Sultan Munadi
Sulton Muhammad Munadiy (forscha: سلطان محمد منادی; 1976-yil 22-noyabr[1] – 2009-yil 9-sentyabr) afgʻon jurnalisti, muxbiri, prodyuseri va tarjimoni edi. U jurnalistikadagi faoliyati davomida turli vaqtlarda Xalqaro Qizil Yarim Oy jamiyati, The New York Times va Afgʻoniston davlat radiosida ishlagan. Munadi 2009-yil 9-sentyabrda Britaniya maxsus qayiq xizmati maxsus kuchlari tomonidan toʻrt kun avval Qunduz yaqinida Tolibon kuchlari tomonidan qoʻlga olingan Stiven Farrel va Munadini qutqarish maqsadida uyushtirilgan reydda „doʻstona“ otishmada halok boʻldi.
Hayoti tahrir
Yoshligi tahrir
Munadi 1976-yil 22-noyabrda Afgʻonistonning Panjshir viloyati, Bozarak tumani, Ostona shahrida tugʻilgan[2][1] Tojik millatiga mansub Munadi oilaning Panjshir vodiysidagi Ostona qishlogʻidagi fermasi atrofida oʻsgan[1]. Uning otasi 1980-yillarda Sovet-Afgʻon urushi paytida sovet qoʻshinlariga qarshi jang qilgan[1]. Mujohidlar qoʻmondonlik punkti sifatida foydalanilgan Ostonadagi oilaning uyi Sovet qoʻshinlari tomonidan bombardimon qilingan[1]. Munadi va uning akalari portlashdan keyin oilaviy uyni qoʻlda tikladilar[1].
Munadi Amir Sharali Xon boshlangʻich maktabida oʻqigan. 1991-yilda Nadiriya oʻrta maktabini tamomlagan[2].
Faoliyati tahrir
Munadiy 1995-yilda Kobul universitetining jurnalistika dasturiga qabul qilingan[2] Universitetda jurnalistika fakultetida tahsil olayotganda ingliz tili kursini ham olgan[1]. 1996-yilda Tolibon Kobul shahri ustidan nazoratni qoʻlga kiritib, Munadiy bakalavriatdagi oʻqishni vaqtincha tark etishga majbur boʻldi[1]. Oxir-oqibat u Kobul universitetida jurnalistika boʻyicha bakalavr darajasini oldi[1].
Munadi 1997-yildan 2001-yilgacha Tolibon nazorati davrida Parvon viloyatining Gulbahor shahridagi Xalqaro Qizil Xoch va Qizil Yarim oy mahalliy idorasida matbuot xodimi va aloqa xodimi boʻlib ishlagan[2]. U Afgʻoniston shimolidagi idorasi va Kobuldagi XQXQ bosh qarorgohi oʻrtasidagi aloqalarni muvofiqlashtirgan[2].
Munadiy 2002-yilda Tolibon hokimiyatdan agʻdarilgan va muvaqqat hukumat oʻrnatilgandan soʻng The New York Times gazetasining afgʻon xodimlariga qoʻshilgan[2]. Munadi The New York Times gazetasining Kobuldagi ofisida mahalliy muxbir sifatida ishlagan va New-Yorkdagi shtab-kvartirasiga hisobotlar tayyorlagan[2]. Shuningdek, u gazeta uchun dari, pushtu va ingliz tilidagi hujjatlar va hisobotlarni tarjima qilgan[2]. Munadi 2006-yilgacha The New York Times gazetasida ishladi[2].
2006-yilda Munadi AwaNama Productions tomonidan ishlab chiqarilgan Good Morning Afghanistan (GMA) jamoasiga qoʻshildi[2]. U radio-shou uchun prodyuser boʻlib ishlagan va muharrir, rejissyor va radio prodyuseri vazifalarini bajargan. Keyinchalik u koʻrsatuv veb-sayti va radioeshittirishlar muharriri lavozimiga koʻtarildi va jurnalistlarga hikoyalar topshirdi[2].
Munadi 2009-yil boshida Germaniyaga koʻchib oʻtdi va u yerda Erfurt universitetining Davlat siyosati maktabining magistratura dasturiga[1]. davlat siyosati, yaxshi boshqaruv va jurnalistika boʻyicha magistrlik darajasiga oʻqishga kirdi[2]. 2009-yilda Germaniyadan Afgʻonistonga ikki marta qaytib keldi[2].
