Vikipediya

Abadiyat darvozasida

Qaygʻudagi chol (Abadiyat darvozasida) - Vincent van Gogh tomonidan 1890-yilda Saint-Rémy provinsiyasida ilk litografiya asosida chizilgan moy boʻyoqli rasm[2][3]. Rasm may oyi boshida, rassom oʻlimidan ikki oy oldin sogʻligʻining ogʻirlashishidan tuzalib ketayotgan paytda yakunlangan (aslida rassom oʻz joniga suiqasd qilgan deb hisoblanadi) [4].

Abadiyat darvozasida
inglizcha: At Eternity's Gate
Rassom Vincent van Gogh
Yil 1890-yil
Katalog
  • F702
  • JH1967
Oʻlchami 80 sm × 64 sm (31.5 in × 21.2 in)
Joylashuvi Kröller-Müller Muzeyi[1], Otterlo

1970-yilgi raisonné katalogida ushbu asarga Toliqqan: Abadiylik darvozasida nomi berilgan[5].

Litografiya

tahrir

Litografiya Van Goghning 1882-yilda nafaqaxoʻr va urush faxriysi Adrianus Jakobus Zuyderlandning Gaagadagi mahalliy xayriya uyida bir necha marta chizishga urinishlaridan biri boʻlgan „Toliqqan“ qalam rasmiga asoslangan boʻlib, bir yil avval oʻzi chizgan rasm va akvarel tasvirining qayta ishlangan shakli edi[6]. Van Goghni ushbu kartina uchun Hubert von Herkomerning Qirollik akademiyasida "Soʻnggi yigʻin" kartinasi sifatida mashhur boʻlgan, urush faxriysining halok boʻlganini aks ettirgan juda mashhur bosma asari „Chelsi kasalxonasidagi yakshanba kuni“ asari ilhomlantirgan. Ushbu kartinani Van Gogh 1875-yilda Angliyada boʻlgan vaqtida koʻrgan[7][8][9][10]. Van Gogh oʻzining ushbu asari haqida shunday yozgan[11]:

Bugun va kecha men tirsagi tizzasida, boshi qo‘lida turgan cholning ikkita suratini chizdim. Men buni Schuitemaker tomonidan bir marta qildim va har doim rasmni saqlab qoldim, chunki boshqa safar buni yaxshiroq qilishni xohlardim. Ehtimol, men uning toshbosmasini ham qilaman. Yamoqli bombaz kostyumida, kal boshi bilan ishlaydigan keksa odam qanday ajoyib manzara yaratadi.

Van Goghning toshbosmaga birinchi urinishi moy boʻyoqli tasvirdan ikki kundan keyin sodir boʻldi. U shunday yozgan[3][12]:

Menimcha, rassom o'z asariga g'oyani kiritishga harakat qilishi shart. Men buni ushbu nashrda aytmoqchi bo'ldim - lekin buni qorong'u oynada ko'rinadigan xira aks etgan haqiqat kabi ajoyib tarzda ayta olmayman - va bu Millet ishongan “yuqorida nimadir” borligiga, ya’ni Xudo va abadiyat borligiga dalili, bu so‘zsiz ta’sirchan xislatdirki, bu kabi keksa odamning o'chog'ining bir chekkasida jimgina o'tirganidan bo'lsa kerak, menga eng kuchli qismlardan biri bo'lib tuyuladi. Shu bilan birga, bu qurtlarga mos kelmaydigan qimmatbaho, olijanob narsa. ... Bu har qanday ilohiyotdan uzoqdir - oddiygina, eng kambag'al o'tinchi, sog'lom fermer yoki konchi unga yaqin bo'lgan abadiy uy hissini beradigan his-tuyg'u va kayfiyat lahzalariga ega bo'lishi mumkin.

Keyinchalik, oʻzining diniy his-tuygʻularini kamdan-kam ifodalashda, u ushbu toshbosma va Zuyderland tomonidan qoʻyilgan boshqa ikkita rasm, mos ravishda Muqaddas Kitobni oʻqiyotgan va inoyat aytgan cholning rasmlari haqida yozgan[13][14][15]:

Mening bu ikki rasm va birinchi cholni tasvirlash bilan niyatim bir va bir xil, ya'ni Rojdestvo va Yangi yilning o'ziga xos kayfiyatini ifodalash. ... Bunga rozi bo'ladimi yoki yo'qmi, bir chetga qo'ysak, bu samimiy bo'lsa, hurmat qiladigan narsa va o'z navbatida men bunga to'liq sherik bo'lishim va hatto bunga ehtiyoj sezishim mumkin, hech bo'lmaganda, xuddi shunday ma'noda. Bunday keksa odam sifatida men u yerda kim yoki nima bo'lishini aniq bilmasam ham, yuqorida nimadir borligiga ishonaman.

