsimon boʻlgan toʻrtburchaklar shaklidagi charm qopqogʻi bor, qopqoqning kengligi uning uzunligidan 3 baravar koʻp. Ogʻiz keng va burchaklarida sezilarli oluklar bilan kavisli. Kichik kavisli tishlar bitta nuqtada tugaydi, ularning soni yoshga qarab ortadi (yosh nurlarda 38 qator tishdan kattalarda 66 tagacha). Birinchi qatorlar funksionaldir. Diskning pastki qismida besh juft kichik gill tirqishlari mavjud boʻlib, ulardan beshinchisi boshqalarga qaraganda qisqaroqdir. Tos qanotlari yumaloq boʻlib, diskni oldingi qirrasi bilan bir oz qoplaydi. Ikki dorsal qanot uchburchak shaklida boʻlib, uchlari yumaloq boʻlib, bir-biriga yaqin joylashgan. Birinchi orqa suzgichning asosi qorin qanotlari asosining boshiga qarama-qarshi joylashgan. Ikkinchi dorsal qanot birinchisining 2/3 qismiga teng. Orqa qanotlari orasidagi masofa birinchi dorsal qatori asosining uzunligidan kamroq. Massiv dumning uzunligi umumiy uzunlikning 1/3 qismini tashkil qiladi. U dumaloq uchlari va bir oz botiq tomonlari boʻlgan teng yonli uchburchak shaklida kaudal suzgich bilan tugaydi. Tananing dorsal yuzasi hatto toʻq jigarrang yoki quyuq kulrang rangga boʻyalgan, qanotlarning qirralari asosiy fondan quyuqroq. Ventral yuzasi oq rangga ega, diskning qirralari quyuqroq boʻldi. Ayollari odatda erkaklaridan katta boʻladi
Manbalar tahrir
- ↑ Lindberg, G. U., Gerd, A. S., Rass, T. S. Slovar nazvaniy morskix promislovix rib mirovoy fauni. – Leningrad: Nauka, 1980. – S. 63. – 562 s.
- ↑ Andoza:Книга:Пятиязычный словарь названий животных. Рыбы[1]
- ↑ 3,0 3,1 Andoza:IUCN
- ↑ Christopher Scharpf and Kenneth J. Lazara. „Order TORPEDINIFORMES“ (en). The ETYFish Project - Fish Name Etymology Database. 2022-yil 22-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 12-yanvar.
- ↑ Bigelow, H. B. and Schroeder, W. C. „2“,. Fishes of the Western North Atlantic. Sears Foundation for Marine Research: Yale University, 1953 — 80—104 bet.