Astrositoma

Astrositomalar miya oʻsmalarining bir turidir. Ular bosh miyaning yulduz shaklidagi glial hujayralari – astrotsitlardan kelib chiqadi. Ushbu turdagi oʻsma odatda miya va orqa miya tashqarisiga tarqalmaydi va odatda boshqa organlarni zararlamaydi. Astrositomalar glioblastomalardan keyin ikkinchi eng keng tarqalgan glioma boʻlib, bosh miyaning koʻp qismlarida va kam hollarda orqa miyada paydo boʻlishi mumkin.

Astrositomalar doirasida ikkita keng sinf tan olinadi, ular:

Kichik infiltratsiya zonalari (asosan noinvaziv oʻsmalar; masalan, pilotsitik astrositoma, subependimal gigant hujayrali astrositoma, pleomorfik ksantoastrositoma), koʻpincha diagnostik tasvirlarda aniq koʻrinadi.
Infiltratsiyaning diffuz zonalari (masalan, yuqori darajadagi astrositoma) markaziy nerv tizimining istalgan joyida paydo boʻladi, ammo miya yarim sharlarida koʻproq uchraydi; ular odatda kattalarda uchraydi.

Odamlarda har qanday yoshda astrositoma rivojlanishi mumkin. Yaxshi differensiallashmagan astrositoma koʻpincha bolalar yoki yoshlarda uchraydi, yuqori differensiallashgan tur esa kattalarda koʻproq uchraydi. Miya asosidagi astrositomalar yoshlarda koʻproq uchraydi va neyroepitelial oʻsmalarning taxminan 75% ini tashkil qiladi^[1].

Patofiziologiyasi

Astrositoma miya parenximasini siqish, invaziya va destruksiya, arterial va venoz gipoksiya, ozuqa moddalari uchun raqobat, turli metabolizm mahsulotlarini chiqarish (masalan, erkin radikallar, oʻzgartirilgan elektrolitlar, neyrotransmitterlar) va normal parenximal funksiyani buzadigan hujayra mediatorlari (masalan, sitokinlar)ni ajratish orqali mahalliy taʼsirlanishga sabab boʻladi. Ikkilamchi klinik oqibatlarga intrakranial bosimning koʻtarilishi, qon bosimi oshishi yoki likvor hajmining oshishi sabab boʻlishi mumkin.

Diagnostikasi

Ushbu oʻsmalarning darajasini (oʻlchami, joylashishi, zichligi) tavsiflash uchun rentgen kompyuter tomografiyasi (KT) yoki magnit-rezonans tomografiya (MRT) zarur. Kompyuter tomografiyasi odatda oldingi va oʻrta miya arteriyalarining siljishi bilan boʻlgan uchinchi va lateral qorinchalarning buzilishini koʻrsatadi. Gistologik tahlil tashxisni baholash uchun zarur boʻladi.

Tashxisning birinchi bosqichida shifokor asosiy nevrologik tekshiruv oʻtkazadi, shu jumladan koʻzni tekshirish va koʻruv testlari, muvozanat, muvofiqlashtirish va aqliy holatni tekshiradi. Keyin shifokor bemor miyasini KT va MRT qilishni buyuradi. Kompyuter tomografiyasi paytida bemor miyasining rentgenogrammasi turli sathlardan olinadi. Keyin ular kompyuter tomonidan birlashtirilib, miyaning turli kesmalardagi tasvirini hosil qiladi. MRT uchun bemor tunnelga oʻxshash asbobda boʻshashgan holda yotadi, miya esa magnit maydon oʻzgarishiga uchraydi. Magnit maydonlarga javoban miyadagi suv molekulalarining xatti-harakatlari asosida tasvir hosil boʻladi. Kontrastni taʼminlash va oʻsmalarni aniqlashni osonlashtirish uchun skanerlashdan oldin tomir ichiga maxsus boʻyoq kiritilishi mumkin.

Agar oʻsimta topilsa, neyroxirurg bu oʻsimtadan biopsiya olishi kerak. Bu shunchaki oz miqdordagi oʻsma toʻqimasini tekshirish uchun olishni oʻz ichiga oladi, keyin olingan namuna tekshirish va baholash uchun nevropatologga yuboriladi. Biopsiya oʻsimtani jarrohlik yoʻli bilan olib tashlashdan oldin amalga oshirilishi yoki operatsiya paytida oʻsmadan namuna olinishi mumkin. Oʻsimta namunasini tekshirish va baholash – bu shifokorga astrositomaning ogʻirlik darajasini aniqlashga va eng yaxshi davolash usullarini tanlashga yordam beradigan usul hisoblanadi. Nevropatolog oʻsimtani atipik hujayralarni, yangi qon tomirlarining oʻsishini va mitotik raqamlar deb ataladigan hujayra boʻlinish koʻrsatkichlarini aniqlash orqali baholaydi.

Baholash

Markaziy nerv tizimining oʻsmalari tasnifi uchun ishlatiladigan koʻplab baholash tizimlaridan odatda astrositoma uchun Jahon sogʻliqni saqlash tashkiloti (JSST) baholash tizimi ishlatiladi. 1993 -yilda tashkil etilgan tashxis bilan bogʻliq ikkilanishlarni bartaraf etish maqsadida, JSST tizimi astrositomalar uchun 4 qatlamli gistologik tasniflash jadvalini taklif qilgan. Bunda astrositomalar 1 dan 4 gacha baholanib, 1 eng kam agressiv boʻlish va 4 eng agressiv boʻlish bilan belgilanadi^[2].