Litografiyaning yettita koʻrinishlari maʼlum boʻlib, ulardan biriga "Abadiyat darvozasida" izohi berilgan.

2021-yilda Gollandiyada 1910-yildan beri shaxsiy kolleksiyadagi rasm Van Gogh muzeyi tomonidan „Toliqqan“ kartinasining qalam chizmasining dastlabki tadqiqoti sifatida tasdiqlandi va namoyish etildi[16][17]. Van Gogh muzeyi ilgari bir muncha vaqt davomida ushbu tadqiqot mavjudligidan xabardor edi[18].

Sharh

tahrir

Amerikalik ilohiyotshunos Kathleen Powers Erickson 1998-yilda Abadiyat darvozasida (At Eternity’s Gate) haqida yozar ekan[19]:

"Qabr ortidagi hayot"ga ishonish Van Goghning "Abadiyat darvozasida" deb nomlangan birinchi toshbosma asarida markaziy o'rin tutadi ... Ushbu asarda 1882-yilda Gaagada o'ldirilgan, boshi qo'llari orasida turgan, olov yonida o'tirgan chol tasvirlangan. Van Gogh umrining oxiriga kelib, Sankt-Remidagi boshpanada sog'ayib ketayotib, bu tasvirni moyda qayta yaratdi. Qo'llarini mushtlagan holda yuzga egilib, g'am-g'ussaga botgan inson. Shubhasiz, agar kartinaga Van Gogh ingliz tilidagi "Abadiyat darvozasida" nomini bermaganida, asarda umidsizlik tasviri paydo bo'lardi. Bu shuni ko'rsatadiki, hatto eng chuqur qayg'u va og'riqli damlarda ham Van Gogh o'z asarida ifoda etishga harakat qilgan Xudoga va abadiylikka ishonishga talpingan. ...

Yaratilish tarixi

tahrir
 
Doktor Feliks Rey portreti (F500, JH1659), tuvalga moyli boʻyalgan 1889-yil, Pushkin muzeyi[20]. Rey bu portretini yoqtirmadi va uni berib yubordi[21].

Vincent Van Gogh hayotining soʻnggi ikki yilida qandaydir ruhiy kasallikdan aziyat chekdi. Arlesdagi kasalxonasida 1888-yil 24-dekabrda Van Gogh olib borilganda qoʻyilgan rasmiy tashxis „umumiy delirium bilan oʻtkir maniya“ edi[22]. Kasalxonaning yosh stajyori doktor Feliks Rey ham Van Goghning tashxisida ruhiy epilepsiya sifatida tavsiflangan „tutqanoqning bir turi“ ni taklif qildi[23].

Bugungi kunda Van Gogh kasalligining zamonaviy tashxisi boʻyicha kelishuv mavjud emas. Bu boʻyicha epilepsiya va maniakal-depressiv psixoz takliflari mavjud boʻlib, haddan tashqari absinthe (spirtli ichimlik turi) ichish, chekish va venerologik kasalliklar bilan kuchayishi mumkinligi haqida taxminlar bor. Kasallik alomatlari xilma-xil boʻlgan, lekin eng ogʻir koʻrinishlarida ular sarosimaga tushish va boʻyash, chizish va xat yozishni unutish kabi ongni yoʻqotish holatlarini oʻz ichiga olgan[24][25]. Aynan shunday xuruj uni birinchi marta Arlesdagi kasalxonaga yotqizishga sabab boʻlgan va keyinroq qaytarilgandan soʻng, 1889-yil may oyida u oʻzini Saint-Rémydagi boshpanaga topshirdi va u yerda 1890-yil mayigacha qoldi.

