And tog'larida FH-227 halokati
And togʻlarida FH-227 halokati (ispancha: El Milagro de los Andes) And togʻlaridagi moʻjiza sifatida ham tanilgan — 1972-yil 13-oktabrda Andesda sodir boʻlgan samolyot halokati. Urugvay Harbiy- havo kuchlarining Fairchild FH-227D layneri Montevideo — Mendosa — Santyago yoʻnalishi boʻyicha FAU 571 charter reysini amalga oshirdi va bortda 5 ekipaj aʼzosi va 40 yoʻlovchi (Old Cristians regbi jamoasi aʼzolari, ularning qarindoshlari va homiylari) boʻlgan. Santyagoga yaqinlashganda, toshga urildi togʻ etagiga quladi. 12 kishi halok boʻldi yana 5 kishi jarohat olganligi sabab sovuqdan vafot etgan. Omon qolgan 28 kishidan yana 8 nafari qor koʻchkisi paytida samolyot sirtini qor koʻchkisiqoplagan vaqtda halok boʻldi, keyinroq yana 3 nafari jarohatlardan vafot etdi.
Omon qolganlar minimal oziq-ovqat bilan taʼminlangan, bundan tashqari, ular 3600 metr balandlikdagi qattiq sovuq iqlimda omon qolish uchun zarur boʻlgan issiq kiyim boshlarga ega emas edilar. Uzoq qidiruvlar oʻz natijasini bermagach " yoʻqolgan samolyotlarni qidirish boʻyicha barcha tadbirlar toʻxtatildi ". Yordam kuchlaridan xabar boʻlmagach umidsiz qolgan odamlar oʻlgan oʻrtoqlarining muzlab qolgan jasadlarini yeyishni boshladilar. Qutqaruvchilar tirik qolganlar haqida 72 kun oʻtgach, ikki yoʻlovchi (Nando Parrado va Roberto Kanessa) 10 kun davomida togʻdan oʻtgandan soʻng Chililik fermerni uchratishdi, ularga birinchi yordam koʻrsatildi va parvozning qolgan yoʻlovchilari haqida rasmiylarga xabar berganidan keyin bilishmagan.
Samolyot tahrir
Fairchild FH-227D (roʻyxatga olish T-571, seriyali 572) 1968-yilda ishlab chiqarilgan va oʻsha yili Urugvay havo kuchlariga topshirilgan. Ikkita Rolls-Royce Dart 532-7 turbovintli dvigatellar bilan jihozlangan. Samoliyot parvoz roʻy bergan kunngacha 792 soat uchgan.
Ekipaj tahrir
FAU 571 reysi ekipaji quyidagicha edi:
Ekipaj komandiri: 39 yoshli polkovnik Xulio Sezar Ferradas (ispancha: Julio César Ferradas). Harbiy havo kuchlarida 20 yillik xizmat davomida u 5517 soat parvoz qilgan[1]. Bu uning And togʻlari ustidan 29-chi parvozi edi. Halokatda vafot etgan.
Qoʻmondon yordamchisi — 41 yoshli podpolkovnik Dante Gektor Lagurara (ispancha: Dante Héctor Lagurara). Ilgari qiruvchi samolyotlarni boshqarish bilan shugʻullangan[2]. Voqea sodir boʻlgan paytda u ogʻir tan jarohatlari olib, 2-kuni vafot etgan.
Navigator — 30 yoshli leytenant Ramon Martines (ispancha: Ramón Martínez. U 9 yil navigator sifatida ishlagan[3]. Halokatda vafot etgan.
Parvoz mexanik — 24 yoshli kapral Karlos Roke (ispancha: Carlos Roque). Transport boʻlimida 4 yil xizmat qildi. Halokatdan omon qolgan, ammo 2 haftadan soʻng qor koʻchkisi ostida qolib vafot etgan[4].
Bort kuzatuvchisi — 26 yoshli kapral Ovidio Xoakin Ramires (ispancha: Ovidio Joaquín Ramírez)[5]. Halokatda vafot etgan.
Parvoz xronologiyasi tahrir
- Falokat
1972-yil 13-oktabr, juma kuni T-571 bortida Fairchild FH-227D And togʻlari uzra Montevideodan Santyagoga uchib ketdi. Samolyotda Montevideoning " Old Kristians " regbi jamoasi (17 kishi) navbatdagi oʻyin bahsi uchun Chili poytaxti Santyago shahriga uchib ketayotgan edi.
