Vikipediya

Togʻli Qorabogʻdagi qurolli toʻqnashuv (2020)

Togʻli Qorabogʻdagi qurolli toʻqnashuv — Ozarbayjon qurolli kuchlari va tan olinmagan Togʻli Qorabogʻ Respublikasining (TQR) qurolli tuzilmalari oʻrtasidagi keng koʻlamli, yuqori darajadagi toʻqnashuv boʻlib, bu 1994-yilda Qorabogʻ urushi tugagandan beri mintaqadagi eng yirik, eng uzun va qonli urush hisoblanadi. Oktyabr oyining oʻrtalaridan boshlab kuchli jangovar harakatlar Hadrut-Jebrayil yoʻnalishida, Ozarbayjon va Eron oʻrtasida tabiiy chegara vazifasini oʻtaydigan Araks daryosi vodiysida olib borildi[21].

Togʻli Qorabogʻdagi qurolli toʻqnashuv
Qorabogʻ mojarosining bir qismi

Sanalar 2020-yil 27-sentabrdan hozirgacha (3 yil, 7 oy va 2 kun)
Urush yeri Togʻli Qorabogʻ va Ozarbayjon-Armaniston chegarasi[1][2][3]
Raqiblar
Togʻli Qorabogʻ Respublikasi Ozarbayjon bayrogʻi Ozarbayjon
Qoʻmondonlar
Arayik Harutyunyan
(Tan olinmagan Togʻli Qorabogʻ Respublikasi Prezidenti, Oliy Bosh qoʻmondon)
Jalal Harutyunyan
(Togʻli Qorabogʻ Respublikasining 27-oktabrgacha mudofaa vaziri)
Mikayel Arzumanyan
(Togʻli Qorabogʻ Respublikasining 27-oktabrdan mudofaa vaziri) 		Ilhom Aliyev
(Ozarbayjon Prezidenti, Oliy Bosh qoʻmondon)
Zokir Hasanov
(Ozarbayjon mudofaa vaziri)
Mais Barxudarov[4]
(harbiy birlashma qoʻmondoni)
Hikmat Mirzayev[5]
(Maxsus kuchlar qoʻmondoni; qism komandiri)
Hikmat Hasanov[6][7]
(1-armiya korpusi qoʻmondoni)
Elchin Guliyev[8]
(Davlat chegara xizmati boshligʻi)
Kuchlar
TQR mudofaa armiyasi Ozarbayjon qurolli kuchlari
Yoʻqotishlar
Armaniston va TQR maʼlumotlariga koʻra:

• 1166 ta oʻlgan[9]
• 17 asir olingan[10]

Ozarbayjon maʼlumotlariga koʻra:
• 5 mingdan ortiq odam oʻldirilgan, bir necha marotaba koʻprogʻi yaralangan (28-oktyabr)[11][12].

• Tinch aholidan 39 tasi oʻldirilgan va 118 tasi yaralangan[14]
• maktablar, uylar va boshqa fuqarolik infratuzilmalariga zarar yetkazilgan[15]

Ozarbayjon maʼlumotlariga koʻra:

• eʼlon qilinmagan
• 1 ta vertalyot yoʻq qilingan[16]

Armaniston va TQR maʼlumotlariga koʻra:
• 6,854 ta harbiy xizmatchilar oʻldirilgan[17]
• 2,700 ga yaqin harbiy xizmatchilar yaralangan[18]

• Tinch aholidan 91 tasi oʻldirilgan va 404 tasi yaralangan[20]
• 2465 ta xususiy uylarga, 97 ta koʻp xonadonli turar joylarga, 455 ta fuqarolik obyektlariga zarar yetkazilgan[20]

Umumiy yoʻqotishlar
130 dan ortiq tinch fuqarolar oʻldirilgan
500 dan ortiq kishi yaralangan

27-sentabr kuni ertalab Ozarbayjon qoʻshinlarining aviatsiya, zirhli texnika, artilleriya va zarba beruvchi pnevmatik samolyotlardan keng koʻlamda hujumi boshlandi. Ozarbayjon Respublikasi Mudofaa vazirligining xabar berishicha, ushbu jang Armaniston tomoni Ozarbayjonning bir nechta aholi punktlarini oʻqqa tutishiga javoban boshlangan qarshi hujum operatsiyasi boʻlgan[22].

