Sol zarrachalarining Broun harakati

Soldagi kolloid zarralar dispersiya muhitining molekulalari tomonidan har tomondan doimiy ravishda bombardimon qilinadi. Biroq, taʼsir barcha yoʻnalishlarda bir xil emas. Natijada, sol zarralari tasodifiy yoki zig-zag harakatlarini nomoyon qiladi. Soldagi kolloid zarrachalarning bunday tasodifiy yoki zig-zag harakati Braun harakati yoki Broun harakati deb ataladi. Broun harakati deb Suyuqlik yoki gazlarda zarraning to‘xtovsiz va tartibsiz harakati xaotik harakatiga aytiladi.

Broun harakati hodisasi Robert Brawn tomonidan suvda muallaq turgan gulchanglar donalarining tasodifiy zig-zag harakati shaklida kuzatilgan. Bunday harakat barcha kolloid tizimlarda uchraydi. Bunday tasodifiy harakat ultramikroskoplarda va oddiy mikroskoplarda ham kattaroq zarralar uchun koʻrinadi. Broun harakatini J.Perren mukammal o‘rganib, 1908—1913-yillarda xaotik harakat qilayotgan zarraning teng vaqtlar oralig‘idagi holatlarini suratga olgan.

Broun harakati asta-sekin kamayib boradi, chunki zarralar hajmi kattalashadi yoki muhitning yopishqoqligi oshadi. Broun harakati molekulalarning tartibsiz harakat qilishidan tashqari, molekulalarning mavjudligini ham isbotlaydi. Xaotik harakat qilayotgan har bir molekula trayektoriyasi-ning to‘g‘ri chiziqli qismida tezligi juda katta bo‘ladi. Lekin biror yo‘nalishdagi ko‘chishi kichik bo‘ladi.