Parvoz bir kun avval, 12-oktabrda, 571-reys Karrasko aeroportidan parvoz qilganida boshlangan, biroq yomon ob-havo tufayli Mendoza aeroportiga (Argentina) qoʻngan va bu yerda 1 kecha qolib ketgan. Samolyot ob-havoning noqulayligi sabab toʻgʻridan-toʻgʻri Santyagoga ucha olmadi, shuning uchun uchuvchilar Mendoza togʻlariga parallel ravishda janubga uchib, keyin gʻarbga burilib, keyin shimolga yoʻl olishlari va Kurikodan oʻtib, Santyago tamon uchishlari kerak edi.
Uchuvchi Kurikoning oʻtgani haqida xabar berganida, aviadispetcher Santyagoga tushishni aniqladi. Layner siklonga uchib tushdi va tusha boshladi, koʻrish nolga tushdi, uchuvchilar faqat vaqt boʻyicha boshqarildi. Siklon oʻtib ketganda, laynerning oldida qoyatosh bor edi, toʻqnashuvdan qochishning iloji yoʻq edi. Soat 15:30 da FAU 571 reysi dumi bilan choʻqqining tepasiga urildi. Toshlarga urilgan kuchli zarbalar tufayli layner quyruq qismi va ikkala qanotini yoʻqotdi va buzilgan fyuzelyaj burni katta tezlikda qiyalikdan pastga tushdi.
- Birinchi kunlar
40 yoʻlovchi va 5 ekipaj aʼzosidan 12 nafari halokatda yoki koʻp oʻtmay vafot etgan; keyin yana 5 kishi ertasi kuni ertalab vafot etgan. Omon qolgan 28 kishi ogʻir iqlim sharoitida qolib ketdi. Odamlarda na issiq kiyim, na poyabzal, na toqqa chiqish jihozlari, na dori-darmonlar bor edi. Yarador oʻrtoqlarga qandaydir yordam berish uchun tibbiyot kollejining ikki birinchi kurs talabasi samolyot vayronalari orasidan zarur tibbiy anjomlar yasadilar.
- Qidiruv operatsiyalari
Uch davlat (Argentina, Urugvay va Chili) rasmiylari zudlik bilan 571-reysni qidirish boʻyicha operatsiyani boshladi, biroq samolyot topilmadi. Buni amalga oshirib boʻlmadi, chunki rasmiylar faqat 571-reysning taxminiy parvoz yoʻnalishini bilishgan, uchuvchilar esa dispecherlarga notoʻgʻri koordinatalar berishgan, samoliyot qoldiqlari esa oq qor qoplami ostida qolgan va buni anglash qiyin boʻlgan. Qor maydonlari va qoʻshni muzliklar fonida, falokatdan keyin „Koʻz yoshlari muzligi“ deb nomlangan. (inglizcha: Glaciar de las Lagrimas)[6]. 8-kuni barcha qidiruv ishlari toʻxtatildi. 571-reys yoʻlovchilari kichik radio va yoʻlovchi Roy Xarlini (ispancha: Roy Harley) bu xabarni birinchi marta falokatdan keyin 11-kuni eshitgan.
- Kannibalizm, koʻchki
Omon qolganlarning oz miqdordagi oziq-ovqatlari bor edi: Bir nechta shokolad, bir nechta kraker va bir necha shisha sharob. Oziq ovqatni tejash uchun bularning barchasi teng taqsimlandi va bir necha kunga yetqazildi.
Ammo qattiq sovuq sharoitida ham oziq-ovqat zahiralari tezda tugadi va bundan tashqari, atrofda na oʻsimlik va na hayvonlar bor edi. Ochlikdan oʻlmaslik uchun oʻlik oʻrtoqlarning jasadlarini yeyishga qaror qilishdi. Bu qaror, qurbonlarning har biri birovning doʻsti, sinfdoshi yoki qarindoshi boʻlishiga qaramay, ongli ravishda qabul qilingan edi. Bundan tashqari, samolyotdagi barcha yoʻlovchilar katoliklar boʻlib, dastlab bu taklifni haqoratli va nomaqbul deb qabul qilib, uzoq vaqt qarshilik koʻrsatishgan.
29-oktabr kuni omon qolganlar uxlab yotgan paytda togʻlardan 571-reysning fyuzelyaji joylashgan vodiyga qor koʻchkisi tushdi. Yana 8 kishi halok boʻldi. Shunda Nando Parrado oyoqlari bilan kabinadagi kichik oynani sindirdi va odamlarni boʻgʻilishdan qutqarib qoldi.
Nando Parradoning soʻzlariga koʻra, agar bu koʻchki boʻlmaganida, ularning barchasi halok boʻlgan boʻlar edi, chunki qor koʻchkisi samolyotning fyuzelyajini qor bilan qoplagan va ularni keyingi qor boʻronlaridan qutqargan va qoʻshimcha ravishda ularda 8 ta yangi jasad mavjud boʻlib, ular ularni qoʻshimcha 1,5 oygacha oziq ovqat bilan taʼminlagan.
