Ache

Ache (Guayaqui, bu soʻzma-soʻz guar: oʻrmon kalamushlari; nomi aché — odam anglatadi) — Sharqiy Paragvayning subtropik oʻrmonlarida yashagan aborigen xalq^[1]^[2].

Xalq tarixi

Achelar anʼanaviy ravishda ovchilar va terimchilar xalqi sifatida yashagan. Ularning tirikchiligi ov qilish, meva, asal va ildiz terish bilan bogʻliq edi. XX-asrda, Stroessnerning diktatura tizimi ostida, ular aslida ommaviy qirgʻin qilingan va ilgari bosib olingan yerlardan koʻchirilgan. XX-asrning 70-yillarida Acheni rezervatsiyaga ommaviy deportatsiya qilish amalga oshirildi, ammo 2000-yilda ularga oʻz ona hududlariga qaytishga ruxsat berildi. Achelarning hozirda aholi soni 1500 dan ortiq kishi^[3].

Ache haqida bir qator antropologik tadqiqotlar mavjud^[4].

Yulian Semyonovning „Ekpansiya II“ kitobida 1940-yillarning oxirida Isaev-Stirlitzning Janubiy Amerikadagi faoliyati haqida yozilgan. Bu davrda Paragvayda Acheni tekin ovlashga ruxsat berilgani aytiladi.

Geografiya va boʻlinish

Achelar birinchi marta XVII-asrda iyezuitlar tomonidan tasvirlangan. Ular toʻrtta endogamik guruhdan iborat boʻlib, ular orasidagi munosabatlar tinch emas edi. Bu janubiy Ache, Ache Va, Ache Gatu va Yvytyrusu guruhlari edi. Til guarani tillariga tegishli. Ache hozirda asosan ettita aholi punktlarida istiqomat qiladi: Chupa Pou, Arroyo Bandera, Kuetuvy, Kuetuvywe, Cerro Moroti, Puerto Barra va Ypetimi. Kuetuuvă 2000-yilda Ache tashkiloti La Liga Nativa por la Autonomía, Justicia y Ética (avtonomiya, adolat va axloq boʻyicha milliy liga) tomonidan yaratilgan.

Adabiyotlar

Philippe Edeb Piragi, «Los Aché del Paraguay y las revelaciones de la 'Palabra de los Ancestros' : de la tradición oral a la resistencia cultural», Suplemento Antropológico, Vol.XXXVI, N°1, junio 2001, pp.: 147—245, CEADUC, Asunción, PARAGUAY.
Бартоломеу Мелья, Луиджи Миралья, Марк и Кристина Мюнцель, Агония индейцев аче-гуаяки, М., Прогресс, 1982, 160 с.

Manbalar

↑ Aché | Ethnologue
↑ Гуаяки // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
↑ Парагвай: общины коренного народа аче · Global Voices по-русски
↑ „Архивированная копия“ (deadlink). 2008-yil 10-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 10-sentyabr. (Wayback Machine saytida 2008-09-10 sanasida arxivlangan)

Havolalar

Последние из аче Журнал «Вокруг Света» № 8 (2587). Август 1974

[1] Aché | Ethnologue

[2] Гуаяки // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.

[3] Парагвай: общины коренного народа аче · Global Voices по-русски

[4] „Архивированная копия“ (deadlink). 2008-yil 10-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 10-sentyabr. (Wayback Machine saytida 2008-09-10 sanasida arxivlangan)

[1]

[2]

[3]

[4]