Abakada alifbosi

Abakada alifbosi 1940-yilda filippin milliy tili sifatida qabul qilingan tagalog tiliga asoslangan „mahalliy“ lotin alifbosi hisoblanadi.

20 ta harfdan iborat alifbo Lope K. Santos tomonidan tagalog tiliga asoslangan milliy til uchun ishlab chiqilgan. Alifbo rasman Filippin Milliy til instituti tomonidan qabul qilingan.

Abakada alifbosi 1987-yilda qabul qilingan zamonaviy Filippin alifbosi bilan almashtirildi.

Abakada tartibi

Abakada harflarining jamlanishi boshqa lotin tiliga asoslangan imlo tizimlariga mos keladi.Oʻziga xos tomoni n dan keyin digrafik ng qoʻyiladi.

Har bir undoshning imlosi yoki nomlanishida uning tovushi oxirida har doim „a“ bilan talaffuz qilinadi (masalan, „ba“, „ka“ va hokazo). Tizim nomining sababi ham shu.

Majuskule shakllari (shuningdek, katta yoki bosh harflar deb ataladi)

A

B

K

D

E

G

H

I

L

M

N

NG

O

P

R

S

T

U

V

Y

Minuskulyar shakllar (kichik yoki kichik harflar deb ham ataladi)

a

b

k

d

e

g

h

i

l

m

n

ng

o

p

r

s

t

u

w

y

Tarixi

Ispan tili kirib kelgungacha boʻlgan davrda qadimgi tagalog tili Kavi yoki Baybayin yozuvi yordamida yozilgan. Uch asr davomida tagalog tili maʼlum darajada ispan fonetik va orfografik qoidalariga amal qilgan holda yozilgan.

Doktor Xose Rizal XIX asr oxirida turli Filippin tillarining orfografiyasini isloh qilishning bir necha tarafdorlaridan biri (jumladan, Trinidad Pardo de Tavera) edi. Boshqa tarafdorlar singari, u Filippin tillari alifbosini C va Q harflarini K harfiga almashtirish orqali „yerlilik“ qilishni taklif qildi. Dastlab, bu islohotlar taklif etilganda keng qoʻllanilmadi, lekin asta-sekin XX asr boshlarida mashhur boʻldi.

1935-yilda Filippin Hamdoʻstligi tashkil etilgandan soʻng, hukumat tagalog tilini „milliy til“ (yaʼni,Filippin) uchun asos sifatida tanladi. Shundan so‘ng ushbu „milliy til“ uchun lug‘at va grammatika kitobini ishlab chiqish boshlandi. 1939-yilda Lope K. Santos „Ang Balarila ng Wikang Pambansa“ (Milliy til grammatikasi) ni ishlab chiqdi, unda grammatika qoidalaridan tashqari Abakada deb atalgan 20 harfli alifbo ham mavjud edi.

Abakada 1976-yilda qoʻshimcha 11 ta harfdan iborat kengaytirilgan alifbo bilan almashtirildi (C, CH, F, J, LL, Ñ, Q, RR, V, X va Z). Bu alifbo keyinchalik joriy 28 harfli zamonaviy alifbo bilan almashtirildi. Hozirgi vaqtda Filippinning barcha tillari Abakadaning barcha harflarini oʻz ichiga olgan zamonaviy Filippin alifbosi (rasmiy ravishda 1987-yilda qabul qilingan) yordamida yozilishi mumkin.

Yana qarang

• Filippin alifbosi
• Filippin orfografiyasi
• Dambana
• Baybayin
• Kavi skripti
• Filippin Brayl yozuvi