- Birinchi yurish
Omon qolganlar qor koʻchkisidan oldin ham yordam kelmasligini tushunishgan va ular oʻzlarini qutqarishlariga qaror qilishdi. Uchuvchilarning soʻzlariga koʻra, ular Kurikodan oshib oʻtgan, yaʼni Chilining boʻylama vodiysi halokat joyidan atigi bir necha mil gʻarbda joylashgan. qutqaruv ishlariga Nando Parrado, Roberto Kanessa, Numa Turcatti va Antonio Visintin kampaniyada koʻngilli boʻlishdi, ammo Turcatti ekspeditsiyadan biroz oldin qon zaharlanishidan vafot etdi.
Kanessa qishning tugashini va havo haroratining koʻtarilishini kutib, lagerga borishga uzoq vaqt ikkilandi. Keyin sayohatchilar yoʻlga tushishdi; halokatga uchragan samolyot yoʻlovchilari boʻlajak operatsiya muvaffaqiyatli boʻlishiga ishonch hosil qilish uchun ularga juda koʻp issiq kiyim va inson goʻshti berishdi. Toʻsatdan uch kishi samolyotning dumining yirtilgan qismini topdi, uning ichida bagaj bor edi. Chamadonlarda ular shokolad, sigaretalar, toza kiyimlar va boshqalarni topdilar. U yerda tunab, ular Chili tamon yurishdi, ammo ikkinchi kuni ular haroratning keskin pasayishi va ob-havo sharoitlarining yomonlashuvidan deyarli barchasi halok boʻldi. Keyin samolyot vayronasiga qaytish, batareyalarni olish va u yerdan radio orqali favqulodda signal yuborish uchun fyuzelyaj qulagan joyga qaytishga qaror qabul qilishdi.
- Sovuq bilan kurashish
Tabiiy ofatdan keyingi dastlabki kunlarda omon qolganlar barcha pullarni yoqib yuborishdi. Keyinchalik, yonuvchi narsalar tugashi bilan, tunda isinish uchun ular bir-birining ustiga yotishdi. Har yarim soatda ular isinish uchun bir-birining yuziga va tanasiga urishar edi. Agar bovul hosil qilishni xoxlasa, uni isitish uchun qoʻllari bilan yordam qilgan[* 1].
- Qiyin qarorlar
Quyruq qismiga qaytib, Kanessa, Parrado va Visintin batareyalar juda ogʻir ekanligini va ularni fyuzelajga sudrab borishning iloji yoʻqligini koʻrishdi. Qutqaruvchigurih aʼzolari qaytib kelishdi va najotning yagona yoʻli togʻlar orqali Chiliga borish ekanligini tushunishdi.
Ammo togʻlarda tunab qolmasdan, bu oʻtish imkonsiz boʻlib qolgani aniq boʻldi va keyin uxlash uchun sumka gʻoyasi ilgari surildi. Quyruqdan olib kelingan katta mato parchalarini tikishga qaror qilindi. Buni onasi tikishni oʻrgatgan Karlitos Paez amalga oshirgan edi. Ishlarni tezroq qilish uchun u boshqalarga oʻrgatdi va ular unga ishida yordam berishdi. Uxlash sumkasi qurib boʻlingandan soʻng, 12-dekabr kuni sayohatchilar And togʻlarini kesib oʻtib, Chiliga borishga qaror qilishdi.
- Oxirgi ekspeditsiya
12-dekabr kuni Parrado, Kanessa va Visintin Chili tamon yoʻl oldilar. Uyqu sumkasi ularga kechasi sovuqdan oʻlmasligiga yordam berdi.
Ekspeditsiya sayohatchilar kutganidan koʻproq vaqt talab qildi.
Parrado va Kanessa yoʻlda davom etishdi. Roberto dizenteriya bilan kasallanadi. Asta-sekin qorli landshaft yoʻqoldi, inson faoliyatining izlari koʻrina boshlandi. Los-Maitenesga sayohatning 9-kunida (34°48′44″S 70°35′20″W / 34.81222°S 70.58889°W G O 34°48′44″S 70°35′20″W / 34.81222°S 70.58889°W G O) ular chililik choʻpon Serxio Catalan (ispancha: Sergio Catalán)ni uchratib qolishdi. U 571-reysdan omon qolgan ikki kishi haqida rasmiylarga xabar berdi.
Qutqaruvchilar zudlik bilan omon qolganlarni qutqarish uchun yoʻlga tushdi.