Ikkala tomon ham harbiylar va tinch aholi orasida koʻplab qurbonlar boʻlganligi haqida xabar qilmoqda[23]. Armaniston va Togʻli Qorabogʻ Respublikasida harbiy holat va umumiy safarbarlik eʼlon qilindi[24]. Shuningdek, butun Ozarbayjonda harbiy holat eʼlon qilindi va bir qator viloyatlarda komendantlik soati joriy etildi. 28-sentabrda Armaniston 18 yoshdan oshgan safarbarlik zaxirasidagi barcha erkaklarning mamlakatni tark etishini taqiqladi va Ozarbayjon qisman safarbarlik eʼlon qildi[25][26].

Turkiya Ozarbayjonga siyosiy va harbiy yordam bermoqda, uni harbiy texnika, maslahatchilar va malakali harbiy oʻqituvchilar bilan taʼminlamoqda[27][28]. Bir qator manbalarga koʻra, Turkiyaning koʻmagi bilan Turkiyani qoʻllab-quvvatlovchi qurolli birlashmalarning suriyalik yollanma askarlari jangovar harakatlar boshlanishidan oldin darhol Qorabogʻga yuborilgan[29]. Bi-bi-si taʼkidlaganidek, Armaniston urushda rasmiy ravishda qatnashmasa ham, Armaniston va Togʻli Qorabogʻ, hech boʻlmaganda harbiy jihatdan, aslida bir butunlikni tashkil qiladi. Shuningdek, TQR tomoni Livan, Suriya va Lotin Amerikasidan kelgan koʻngillilarning ishtirokini qayd etdi.

Koʻpgina jahon kuchlari va xalqaro tashkilotlar mojaroni qattiq qoralab, ikkala tomonni ham keskinlikni pasaytirishga va darhol konstruktiv muzokaralarni boshlashga chaqirishdi[30]. OBCE Minsk guruhiga hamraislik qilayotgan davlatlarning yordami bilan mojaro zonasida harbiy asirlar va oʻliklarning jasadlarini[31][32] almashish uchun uch marotaba sulh eʼlon qilindi, ammo har safar tomonlar bir-birini sulhni buzganlikda aybladilar va harbiy harakatlar qayta tiklandi[33][34][35][36].

Tarix tahrir

Asosiy maqola: Qorabogʻ mojarosi
Asosiy maqola: Armaniston-Ozarbayjon qurolli toʻqnashuvi (2020-yil iyul)

Ozarbayjon va Armaniston qurolli kuchlari oʻrtasidagi jangovar harakatlar asosan muzlatilgan „Ozarbayjonning xalqaro tan olingan hududi boʻlgan Togʻli Qorabogʻ holati boʻyicha“" muzlatilgan mojaroni keskin avj oldirish sifatida qaralmoqda.

1980-yillarning oxirlarida mintaqadagi etnik zoʻravonliklar Togʻli Qorabogʻ Respublikasining eʼlon qilinishiga olib keldi va SSSR qulaganidan soʻng keng miqyosli urushga aylanib[37], 1994-yilda sulh imzolanishi bilan tugadi[38][39]. Oʻsha vaqtdan beri mintaqa Armaniston[40][41][42][43][44] tomonidan qoʻllab-quvvatlanadigan TQR nazorati ostida boʻlib, TQR tuzilmalari nafaqat mustaqillik eʼlon qilinganidagi hududlarni, balki urushgacha aksariyat ozarbayjon aholisi boʻlgan „Togʻli Qorabogʻning xavfsizlik kamari“ deb nomlangan qoʻshni hududlarni ham nazorat qiladi - Agdam, Jabroil, Fizuli, Kelbajar, Kubatli, Lachin va Zangelan viloyatlari. Ushbu hududlar aholisining aksariyati janglar natijasida oʻz uylarini tark etishga majbur boʻldilar.

