Arthur Aikin

Artur Aikin FLS FGS (1773-yil 19-may — 1854-yil 15-aprel) ingliz kimyogari, mineralogi va ilmiy yozuvchisi boʻlib, Kimyo jamiyatining (hozirgi Qirollik Kimyo Jamiyati) asoschisi boʻlgan. U birinchi marta 1841-yilda gʻaznachi va keyinchalik jamiyatning ikkinchi prezidenti boʻldi.

Hayoti

U Lankashirning Warrington shahrida taniqli unitarchilarning taniqli adabiy oilasida tugʻilgan. Ulardan eng mashhuri uning xolasi Anna Laetitia Barbauld edi, sheʼr va insholar yozgan, shuningdek, erta bolalar adabiyoti. Uning otasi doktor Jon Aykin tibbiyot shifokori, tarixchi va yozuvchi edi. Uning Jon ismli bobosi (1713-1780), Warrington akademiyasi bilan chambarchas bogʻliq boʻlgan unitar olim va ilohiyot oʻqituvchisi edi. Uning singlisi Lyusi (1781-1864) tarixchi yozuvchi edi. Ularning akasi Charlz Rochemont Aikinni mashhur xolasi asrab olgan va ularning amakivachchasi sifatida tarbiyalangan. Artur Aikin Xakneydagi Yangi kollejda Jozef Pristli qoʻli ostida kimyo fanini oʻrgangan va fanning amaliy qoʻllanilishiga eʼtibor bergan. Ilk hayotida u qisqa vaqt davomida unitar vazir boʻlgan. Aykin oʻttiz ikki yil davomida Guy kasalxonasida kimyodan maʼruza qildi. U 1801 yilda Britaniya Mineralogiya Jamiyatining prezidenti boʻlib, 1806 yilgacha jamiyat Askesiya jamiyati bilan birlashgunga qadar besh yil davom etdi. 1803 yildan 1808 yilgacha u yillik sharhning muharriri boʻlgan. 1805 yilda Aiken, shuningdek, 1806 yilda rasman tashkil etilgan London Institutining egasi boʻldi. U 1807 yilda London Geologiya Jamiyatining asoschilaridan biri va 1812-1817 yillarda uning faxriy kotibi boʻlgan. U 1813 va 1814 yillarda ham maʼruzalar o‘qigan. U Wrekin va Shropshire koʻmir koni boʻyicha maqolalar bilan birga shu jamiyatning bitimlariga hissa qoʻshgan. Uning Mineralogiya boʻyicha qoʻllanmasi 1814 yilda nashr etilgan. Keyinchalik u Sanʼat Jamiyatining pullik kotibi boʻldi va keyinchalik stipendiya sifatida saylandi. U 1841 yilda London Kimyo Jamiyatining asoschisi boʻlib, uning birinchi gʻaznachisi va 1843-1845 yillarda ikkinchi prezidenti boʻlgan. Oʻzini taʼminlash uchun Britaniya Mineralogiya Jamiyati, London Instituti va Geologiya Jamiyati bilan ishlagandan tashqari, Aiken yozuvchi, tarjimon va Guy kasalxonasida jamoatchilik va tibbiyot talabalari uchun oʻqituvchi boʻlib ishlagan. Uning yozishi va jurnalistikasi xorijiy ilmiy yangiliklarni Britaniya jamoatchiligiga etkazish uchun foydali boʻlgan. U, shuningdek, Linnean jamiyatining aʼzosi edi va 1820 yilda Qurilish muhandislari institutiga qoʻshildi. U sogʻlom fikrli va keng bilim egasi sifatida juda hurmatga sazovor edi. Aikin hech qachon turmushga chiqmagan va 1854 yilda Londondagi Xokstonda vafot etgan.

Nashrlar

• Mineralogiya va tabiiy tarixning boshqa sohalarida kuzatuvlar bilan Shimoliy Uels va Shropshirening bir qismi boʻylab sayohat jurnali (London, 1797)
• Mineralogiya boʻyicha qoʻllanma (1814; 2-nashr, 1815)
• Kimyo va mineralogiya lugʻati (ukasi C. R. Aykin bilan), 2 jild. (London, 1807, 1814).

Reesning Cyclopædia uchun u kimyo, geologiya va mineralogiya haqida maqolalar yozgan, ammo mavzular nomaʼlum.

Manbasi

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Arthur_Aikin