- Qutqaruvchi
22-dekabr kuni halokat joyiga ikkita vertolyot yetib keldi, Biroq yomon ob-havo va shu kuni yana bu yerga qaytish imkoni boʻlmagani uchun qutqaruv ekspeditsiyasi yoʻlovchilarning faqat yarmini olib ketdi. Ikkinchi ekspeditsiya bu yerga ertasi kuni ertalab yetib keldi. Omon qolgan 16 nafar yoʻlovchining barchasi qutqarilib, Santyagodagi kasalxonalarga yotqizildi. Ularga balandlik kasalligi, suvsizlanish, muzlash, iskorbit, suyaklarning sinishi va toʻyib ovqatlanmaslik tashxisi qoʻyildi.
Shuningdek tahrir
Ekipaj aʼzolari tahrir
Polkovnik Xulio Sezar (ispancha: Julio César Ferradas), ekipaj boshligʻi
Podpolkovnik Dante Gektor (ispancha: Dante Héctor Lagurara), qoʻmondon yordamchisi
Leytenant Ramon Martines (ispancha: Ramón Martínez), navigator
Kapral Karlos Roke (ispancha: Carlos Roque), parvoz mexanikasi
Kapral Ovidio Xoakin Ramires (ispancha: Ovidio Joaquín Ramírez'), xizmatchi
Filmlar tahrir
- " Tirik " („Tirik“) — rejissor Frenk Marshall (AQSh, 1993-yil)
- Rene Kardona rejissori boʻlgan Andes omon qolganlar (Supervivientes de los Andes) (Meksika, 1976-yil)
- Jonli: 20 yildan keyin (1993-yil)
- National Geographic: Tuzoqqa tushdi (2007-yil)
- Tirik qolish. And togʻlaridagi moʻjiza (2010-yil)
- Pirs Pol Rid — " Tirik: And togʻlarida omon qolganlar hikoyasi " (1974)
- Nando Parrado — And togʻlaridagi moʻjiza (2006)
- Anton Mild — „ Muzda ushlangan“ (2007)
- Rik va Morti (4-fasl, 8-qism)
Rasmiy sayt tahrir
2002-yilda Andesdagi voqealarning 30 yilligi sharafiga omon qolganlar uchun rasmiy veb-sayt ochildi[7]. „Viven! El Accidente de Los Andes“, ispan va ingliz tillarida mavjud[8].
Togʻda omon qolish tahrir
1972-yil 28-dekabrda omon qolganlar matbuot anjumani oʻtkazdilar, unda ular 72 kun davomida hayot va oʻlim oʻrtasidagi voqealiklar haqida gapirdilar[9].
Keyinroq qutqaruvchilar halokat joyiga qaytib, halok boʻlganlarning jasadlarini fyuzelyajdagi toshlar va qoldiqlar ostida koʻmildi hamda ustiga temir xoch qoʻyildi.
San-Xose konida avariya tahrir
2010-yilda tabiiy ofatdan omon qolgan toʻrt kishi San-Xosedagi konda qulashi bilan toʻsib qoʻyilgan 33 konchilarni video havola orqali qoʻllab-quvvatladi[10].
Sportda xotira tahrir
2007-yil 13-oktabrda Montevideoda „Old Cristians“ klubi va Chili terma jamoasi oʻrtasida oʻyin boʻlib oʻtdi. Toʻpni oʻyinga And togʻlaridan chililik choʻpon Serxio Katalan kiritdi, u falokatdan keyin 71-kuni Parrado va Kanessaning omon qolganlarini birinchi boʻlib koʻrgan edi va Favquotda qutqaruvchilarga xabar bergan edi.
Izohlar tahrir
- ↑ Kommentariy Gustavo Zerbino v dokumentalnom filme „Jivie: 20 let spustya“
Manbalar tahrir
- ↑ „Col Julio César Ferradas“. 2018-yil 22-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 22-oktyabr.
- ↑ „LTC Dante Hector Lagurara“. 2018-yil 22-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 22-oktyabr.
- ↑ „Lieut Ramón Martínez“. 2018-yil 22-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 22-oktyabr.
- ↑ „Corp Carlos Roque“. 2018-yil 22-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 22-oktyabr.
- ↑ „Corp Ovidio Joaquin Ramírez“. 2018-yil 22-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 22-oktyabr.
- ↑ „«Чудо в Андах»: катастрофа рейса № 571.“. 2016-yil 9-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 17-yanvar.
- ↑ „Alive : The Andes Accident 1972 | Official Site|“. 2007-yil 4-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 23-iyun.
- ↑ „Viven: El Accidente de Los Andes 1972 | Sitio Oficial |“. 2006-yil 5-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 23-iyun.
- ↑ „Alive : The Andes Accident 1972 | Official Site |“. 2008-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 11-fevral.
- ↑ „Герои «чуда в Андах» поддержали чилийских шахтеров“. 2010-yil 1-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 23-iyun.