JSST baholash sxemasi quyidagi xususiyatlarning paydo boʻlishiga asoslangan: atipiya, mitoz, endotelial proliferatsiya va nekroz. Bu xususiyatlar invaziya va oʻsish tezligi boʻyicha oʻsmaning yomon sifatlilik ehtimolini aks ettiradi^[3] .

JSST maʼlumotlariga koʻra, eng past sinf astrositomalar (I sinf) faqat 2%, II sinf 8% va yuqori sinf anaplastik astrositomalar (III sinf) 20% ni tashkil etadi. Eng yuqori darajadagi astrositoma (IV sinf) eng keng tarqalgan birlamchi nerv tizimining saratoni va miya metastazidan keyin ikkinchi eng koʻp uchraydigan miya oʻsmasi hisoblanadi. Insonda uchraydigan boshqa oʻsmalarga taqqoslaganda astrositomalar kam uchrasa-da, oʻlim holati sezilarli darajada, yuqori darajali sinflarda (III & IV) yuqori oʻlim koʻrsatkichlari kuzatiladi (asosan oʻsmaning kech aniqlanishi hisobiga)^[4]^[5].

Oldini olish

Astrositomalarni oldini olish boʻyicha aniq koʻrsatmalar yoʻq, chunki astrositomaning aniq sababi maʼlum emas.

Davolash

Past darajadagi astrositomalar uchun oʻsmani olib tashlash odatda hayot davomiyligining uzayishiga olib keladi. Baʼzi maʼlumotlarga koʻra, yaxshi rezeksiya qilingan oʻsmalarda 5 yildan ortiq tirik qolish koʻrsatkichi 90% dan ortiq boʻldi. Xususan, pilotsitik astrositomalar odatda normal nevrologik funksiya buzilishiga olib kelmaydigan xavfsiz oʻsmalardir. Biroq, davolanmagan holda bu oʻsmalar oxir-oqibat neoplastik transformatsiyaga uchrashi mumkin. Bugungi kunda yuqori darajadagi astrositomalarni toʻliq rezeksiya qilish mumkin emas, chunki normal parenxima ichiga oʻsimta hujayralari diffuz infiltratsiyasi boʻlishi mumkin. Yuqori darajadagi astrositomalar dastlabki jarrohlik yoki terapiyadan soʻng muqarrar ravishda takrorlanadi va odatda dastlabki oʻsmaga oʻxshash davolanadi. Oʻnlab yillik terapevtik tadqiqotlarga qaramay, yuqori darajadagi astrositomalar uchun davo chorasi hali ham mavjud emas.

Galereya

Oʻrta miya (lamina tecti’ning) past sinf astrositomasi, oʻrta miqdorda kontrast kiritilgandan soʻng sagittal T1-rejimda tasvir: oʻsimta bir oʻq bilan belgilangan. Oʻsma oldidagi likvor boʻshliqlari siqilish tufayli kelib chiqqan gidrosefaliya internus hisobiga kengaygan.
Gemistotsitik astrositomaning patologik namunasi
Astrositoma bilan ogʻrigan bemorning MRT skanerlari, yetti yil davomida oʻsmaning rivojlanishini koʻrsatadi.

Manbalar

↑ „Astrocytoma“. The Lecturio Medical Concept Library. Qaraldi: 2021-yil 1-iyul.
↑ Ohgaki, Hiroko; Kleihues, Paul (2009). "Genetic alterations and signaling pathways in the evolution of gliomas". Cancer Science 100 (12): 2235–41. doi:10.1111/j.1349-7006.2009.01308.x. PMID 19737147.
↑ „Glioma - Symptoms and causes“. Mayo Clinic.
↑ Buckner, Jan C.; Brown, Paul D.; O'Neill, Brian P.; Meyer, Fredric B.; Wetmore, Cynthia J.; Uhm, Joon H. (2007). "Central Nervous System Tumors". Mayo Clinic Proceedings 82 (10): 1271–86. doi:10.4065/82.10.1271. PMID 17908533. https://archive.org/details/sim_mayo-clinic-proceedings_2007-10_82_10/page/1271.
↑ „CBTRUS - CBTRUS“. CBTRUS.

[Astrocytoma-1] „Astrocytoma“. The Lecturio Medical Concept Library. Qaraldi: 2021-yil 1-iyul.

[evolutionGliomas-2] Ohgaki, Hiroko; Kleihues, Paul (2009). "Genetic alterations and signaling pathways in the evolution of gliomas". Cancer Science 100 (12): 2235–41. doi:10.1111/j.1349-7006.2009.01308.x. PMID 19737147.

[mainstay-3] „Glioma - Symptoms and causes“. Mayo Clinic.

[Buckner-4] Buckner, Jan C.; Brown, Paul D.; O'Neill, Brian P.; Meyer, Fredric B.; Wetmore, Cynthia J.; Uhm, Joon H. (2007). "Central Nervous System Tumors". Mayo Clinic Proceedings 82 (10): 1271–86. doi:10.4065/82.10.1271. PMID 17908533. https://archive.org/details/sim_mayo-clinic-proceedings_2007-10_82_10/page/1271.

[CBTRUS-5] „CBTRUS - CBTRUS“. CBTRUS.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]