Asadbekning uyi

Asadbekning uyi ozarb. Əsəd bəyin evi

Mamlakat	Ozarbayjon
Shahar	Shusha
Joylashgan	Shusha
Buyurtmachi	Asadbek
Qurilish davri	XVIII asr
Qurilish uslubi	Arran me’morchilik maktabi
Holati	armanlar tomonidan vayron qilingan
UNESCO qoʻriqxonalar roʻyxati
Turi	Madaniy
Mezon	i, iv, v, vi
Tayinlangan	2001-yil
Maʼlumot raqami	1574
Davlat	Ozarbayjon
Mintaqa -	Yevropa
Ozarbayjonda tarixiy yodgorliklarni davlat roʻyxatidan oʻtkazish
Maʼlumotnoma raqami	343
Ahamiyati	Davlat ahamiyatidagi yodgorlik

Asadbekning uyi – Shusha shahrining Voroshilov koʻchasida joylashgan XVIII asrga oid tarixiy-meʼmoriy yodgorlik. Uzunasiga qurilgan to‘rtburchakli uyning birinchi qavatidagi xonalar uch guruhga bo‘lingan. Uyning qavatlari orasida ichki aloqa yo‘q. Ikkinchi qavatga uy jabhasining ikkala burchagida qurilgan ikkita tosh zinapoya orqali chiqish mumkin.

Yashash xonasida butun jabha bo‘ylab joylashgan ulkan panjarali deraza mavjud. Ham vestibyullardan, ham yo‘laklardan zal atrofidagi xonalarga eshiklar ochiladi. Katta mehmon zalidan tashqari, Asadbek uyining ikkinchi qavatida biroz kichikroq o‘lchamlarga ega va binoning g‘arbiy tomonida joylashgan ikkinchi zal ham mavjud. Mazkur ikkita katta zaldan tashqari uyning ikkinchi qavatida yana 10 xona qurilgan.

Tarix

Shushaning mashhur zodagonlaridan biri Asadbekning uyi XVIII asr boshlarida qurilgan^[1].

Me’morchilik xususiyatlari

Shusha ishg‘olidan oldin Asadbek uyining o‘ng qanoti

Notavon saroyining yonida joylashgan Asadbekning uyi me’morchilik va tartib jihatidan Shaki shahridagi Shakixonovlar uyi bilan bir qancha umumiy xususiyatlarga ega^[1]. Shakixonovlar uyida bo‘lgani kabi Asadbek uyining kompozitsion markazida ham T shaklidagi katta zal bor. Uyning boshqa xonalari ham mana shu zal atrofida to‘plangan^[1].

Asadbekning uyini bunday reja bilan qurilgan aslzoda uylardan ajratib turadigan asosiy xususiyat uning ko‘p xonali bo‘lishidir. Choʻzinchoq toʻrtburchak uyning birinchi qavatidagi xonalar uch guruhga boʻlingan: markazda katta zal va uning atrofidagi kichikroq xonalar hamda har ikki tomonida ikkitadan xonali boʻlgan yana ikkita guruh xonalari joylashgan^[1].

Uyning qavatlari o‘rtasida ichki aloqa yo‘q^[1]. Ikkinchi qavatga uyning jabhasining ikkala burchagida qurilgan ikkita tosh zinapoya orqali chiqish mumkin. Har bir zinapoya chuqur uyaga joylashtirilgan tashqi marsh va ichki yurishdan iborat^[1]. Bu zinapoyalar ikkinchi qavatda joylashgan ikkita vestibyulga olib boradi. O‘sha vestibyullardan kichik yo‘laklar orqali mehmonlar xonasiga o‘tish mumkin. Mehmonlar xonasida butun jabha bo‘ylab joylashgan ulkan panjarali deraza mavjud. Ham vestibyullardan, hamda yo‘laklardan zal atrofidagi xonalarga eshiklar ochiladi. Katta mehmon zalidan tashqari, Asadbek uyining ikkinchi qavatida biroz kichikroq va binoning g‘arbiy tomonida joylashgan ikkinchi zal ham mavjuddir. Bu ikki katta zaldan tashqari uyning ikkinchi qavatida yana 10 ta xona ham qurilgan^[1].

Ko‘pburchak poligonal toshli va kichik deraza bo‘shliqlari bilan uyning birinchi qavati ustida, uning bo‘linmalari va qurilish materiali tufayli yengilroq ta‘sirga ega bo‘lgan ikkinchi qavat joylashgan. Birinchi qavatning derazalari bir qator petrik arklar bilan o‘ralgan. Birinchi qavatni qurishda mahalliy oq qoya toshlaridan, ikkinchi qavatni qurishda esa pishgan qizil g‘ishtdan foydalanilgan^[1]. Fasadning tarkibi uchta ulkan panjarali derazalar va ularning yonida joylashgan, birinchi qavatgacha biroz cho‘zilgan ikkita chuqur bo‘shliqlarga asoslangan^[1].

Suratlar

Arman istilosidan keyin uyning holati:

Tashqi malumot

Shusha Davlat tarixiy-me'moriy qo'riqxonasi

Manbalar

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Саркисов, Ализаде 1950, s. 128

Adabiyot

Авалов, Э. В.. Архитектура города Шуши и проблемы сохранения его исторического облика. Баку: Элм, 1977.
А. В. Саркисов, А. М. Ализаде. О некоторых архитектурных памятниках Шуши, Памятники архитектуры Азербайджана (сборник материалов), т. II, Москва-Баку, 1950.
Фатуллаев, Ш. С.. Памятники Шуши, Баку, 1970.
Саламзаде, А. В.. Архитектура Азербайджана XVI-XIX вв., Баку, 1964.

Havolalar

Əsəd bəyin evi
mctgov.az (Wayback Machine saytida 2021-04-15 sanasida arxivlangan)

[Саркисов,_Ализаде128-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Саркисов, Ализаде 1950, s. 128

[1]