Basra muhofazoti
Basra muhofazoti (arabcha:محافظة البصرة al- Basra (yoki Basra viloyati) — Iroqning janubidagi muhofazot boʻlib, janubda Quvayt va sharqda Eron bilan chegaradosh. Poytaxti — Basra tumanida joylashgan Basra shahri . Basraning boshqa tumanlari orasida Fors koʻrfazida joylashgan Al-Qurna, Al-Zubayr, Al-Midayna, Shatt al-Arab, Abu Al-Xozib va Al-Fav shaharlari mavjud. Bu qirgʻoq chizigʻiga ega yagona gubernator.
|
| |||
| Tarkibida |
 Iroq | ||
|---|---|---|---|
| Maʼmuriy markazi | Basra | ||
| Yirik shaharlari | Basra, Al Zubayr, Fao, Abu Al Xasib | ||
| YAIM |
0.687[1] oʻrtacha | ||
| Aholi (2018) | 2,900,000 kishi[2] | ||
| Maydoni | 19070 km² | ||
| Vaqt mintaqasi | Arab Standart mintaqasi | ||
| Rasmiy sayti | basrahgov.com | ||
| Xaritada | |||
 | |||
| Koordinatalari: 30°22′0″N 47°22′0″E / 30.36667°N 47.36667°E G O | |||
Tarixi tahrir
1920-yilda, Birinchi jahon urushida Usmonli imperiyasi magʻlubiyatga uchragach, Birlashgan Qirollik Iroq Arabi yoki Iroq Bobili tarixiy hududini tashkil etgan Basra, Bagʻdod va Mosul kabi sobiq Usmonli viloyatlarini egallab oldi va uni Mesopotamiya Britaniya mandati deb atadi. Mandat 1932-yilda Iroq Qirolligi tomonidan oʻrnatildi [3].
Shia aholisi Saddam hukmronligi davrida uzoq va qattiq azob chekdi. Basra shahri Eron bilan sakkiz yillik urush va Ittifoqchilarning bombardimonlari paytida va 1991-yilda Fors koʻrfazi urushi paytida, Amerika Qoʻshma Shtatlar ularga yordam vaʼda qilganidan keyin gubernatorlik qoʻzgʻolonga kirishdi. Bu Basrada gʻazablangan askarlar tomonidan boshlangan, mashhur afsonaga koʻra, ular Saddam Husaynning ulkan portretiga qarata oʻq uzgan[4]. Koʻchalarda ommaviy qoʻllab-quvvatlash, shiorlar aytish, Baʼs partiyasi aʼzolari, yetakchilar va maxfiy politsiyani qatl etish, Saddam Husaynning suratlari va yodgorliklarini vayron qilish. Ishtirokchilar Amerika qoʻshinlaridan yordam kutishgan. ammo 24-piyoda diviziyasi shahardan atigi bir necha mil uzoqlikda joylashganiga qaramay, oʻsha paytdagi ittifoqchilar armiyasi bosib olingan edi. Basra shahri isyonchilarga toʻliq boʻysunmadi; Respublika gvardiyasining 6000 ga yaqin sodiq askarlari Iroq armiyasining 5000 defektoriga qarshi qarshi hujum uyushtirdilar[4]. Taxminan uch kundan soʻng, Respublika gvardiyasi nazoratni qoʻlga kirita boshladi, „oʻz oldidagi hamma narsani yoʻq qildi“, koʻchalarda koʻplab isyonchilarni oʻldirdi va jamoat maydonlarida ommaviy qatllarni oʻtkazdi[4].
2003-yildan muhofazot Iroq urushi paytida inglizlar va amerikaliklarning bostirib kirishi paytidagi urush markazlaridan biri boʻlgan. Basra jangi 23 martdan 7 aprelgacha general-mayor Robin Brims boshchiligidagi Britaniya 1-zirhli diviziyasi va general Ali Hasan al-Majid (Kimyoviy Ali) boshchiligidagi Iroq kuchlari oʻrtasida boʻlib oʻtdi[5]. Urushdagi eng ogʻir janglarning aksariyati keyingi haftalarda viloyatda boʻlib oʻtdi. 2006-yilning yozida dunyoviy iroqliklar va shia musulmonlari o‘rtasida bir necha zo‘ravonlik avj oldi va 2007-yil sentyabrida Britaniya qo‘shinlari Basra aeroportiga olib chiqildi va 2007-yil dekabrida shahardan butunlay chiqib ketdi [5]. Iroq shimolidagi Kurdiston muxtoriyati misolida Basra boshqa Dhi Qar va Maysan viloyatlari bilan muxtor viloyat sifatida birlashishni taklif qildi. 2005-yil 15-oktyabrda yangi konstitutsiya uchun 691 024 kishi, yaʼni 96,02% ovoz berdi.
Koʻrfaz urushi paytida Quvaytning bir qismi Basra muhofazoti tarkibiga kirdi va Saddamiyat al-Mitla tumani nomini oldi.
Demografiyasi tahrir
| Yil | Aholi | ±% |
|---|---|---|
| 1977 | 1,008,600 | — |
| 1987 | 872,176 | — |
| 1997 | 1,556,445 | — |
| 2009 | 2,405,434 | — |
| 2018 | 2,908,491 | — |
Hukumati tahrir
- Gubernator: Asaad Al Eydani
- Gubernator oʻrinbosari: Muhammad Tohir
- Viloyat kengashi raisi (VKR): Sabah al Bazuni
Tumanlar tahrir
- Abu al-Xozib
- Basra
- Al-Fav
- Al-Midaina
- Al-Qurna
- Shatt al-Arab
- Al-Zubayr
Yana qarang tahrir
Manbalar tahrir
- ↑ „Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab“ (en). hdi.globaldatalab.org. Qaraldi: 2018-yil 13-sentyabr.
- ↑ „Al-Baṣrah (Governorate, Iraq) - Population Statistics, Charts, Map and Location“.
- ↑ Sassoon, Joseph. Saddam Hussein's Ba'th Party: Inside an Authoritarian Regime. Cambridge University Press, 12 December 2011 — 17 bet. ISBN 978-1-139-50392-1.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Goldstein, Eric. Endless Torment: The 1991 Uprising in Iraq and Its Aftermath. Human Rights Watch, 1 January 1992 — 45 bet. ISBN 978-1-56432-069-8.
- ↑ 5,0 5,1 Mockaitis, Thomas R.. The Iraq War Encyclopedia. ABC-CLIO, 15 August 2013 — 50 bet. ISBN 978-0-313-38063-1.