Oʻgʻirlashi va oʻlimi tahrir
Munadi yozgi ta’til vaqtida rafiqasi va ikki farzandini koʻrish uchun Germaniyadan Afgʻonistonga qaytdi. New York Times Afgʻonistonda boʻlganida Munadiy bilan bogʻlanib, mamlakatdagi xorijiy muxbirlariga yordam berishni soʻradi[2].
2009-yil 5-sentabrda Munadi va New-York Timess gazetasi jurnalisti, britaniyalik - irlandiyalik hamkasbi Stiven Farrell Afgʻoniston shimolida, Qunduz yaqinida Tolibon tomonidan oʻgʻirlab ketilgan. Farrell va Munadi mintaqada mahalliy aholidan NATOning yaqinda afgʻon tinch aholisini oʻldirgan ikkita yoqilgʻi tankeriga (Tolibon jangarilari tomonidan oʻgʻirlab ketilgan) havo hujumi haqida intervyu bergan[3].
Munadi va Farrell Tolibon jangarilari qoʻlida toʻrt kun ushlab turilgan. Tolibon Farrellga nisbatan yaxshi munosabatda boʻldi, lekin u asirlikda boʻlganida Munadiyga tobora koʻproq tahdid va haqorat qilishdi. Tolibon Munadiyga 2007-yilda italiyalik muxbir Daniele Mastrojiakomo ozod qilingan, uning afgʻon tarjimoni oʻldirilgan va boshi kesilgan oʻgʻirlab ketilganini eslatdi. Munadi 8-sentabr kuni soat 22:30 da ota-onasiga qoʻngʻiroq qilib, Farrell bilan sogʻ-salomat ekanini ma’lum qilgan edi. Uning ota-onasi zudlik bilan Kobuldagi uylarini tark etib, Qunduzga joʻnab ketishdi, bu esa ozod etilishini kutishdi[3].
Britaniya harbiy razvedkasi Munadi va Farrell saqlanayotgan uyni topdi. 2009-yil 9-sentyabrda Britaniya maxsus qayiq xizmati maxsus kuchlari asirlarni qutqarish uchun uyga bostirib kirishdi. Farrell qutqarildi, biroq Munadi Tolibon va Britaniya kuchlari oʻrtasidagi otishmada otib oʻldirilgan. Keyinchalik xulosaga koʻra, Munadi britaniyalik askar tomonidan frontda otib oʻldirilgan, u ham inglizlar uni dushman jangarisi deb adashganidan keyin vertolyotga borishga urinayotganda Tolibon oʻqlaridan otilgan[4].
Munadiyning jasadi voqea joyida qolib ketgani va ota-onasi uning jasadini oʻzlari yigʻishga majbur boʻlgani aytilmoqda. Na New York Times, na Munadi yoki Farrell oilalari rejalashtirilgan qutqaruv urinishi haqida oldindan bilishmagan. Munadiyning oʻlimi va uning jasadini olib chiqa olmagani afgʻon jurnalistlari orasida keng gʻazabga sabab boʻldi va Munadiyning oʻlimi xalqaro kuchlarning Gʻarb muxbirlariga nisbatan mahalliy afgʻon jurnalistlariga nisbatan munosabatiga nisbatan qoʻsh standartni ochib berdi, deb daʼvo qildi[3][4].
Havolalar tahrir
- Afgʻonistondagi urushda halok boʻlgan jurnalistlar roʻyxati (2001-yildan hozirgi kungacha)
Manbalar tahrir
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 Schmitt, Eric. „Colleagues Remember Sultan Munadi“. New York Times (9-sentabr 2009-yil). Qaraldi: 7-oktabr 2009-yil.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 „Brief Biography, Sultan M. Munadi“. Good Morning Afghanistan. Committee to Protect Journalists. 22-dekabr 2010-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-oktabr 2009-yil."Brief Biography, Sultan M. Munadi" (Wayback Machine saytida 22-dekabr 2010-yil sanasida arxivlangan) (PDF). Good Morning Afghanistan. Committee to Protect Journalists. Retrieved 2009-10-07.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Schmitt, Eric. „As Menace to Hostages Grew, British Moved In“. New York Times (9-sentabr 2009-yil). Qaraldi: 7-oktabr 2009-yil.
- ↑ 4,0 4,1 p.55-58, The British Army in Afghanistan 2006–14, Leigh Neville, Squadron-Signal, 1998