AQShdagi filippinliklar

AQShdagi filippinliklar Filippin amerikaliklar (koʻpincha „Fil-Ams“ koʻrinishida qisqartiriladi) ― kelib chiqishi Filippindan boʻlganamerikaliklar. Ular amerikaliklarning osiyoliklarga mansub ikkinchi yirik guruhidir. Shu bilan birga, bu dunyodagi eng katta Filippin diasporasi ham hisoblanadi.

AQSh aholini roʻyxatga olish byurosining 2007-yilgi maʼlumotlariga koʻra, AQShda yashovchi filippinliklar soni 3,1 million kishini tashkil qiladi, ularning 80 foizi Amerika fuqarolaridir. 2007-yilda AQSh Davlat departamenti Filippin diasporasi vakillari soni 4 millionga teng ekanligini maʼlum qilgan, bu mamlakat aholisining 1,5 foizini tashkil qiladi.

Tarixi

Filippinning Vashingtondagi elchixonasi

Tadqiqotchilar filippinliklarning Qoʻshma Shtatlarga koʻchib kelishlari jarayonini 4 ta asosiy toʻlqinga ajratadilar. Ulardan birinchisi Filippin Yangi Ispaniyaning, keyin esa Ispaniya Ost-Indiyasining bir qismi boʻlgan davrga toʻgʻri keladi. Bu davr 1906-yilda Ispaniyaning Ost-Indiyadagi mustamlakalarni yoʻqotishi, Ispan-Amerika va Filippin-Amerika urushlari bilan yakunlangan.

Immigratsiyaning ikkinchi toʻlqini Filippin AQShning mustamlakasi boʻlgan yillarda yuzaga kelgan. Oʻsha davrda boshqa Osiyo xalqlari immigratsiyasidan farqli ravishda ushbu jarayon filippinliklar uchun cheklanmagan edi. Ushbu toʻlqin 1934-yilda Filippinning mustaqillikka erishishi va immigratsiyaning yiliga 50 nafar odam bilan cheklanishi natijasida yakunlangan.

Uchinchi toʻlqin Ikkinchi jahon urushi voqealaridan keyin sodir boʻlgan va 1965-yilda yakunlangan. Immigratsiya yiliga 100 kishigacha boʻlgan kvotalar bilan murakkablashtirilgan. Amerika fuqaroligini urushda xizmat qilganlar va aholining boshqa guruhlari ham olishlari mumkin boʻlgan.

Toʻrtinchi va hozirgi toʻlqin AQShning yangi immigratsiya siyosati va kvotalarning bekor qilinishi munosabati bilan 1965-yilda boshlangan.

Tarqalishi

2008-yil holatiga koʻra, har toʻrtinchi filippinlik janubiy Kaliforniyada (taxminan 1 million kishi) istiqomat qilgan. Los-Anjeles aglomeratsiyasida ularning soni 370 ming kishini, Los-Anjeles okrugida esa 262 ming kishini tashkil qiladi. Filippinlik aholisi boʻyicha ikkinchi oʻrinda turadigan okrug San-Diego boʻlib, bu yerda 2000-yilda 145 mingdan ortiq filippinliklar yashagan boʻlsa, keyingi yillarda ularning soni yanada oshgan. Bundan tashqari, San-Diego AQShning filippinliklar Osiyo aholisining eng koʻp qismini tashkil qiluvchi yagona okrugi hisoblanadi. Taxminan 320 000 filippinliklar San-Fransisko koʻrfazi atrofida, 215 000 nafar filippinlik Nyu-Yorkda va 275 000 nafar filippinlik Gavayida hayot kechiradi. Filippin diasporasi Kaliforniya va AQSh janubidagi boshqa yirik shaharlarda ham kattaligi bilan ajralib turadi.

Til va din

AQShdagi filippinliklar tagal, ilokan, kapampangan, pangasin, bisay va boshqa tillarda soʻzlashishadi. Shu bilan birga, ularning deyarli barchasi ingliz tilini yaxshi bilishadi. Tagal tili — soʻzlashuvchilar soni boʻyicha AQShdagi beshinchi til hisoblanadi (ushbu tilda taxminan 1262 ming kishi soʻzlashadi).

Qoʻshma Shtatlardagi Filippin aholisining aksariyati Filippin arxipelagining aholisi kabi xristianlardir. Bu arxipelagning Ispaniya tomonidan uzoq muddat davomida mustamlaka qilinishi, katoliklar merosi va qadriyatlarining ildiz otishi bilan bogʻliq.

Yana qarang

• Filippin diasporasi
• Xitoyliklar AQShda
• Koreyslar AQShda

Manbalar

• Karl L. Bankston III, „Filippinlik amerikaliklar“, Pyong Gap Min (ed.), osiyolik amerikaliklar: zamonaviy tendentsiyalar va muammolar ISBN 1-4129-0556-7
• Bautista, Veltisezar. Filippin amerikaliklar 1763-yildan hozirgi kungacha: ularning tarixi, madaniyati va anʼanalari, ISBN 0-931613-17-5
• Crisostomom Isabelo T. Filippinlik AQSH va Kanadadagi muvaffaqiyatlar: mukammal profillar, ISBN 0-931613-11-6
• Isaak, Allan Punzalan. American Tropics: Articulating Filippin America, (Minnesota University Press; 205 bet; 2007) Gollivud kinosidagi Filippin tasvirlarini, Boy Scout sarguzasht romanlarini, Progressiv Era adabiyoti va boshqa sohalarni tahlil qiladi.
• A. Tiongson, E. Gutierrez, R. Gutierrez, muharrirlar. Ijobiy ravishda filippinliklarga ruxsat berilmaydi, ISBN 1-59213-122-0
• Filippin amerikalik hayoti, Yen Le Espiritu, ISBN 1-56639-317-5
• Chikagodagi filippinliklar (Amerika tasvirlari) Estrella Ravelo Alamar, Willi Red Buhay ISBN 0-7385-1880-8
• „Amerikadagi filippinliklar: Immigratsiya va integratsiyaning makro/mikro oʻlchovlari“ Antonio JA Pido ISBN 0-913256-83-8

Havolalar

• 2000-yil aholini roʻyxatga olish byurosi boʻyicha Filippin aholisining ulushi(Inglizcha)
• Filippin Amerika kutubxonasi
• TheFilipino.com (Wayback Machine saytida 2022-06-16 sanasida arxivlangan)
• Chikagodagi filippinlik amerikaliklar tarixi
• Film Am Arts
• Filippin Amerika yangiliklari suhbatlari