Qurolli toʻqnashuvdan oldingi voqealar tahrir

Tomonlarning kuchlari tahrir

TQR tahrir

Ozarbayjon tahrir

Mojaroning davom etishi tahrir

27-sentabr tahrir

28-sentabr tahrir

29-sentabr tahrir

30-sentabr tahrir

1-oktyabr tahrir

2-oktyabr tahrir

3-oktyabr tahrir

4-oktyabr tahrir

5-oktyabr tahrir

6-oktyabr tahrir

7-oktyabr tahrir

8-oktyabr tahrir

9-oktyabr tahrir

10-oktyabr tahrir

11-oktyabr tahrir

12-oktyabr tahrir

13-oktyabr tahrir

14-oktyabr tahrir

15-oktyabr tahrir

16-oktyabr tahrir

17-oktyabr tahrir

18-oktyabr tahrir

19-oktyabr tahrir

20-oktyabr tahrir

21-oktyabr tahrir

22-oktyabr tahrir

23-oktyabr tahrir

24-oktyabr tahrir

25-oktyabr tahrir

26-oktyabr tahrir

27-oktyabr tahrir

28-oktyabr tahrir

29-oktyabr tahrir

30-oktyabr tahrir

31-oktyabr tahrir

1-noyabr tahrir

2-noyabr tahrir

3-noyabr tahrir

4-noyabr tahrir

5-noyabr tahrir

Mintaqa xaritasi tahrir

Xorij aralashuvi tahrir

Ozarbayjon tomonida tahrir

TQR tomonida tahrir

Tomonlarning yoʻqotishlari tahrir

Ozarbayjon maʼlumotlariga koʻra tahrir

Tinch aholi tahrir

Harbiylar tahrir

Armaniston va TQR maʼlumotlariga koʻra tahrir

Tinch aholi tahrir

Harbiylar tahrir

Rossiya fuqarolari orasida yoʻqotishlar tahrir

Armaniston va Ozarbayjon tomonidan amalga oshirilgan noharbiy harakatlar tahrir

Ozarbayjon tahrir

Armaniston tahrir

Rasmiy bayonotlar tahrir

Armaniston va TQR tahrir

Ozarbayjon tahrir

Manbalar tahrir

  1. ↑ «Дальше — война». Мёртвые города и жизнь у линии фронта в зоне карабахского конфликта // Русская служба Би-би-си, 10.10.2020
  2. ↑ Конфликт в Карабахе он-лайн // Русская служба Би-би-си
  3. ↑ Военный конфликт в Нагорном Карабахе: таймлайн событий // ТАСС
  4. ↑ Генерал-майор Маис Бархударов: «Мы будем сражаться, чтобы полностью уничтожить противника»
  5. ↑ Ильхам Алиев поздравил командиров и личный состав корпусов, освободивших Джабраил
  6. ↑ Генерал-майор Хикмет Гасанов: «Победный настрой военнослужащих обеспечит нашу победу»
  7. ↑ Президент Алиев поздравил личный состав 1-го армейского корпуса с освобождением Мадагиза
  8. ↑ Сообщение Пресс-службы Президента
  9. ↑ Список погибших армянских военнослужащих в Нагорном Карабахе по данным за 27 октября. | armeniasputnik.am
  10. ↑ [1]
  11. ↑ „ВС Армении потеряли убитыми порядка 5 тыс. человек в ходе боевых действий в Карабахе – президент Азербайджана“. Интерфакс-Азербайджан (2000-yil 28-oktyabr).
  12. ↑ „Сенсация: Обнародован список 5468 армянских военнослужащих, уничтоженных на оккупированных территориях Азербайджана с 27 сентября“. 1news.az (2020-yil 28-oktyabr).
  13. ↑ Список уничтоженной военной техники противника
  14. ↑ Ереван заявил о 39 погибших мирных жителях в Карабахе с начала эскалации
  15. ↑ Karabakh woman, child killed in Azerbaijan's shelling
  16. ↑ Vurulan helikopterimizlə bağlı son məlumat
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 17,5 Потери ВС Азербайджана на 29 октября 14:00
  18. ↑ 18,0 18,1 Армения заявила о 1280 погибших в боях военных Азербайджана
  19. ↑ „Кататься на БМП азербайджанцев: армянские военнослужащие показали трофей“ (ru). Sputnik Армения. Qaraldi: 2020-yil 30-sentyabr.
  20. ↑ 20,0 20,1 Сводка генпрокуратуры Азербайджана о жертвах обстрелов среди мирного населения на 31 октября 2020
