Begona

„Begona“ (italyancha: Lo straniero) – 1967-yilda italiyalik rejissyor Luchino Viskonti tomonidan ishlab chiqilgan film. Fransuz yozuvchisi va ekzistensialisti Alber Camusning (talaffuzi: Alber Kamyu) shu nomdagi romani asosida suratga olingan. Bosh rollarni Marcello Mastroianni va Anna Karina ijro etgan. Film Venetsiyada boʻlib oʻtgan kinofestivalda (1967) ishtirok etgan va „Eng yaxshi xorijiy film“ nominatsiyasida „Oltin globus“ mukofotiga (1968) nomzod boʻlgan.

Begona
Lo straniero
Rejissyor(lar)	Lukino Viskinti
Prodyuser(lar)	Dino de Laurentis
Ssenariynavis(lar)	Suzo Chekki Damiko Jorj Konshon Emanuel Robles
Qaysi asarga asoslangan	Andoza:Begona
Rollarda	Marchello Mastroyaniy Anna Karina
Bastakor(lar)	Petro Pichchoni
Operator(lar)	Juzeppe Rotunno
Postanovkachi rassom(lar)	Mariyo Garbulya
Studiya(lar)	Dino de Laurentiis Cinematografica, Raster Film, Marianne Productions, Casbah Film
Chiqarilgan sanasi	1967-yil
Davomiyligi	104 minut
Mamlakat	Fransiya Italiya Jazoir
Til	fransuzcha italyancha

Syujeti

Voqealar rivoji 1930-yillarda Fransiya Jazoirida boʻlib oʻtadi. Film bir nechta epizodlardan iborat va Merso (Marcello Mastroianni) ismli kichik xizmatchi tilidan hikoya qilinadi. Birinchi epizodda Merso onasining dafn marosimiga borishi sayohati, uning atrofidagilari fikriga koʻra, oʻz judolik tuygʻusini tabiiy usulda ifoda etmagani gavdalangan. Ikkinchi epizodda esa dafn marosimidan keyingi kun Merso oʻzi unchalik yoqtirmaydigan sobiq hamkasbi (Anna Karina) bilan sohilda ishqiy munosabatlarni boshlaydi. Uchinchi epizodda Mersoning jinoiy ishlarga moyilliklari boʻlgan, ahmoq va tajovuzkor qoʻshnisi bilan munosabatlari va ularning dengizga birgalikda sayohati gavdalanatirilgan. Bu qismda Merso oʻzi bilmagan holda bir arabni oʻldirib qoʻyadi. Uning bu qilmishiga turtki – quyosh urushi va alkogoldir. Shu sababdan u oʻzini nazorat qila olmagan, shuningdek, baxtsiz hodisalarning oddiy zanjiri (bexosdan uchrashuv, arabning qoʻlidagi pichoq, Meurso choʻntagida toʻpponcha) ham bunga sababdir. Toʻrtinchi epizodda Mersoning hibsga olinishi va sudlanishi aks etadi. Aynan odam oʻldirganligi uchun emas, balki oʻz onasining dafn marosimida oʻzini risoladagidek holatda tutmaganligi uchun uni ayblashadi va oʻlimga hukm qilishadi.

• Marcello Mastroianni – Artur Meurso
• Anna Karina – Mari Kardona
• Bernard Blier – huquqshunos
• Georges Wilson – prokuror
• Bruno Kremer – ruhoniy
• Per Bertin – sudya
• Jorj Geret – Raymond
• Anjela Lyus – Madam Meyson

Badiiy tahlil

Kartinada kitobning syujeti juda yaqindan kuzatilib boriladi. Bir qator epizodlar orqali Viskonti Merso shaxsiyatini ochib beradi. Bir vaqtning oʻzida aqlli, mehribon va samimiy inson hayotidagi belgilangan xulq-atvor normalariga rioya qilishni xohlamasdi. Film qahramoni hayotga mutlaqo befarq, hech kimni suymaydigan, hech kimga hamdardlik qilmaydigan, mansab ambitsiyalariga ega boʻlmagan, siyosat, sanʼat va atrofidagi odamlarning taqdiri bilan qiziqmaydigan harakter egasi sifatida tomoshabin koʻz oʻngida namoyon boʻladi. U yashash mumkin boʻlmagan eng oddiy narsalardan tashqari umuman hech narsa qilishni xohlamaydi. U Xudoga ham, oʻlimdan keyingi hayotga ham ishonmaydi. Oʻlimga ham xuddi hayot kabi befarq munosabatda boʻladi, hamma ertami yoki kech oxir-oqibat oʻladi deb daʼvo qilardi. Shu bilan birga bu holat unga hech kimga qaram boʻlmaslik va hayotda butunlay yolgʻiz boʻlib qolish kabi „erkinlik“ imkonini berardi. Merso hatto bir kishilik kamerada ham hech qanday noqulaylikni boshdan kechirmaydi va agar adolatning bemaʼniligi boʻlmaganida, u yerda yashashni davom ettirishi mumkin edi. Bu oddiy huquqiy mantiqdan farqli oʻlaroq onasining dafn marosimida yigʻlamaganligi uni oʻlimga hukm qildi.

Viskonti uchun bu film uning rejissyorlik faoliyatidagi eng yaxshisi boʻlmagan boʻlishi mumkin, ammo yuqori sifatga ega film sifatida baholangan. Ishonchli tarzda oʻziga chunonan berilib ketgan, befarq qahramon sifatida koʻrinish bergan Marcello Mastroianni 1960-yilning birinchi yarim yilligida Jan-Lyuk Godardning eng yaxshi filmlarida bosh rollari bilan mashhur boʻlgan aktrisa Anna Karina bilan duetini muvaffaqiyatli ijro etadi. Ajoyib minimalistik kartinada quyoshi botayotgan Jazoir dengizi sohilidagi landshaft va bir xil ohangdagi juda siyrak interyerlar hukmronlik qiladi. Hikoya kitobdagi kabi birinchi shaxs tamonidan yetkazib beriladi va kadrdan tashqari ovozlardan koʻp foydalaniladi. Robert Bresson fikricha, ushbu effektlar taʼsirchan konfessional-qaygʻuli badiiy taassurot yaratishda afzallik beradi.

Albert Camus asarlari asosida suratga olingan filmlar

Kamyuning asarlari asosida yana bir qancha rezonansga ega boʻlmagan filmlar suratga olindi. Ulardan eng ahamiyatlisi – Uilyam Xert va Sandrine Bonner ishtirokidagi „Begona“, „Vabo“ (1992) romani asosida suratga olingan „Yazgi (Rok)“ 2001-yilgi turk filmi, shuningdek Janni Amelio tomonidan suratga olingan „Birinchi odam“ (2011) kartinasi.

Adabiyotlar

• „Посторонний“,Кудрявцев С. В. 3500. Книга кинорецензий. В 2 томах, 3000 экз, М.: Печатный Двор, 2008. ISBN 978-5-9901318-2-8, ISBN 978-5-9901318-3-5.