Avstraliya — Armaniston munosabatlari
Avstraliya — Armaniston munosabatlari Armaniston va Avstraliya oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlardir. Avstraliyaning Armanistondagi akkreditatsiyalangan vakolatxonasi Moskvada joylashgan.
 | |
 Avstraliya |
 Armaniston |
Tarixi tahrir
Armaniston va Avstraliya 1992-yilda rasman aloqalarni oʻrnatgan va oʻshandan buyon ikki davlat oʻrtasida ancha doʻstona munosabatlar shakllangan[1].
Avstraliyadagi arman diasporasi tahrir
Armaniston va Avstraliya munosabatlarini faqat 1992-yilda oʻrnatgan boʻlsa, armanlar Avstraliyada birinchi marta 1850-yillarda paydo boʻlgan (armanlar turklar, forslar yoki ruslar deb atalgan), ammo armanlar genotsidi sodir boʻlgandagina nom masalasi dolzarb boʻlib qoldi[2][3]. Arman genotsidi Antanta urushni tezda tugatish umidi bilan Usmonli imperiyasiga qarshi Gelibolu yurishini boshlashga qaror qilgan kuni sodir boʻldi, ammo muvaffaqiyatsizlikka uchradi[4]. Shunga qaramay, avstraliyalik qoʻshinlar Yaqin Sharqdagi Usmonli turk maʼmurlari tomonidan deportatsiya qilinayotgan va och qolgan armanlar bilan tez-tez bogʻlanib, arman qurbonlariga hamdardlik tuygʻusini yetkazdilar. Armanlarga birinchi jahon urushidan keyin Avstraliyaga joylashish uchun qochqin maqomi berildi, ammo migratsiya faqat Ikkinchi jahon urushi Armaniston Sovet istilosi ostida boʻlganida, Eron, Iroq va Suriyadagi qoʻzgʻolonlar, keyinroq Birinchi Togʻli Qorabogʻ urushi boshlanganda avjiga chiqdi[4][3].
Avstraliyadagi arman jamiyati Armaniston bilan mustahkam aloqaga ega va Qorabogʻ mojarosi yuzasidan turk va ozarbayjon diasporasi aholisi bilan tez-tez toʻqnash kelgan[5][6].
Arman genotsidi tahrir
Avstraliya Turkiya bilan aloqalari tufayli arman genotsidini tan olmaydi. Biroq, Armaniston va Avstraliya birinchi jahon urushi davomida, Avstraliya Britaniya imperiyasining bir qismi sifatida arman genotsidi boshlangan kunning oʻzida Usmonlilarga qarshi kurashgan[4][7]. Deportatsiya qilingan armanlar bilan tez-tez aloqa qilish birdamlik tuygʻusini uygʻotdi, avstraliyalik qoʻshinlar deportatsiyaga uchraganlarga yordam koʻrsatdi. 1918-yil mart oyida avstraliyalik polkovnik Stenli Savige arman va ossuriyalik genotsid qurbonlarini Usmonli qoʻshinlariga qarshi jasorat bilan himoya qildi va bu odamlarning hayotini saqlab qoldi[7]. Arman yetim bolalariga yordam berish uchun Livanning Antelias shahrida Avstraliya tomonidan boshqariladigan bolalar uyi tashkil etildi[7].
Garchi Avstraliya arman genotsidni hali tan olmagan boʻlsa-da, arman olimi Vikken Babkenyan va uning avstraliyalik hamkasbi Piter Stenlining saʼy-harakatlari minnatdorchilik bilan tilga olinadi. Avstraliyaning doʻstligi Rajab Toyyib Erdoʻgʻanni tashvishga solmoqda. Prezidentning ortib borayotgan dushmanligi va avstraliyaliklarga qarshi soʻzlaridan munosabatlarini anglash mumkin. Soʻnggi yillarda, ayniqsa, 2019-yilda Kraystcherch masjididagi otishmalarda Erdoʻgʻan Avstraliyani ayblagan[8].
Avstraliya 2018-yilda arman genotsidini tan olish yechimini maʼqulladi[9][10].
Iqtisodiy aloqalar tahrir
2014—2018-yillar davomida Avstraliyadan importning umumiy qiymati taxminan 23 million AQSh dollarini, eksportning umumiy qiymati esa taxminan 697 000 AQSh dollarini tashkil etdi. Avstraliyadan Armanistonga importning eng yuqori koʻrsatkichi 2014-yil boʻlib, bu taxminan 9 million AQSh dollarini tashkil etdi. Armanistondan Avstraliyaga eksportning eng yuqori koʻrsatkichi 2016-yil boʻlib, 214 ming AQSh dollarini tashkil etgan[11].
Manbalar tahrir
- ↑ „Armenia country brief | DFAT“. 2021-yil 15-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-noyabr.
- ↑ Kirkland. „ARMENIAN MIGRATION, SETTLEMENT AND ADJUSTMENT IN AUSTRALIA WITH SPECIAL REFERENCE · TO THE ARMENIANS IN SYDNEY“. core.ac.uk (1980). 2020-yil 24-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22-oktabr 2020-yil.
- ↑ 3,0 3,1 „Armenian National Committee of Australia: Community“. www.anc.org.au.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 „Australia's Armenian story | Vicken Babkenian and Judith Crispin“. Inside Story (6-aprel 2017-yil).
- ↑ Burgess. „Azeris and Armenians clash outside embassy in Canberra“. The Canberra Times (8-aprel 2016-yil).
- ↑ „Raising patriotism on both sides': Armenian and Azerbaijani Australians watch conflict spiral online“. www.abc.net.au (3-oktabr 2020-yil).
- ↑ 7,0 7,1 7,2 „The Making of 'Armenia, Australia and the Great War'“. The Armenian Weekly (4-sentabr 2019-yil).
- ↑ „Turkey's Erdogan sparks spat with Australia, New Zealand“. AP News (20-mart 2019-yil).
- ↑ „Australia takes major step towards Official Recognition of the Armenian Genocide with Bipartisan Debate on Relief Motion [VIDEOS - Media Releases - News|| Armenian National Committee“]. www.anc.org.au.
- ↑ „Australian Parliament Unanimously Favors Armenian Genocide Recognition“ (25-iyun 2018-yil).
- ↑ „Armenia and Australia's Trade Relationship: Growth Possible Despite Negligible Amounts“. Hetq.am.