1890-yil 22-fevralda Van Gogh kasalligining eng ogʻir xurujini boshdan kechirdi, epizodni Jan Hulsker uning hayotidagi eng uzun va qaygʻulisi deb aytgan, bu xuruj aprel oyining oxirigacha toʻqqiz hafta davom etgan[26]. Shu vaqt ichida u akasi Teoga faqat bir marta, 189-yil mart oyida yozishga muvaffaq boʻlgan, soʻngra qisqacha aytganda, u butunlay aqldan ozgan (totalement abruti) insonga aylangan va yoza olmagan[27]. U aprel oyining oxirigacha Teoga qayta yozmadi, ammo bu xat uning oʻsha vaqtdagi qaygʻusi va tushkunligiga qaramay, ozgina boʻlsa ham rasm chizish va boʻyash imkoniyatiga ega boʻlganligini aniq koʻrsatib turgan[28][29]:

Bu so'nggi ikki oy haqida sizga nima deyishim mumkin, ishlar umuman yaxshi ketmaydi, men sizga aytishim mumkin bo'lgandan ko'ra ko'proq xafa va zerikkanman va endi qaysi nuqtada ekanligimni bilmayman ... kasal bo'lsam ham, men xotiradan bir nechta kichik rasm chizdim, ularni keyinroq ko'rasiz, Shimoldan xotiralar [souvenirs du nord] ... Men o'zimni juda g'amgin his qilyapman...

Aynan shu chizmalar va rasmlarda Hulsker boshqa paytlarda uning boshqa ishlarida kamdan-kam uchraydigan aqldan ozganligining aniq belgilarini koʻradi[30].

Qaygʻudagi chol ('abadiylik darvozasidaʼ) uning aprel xatida keltirilgan rasmlardan biri ekanligi aniq emas. Hulskerning taʼkidlashicha, Van Gogh uchun uning litografiyasini xotiradan shu qadar sodiqlik bilan koʻchirgani ajoyib boʻlar edi. Shunga qaramay, rasm aniq oʻtmishga qaytishdir va 1970-yilgi raisonné katalogi ham, Hulsker ham rasmni 1890-yil may oyida Sent-Remida taqdim etilgan deb hisoblaydilar.

Qoʻshimcha tasvirlar

tahrir
  •  
    Hubert von Herkomer – Chelsi Kasalxonasidagi Yakshanba (1871), Soʻnggi yigʻin deb ham ataladi.
  •  
    Ovqatlanishdan oldin ibodat, qalam, qora boʻr, siyoh, oq rang bilan boʻyalgan, 1882-yil dekabr, Shaxsiy toʻplam, Shveysariya (F 1002, JH 281)[13].
  •  
    Kamin yonida oʻtirgan dehqon („Toliqqan“, (F863, JH34), akvarel, 1881, P. va N. de Boer fondi, Amsterdam[31]
  •  
    Toliqqan (F997, JH267), akvarel qogʻozida qalam bilan ishlangan, 1882, Van Gogh Muzeyi
  •  
    Qaygʻudagi chol (F998, JH269) qalam, qora litografik qalam, yuvish, oq rangsiz akvarel, akvarel qogʻozida, 1882, Kröller-Müller muzeyi[32]
  •  
    Savatda oʻtirgan motam tutayotgan ayol (F1060, JH326), qora litografik qalam, kulrang rang, oq va kulrang akvarel boʻyoqlari, kvadrat izlari, akvarel qogʻozida, 1883, Kröller-Müller Muzeyi[33]
  •  
    Yigʻlayotgan ayol (F1069, JH325), qora va oq boʻr, boʻyoq choʻtkasida, choʻtka va qora va kulrang boʻyoq va grafit izlari, choʻtka ustida va fil suyagidan toʻqilgan qogʻozga jigarrang siyoh chizilgan., 1883, Chicago sanʼat instituti.[34]