  21. ↑ «Дальше — война». Мертвые города и жизнь у линии фронта в зоне карабахского конфликта // Русская служба Би-би-си, 10.10.2020
  22. ↑ „Конфликт Армении с Азербайджаном. Что важно знать“ (ru). РБК. Qaraldi: 2020-yil 27-oktyabr.
  23. ↑ „Fighting erupts between Armenia, Azerbaijan over disputed region“. Al Jazeera (27-sentabr 2020-yil). Qaraldi: 27-sentabr 2020-yil.
  24. ↑ „Армения объявляет военное положение и мобилизацию в Нагорном Карабахе“ (en). U.S. News & World Report (27-sentabr 2020-yil). Qaraldi: 27-sentabr 2020-yil.
  25. ↑ „В Азербайджане объявили частичную мобилизацию“ (ru). РИА Новости (28-sentyabr). Qaraldi: 2020-yil 29-sentyabr.
  26. ↑ „В Азербайджане объявили частичную мобилизацию“ (ru). РБК. Qaraldi: 2020-yil 29-sentyabr.
  27. ↑ Girard, Renaud. „Que cherche Erdogan dans le Caucase?“. Le Figaro (5 octobre 2020).
  28. ↑ „Война в Карабахе, первая неделя: новая роль Турции и решимость Азербайджана“. ВВС (2020-yil 4-oktyabr).
  29. ↑ COOKMAN, LIZ. „Syrians Make Up Turkey’s Proxy Army in Nagorno-Karabakh“. Foreign Policy (2020-yil 5-oktyabr).
  30. ↑ „UN Security Council calls for immediate end to fighting in Nagorno-Karabakh“ (en). France 24 (2020-yil 30-sentyabr). Qaraldi: 2020-yil 30-sentyabr.
  31. ↑ В Карабахе началось перемирие. Стороны конфликта обвиняют друг друга в его нарушении // Русская служба Би-би-си, 10.10.2020
  32. ↑ „Armenia, Azerbaijan agree to new ceasefire in Nagorno-Karabakh conflict“ (en). France Press (2020-yil 17-oktyabr). Qaraldi: 2020-yil 17-oktyabr.
  33. ↑ Война в Карабахе, день 16-й: умозрительное перемирие и 96 погибших у армян
  34. ↑ „Армения и Азербайджан обвинили друг друга в нарушении перемирия“. RT (2020-yil 18-oktyabr).
  35. ↑ „Ильхам Алиев: Худаферин - наш!“. Haqqin.az (2020-yil 18-oktyabr).
  36. ↑ „Армения: карабахские силы подбили четыре танка ВС Азербайджана“. Газета.ru (2020-yil 18-oktyabr).
  37. ↑ Алла Ярошинская. „Карабах: кровавый распад СССР продолжается“ (ru). Росбалт (2016-yil 4-aprel). 2016-yil 11-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 10-aprel.
  38. ↑ „Карабахский конфликт: даты, события“. Euronews (2016-yil 5-aprel). 2016-yil 10-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 10-aprel.
  39. ↑ „Что нужно знать о конфликте в Нагорном Карабахе“ (ru). Коммерсантъ (2016-yil 4-aprel). 2016-yil 10-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 10-aprel.
  40. ↑ Department Of State. The Office of Electronic Information, Bureau of Public Affairs „1993 UN Security Council Resolutions on Nagorno-Karabakh“ (en). 2001-2009.state.gov. Qaraldi: 27-sentabr 2020-yil.
  41. ↑ „HUMAN RIGHTS SITUATION OF INTERNALLY DISPLACED PERSONS IN AZERBAIJAN · Human Rights Club“ (en-US). Human Rights Club (19-iyun 2019-yil). 2020-yil 28-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-sentabr 2020-yil.
  42. ↑ „Recognition of the territorial integrity of Azerbaijan by Armenia“. www.assembly.coe.int. Qaraldi: 27-sentabr 2020-yil.
  43. ↑ „Armenia and Azerbaijan erupt into fighting over disputed Nagorno-Karabakh“ (en-GB). BBC News (27-sentabr 2020-yil). Qaraldi: 27-sentabr 2020-yil.
  44. ↑ „Nagorno-Karabakh profile“ (en-GB). BBC News (2016-yil 6-aprel). Qaraldi: 2020-yil 6-oktyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Togʻli_Qorabogʻdagi_qurolli_toʻqnashuv_(2020)&oldid=3625065" dan olindi