Yana qarang

tahrir

Manbalar

tahrir
  1. ↑ Sorrowing old man ('At Eternity’s Gateʼ), Kröller-Müller Museum[sayt ishlamaydi]
  2. ↑ „Treurende oude man ('At Eternity's Gate') - Kröller-Müller Museum“. 2013-yil 28-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 13-iyun.
  3. ↑ 3,0 3,1 „To Theo van Gogh. The Hague, Sunday, 26 and Monday, 27 November 1882“. Vincent van Gogh: The Letters. Van Gogh Museum.
  4. ↑ Hulsker, Jan. The Complete Van Gogh: Paintings, Drawings, Sketches. Random House, 1986 — 444-bet. ISBN 0-517-44867-X. 
  5. ↑ de la Faille, Jacob Baart. The Works of Vincent van Gogh. Amsterdam: Meulenhoff, 1970 — 274-bet. OCLC 300160639. 
  6. ↑ „To Theo van Gogh. Etten, mid-September 1881“. Vincent van Gogh: The Letters. Van Gogh Museum.
  7. ↑ von Herkomer. „The Last Muster“. Lady Lever Art Gallery. 2012-yil 23-aprelda asl nusxadan arxivlangan.
  8. ↑ Korda. „The Streets as Art Galleries: Hubert Herkomer, William Powell Frith, and the Artistic Advertisement“. Nineteenth-Century Art Worldwide.
  9. ↑ Naifeh, Steven. Van Gogh: The Life. Random House, 2011 — 318-bet. ISBN 978-0-375-50748-9. 
  10. ↑ „Notes 233“. Van Gogh: The Life. VanGoghBiography.com. 2016-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 15-iyun.
  11. ↑ „To Theo van Gogh. The Hague, Friday, 24 November 1882“. Vincent van Gogh: The Letters. Van Gogh Museum.
  12. ↑ „Notes 341, 342“. Van Gogh: The Life. VanGoghBiography.com. 2019-yil 29-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 15-iyun.
  13. ↑ 13,0 13,1 „Letter 294: To Theo van Gogh. The Hague, between about Wednesday, 13 and about Monday, 18 December 1882“. Vincent van Gogh: The Letters. Van Gogh Museum.
  14. ↑ Hulsker (1980) p. 69.
  15. ↑ Erickson (1998) p. 77.
  16. ↑ Brown, Mark. „Pencil drawing of old man identified as Van Gogh work“. The Guardian (2021-yil 16-sentyabr). Qaraldi: 2021-yil 16-sentyabr.
  17. ↑ Bailey, Martin (16 September 2021). "New Van Gogh discovery: first version of despairing man that was bought for £6—and then hidden away for more than a century". The Art Newspaper. https://www.theartnewspaper.com/blog/van-gogh-discovery-the-first-version-of-worn-out-drawing. Qaraldi: 20 September 2021. Abadiyat darvozasida]]
  18. ↑ Meedendorp, Teio (October 2021). "Study for 'Worn out': a newly discovered Van Gogh drawing". The Burlington Magazine 163: 918 (n. 5). https://issuu.com/burlington/docs/meedendorp_140921. Qaraldi: 20 September 2021. Abadiyat darvozasida]]
  19. ↑ Erickson, Kathleen Powers. At Eternity's Gate: The Spiritual Vision of Vincent Van Goh, 1998. ISBN 9780802849786. 
  20. ↑ Brooks, D. „Portrait of Doctor Félix Rey“. The Vincent van Gogh Gallery, endorsed by Van Gogh Museum, Amsterdam. David Brooks (self-published). Qaraldi: 2011-yil 23-fevral.
  21. ↑ Brooks, D. „Dr. Félix Rey, interviewed by Max Braumann (1928)“. The Vincent van Gogh Gallery, endorsed by Van Gogh Museum, Amsterdam. David Brooks (self-published). Qaraldi: 2011-yil 23-fevral.
  22. ↑ „Concordance, lists, bibliography: Documentation“. Vincent van Gogh: The Letters. Van Gogh Museum. Qaraldi: 2012-yil 23-fevral.
  23. ↑ Naifeh and Smith (2011), 701 ff., 729, 749
  24. ↑ Hulsker (1980), 390
  25. ↑ Naifeh and Smith (2011), 707 ff., 814 – 816
  26. ↑ Hulsker (1980), 404
  27. ↑ „To Theo van Gogh. Saint-Rémy-de-Provence, on or about Monday, 17 March 1890“. Vincent van Gogh: The Letters. Van Gogh Museum. Qaraldi: 2012-yil 16-fevral.
  28. ↑ „To Theo van Gogh. Saint-Rémy-de-Provence, Tuesday, 29 April 1890“. Vincent van Gogh: The Letters. Van Gogh Museum. Qaraldi: 2012-yil 16-fevral.
  29. ↑ Pomerans (2003), 483
  30. ↑ Hulsker (1980), 442
  31. ↑ Brooks, D. „Peasant Sitting by the Fireplace ('Worn Out')“. The Vincent van Gogh Gallery, endorsed by Van Gogh Museum, Amsterdam. David Brooks (self-published). Qaraldi: 2011-yil 19-fevral.
  32. ↑ „Sorrowful old man“. Kröller-Müller Museum. 2011-yil 1-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 22-fevral.
  33. ↑ „Mourning Woman Seated on a Basket“. Kröller-Müller Museum. 2013-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 22-fevral.
  34. ↑ „Weeping Woman“. Art Institute of Chicago. Qaraldi: 2011-yil 22-fevral.

Havolalar

tahrir 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Abadiyat_darvozasida&oldid=4660550" dan olindi