Bersut

Bersut (tatarcha: Berset) — Tatariston Respublikasi (Rossiya)ning Mamadesh tumanidagi daryo, Kamaning oʻng irmogʻi (Kuybishev suv omborining Kama koʻrfaziga quyiladi). Mintaqaviy ahamiyatga ega tabiat yodgorligi.

Daryoning uzunligi 54 km, suv havzasi 552 km². U baland tekislikdan oqib o'tadi, jarliklar va jarliklar bilan kuchli ajratilgan. Daryo vodiysi assimetrik, keng (2–3 km) og'iz qismida vodiyga kirib, Kuybishev suv ombori ustida ko'tarilgan Kama teraslarini kuzatish mumkin. Yuqorida va yonbag'ir bo'ylab uchinchi terastaning past jarliklari zich o'rmonzorlar bilan qoplangan: pastda - bargli, yuqorida - qarag'ay (qo'lbola o'rmon qoplami 24% ga teng). Daryoning suv bosgan tekisligi tor. Kanal oʻralgan, tor (5–6 m), shoxlanmagan.

Bersut 30 ta irmoqni o'z ichiga oladi, ulardan eng kattasi (29 km) Quyosh daryosidir. Havzadagi daryolar tarmog'ining zichligi 0,37 gram/ml ga teng. Daryo kam suvli, tartibga solingan, oʻzan boʻylab umumiy hajmi 1,1 mln ga teng 3 ta hovuz hosil boʻlgan. Daryoning oziqlanishi aralash, asosan qor (59%).

Daryo rejimi 1935 yildan beri Urmancheevo qishlog'i yaqinidagi suv o'lchash stantsiyasida o'rganiladi. Oqim tezligi riftlarda 0,5–1 m/s, yoʻllarda esa 0,2–0,3 m/s. Xun aralash, qorning ustunligi bilan. Yer osti quvvat moduli 0,5–5 l/s (km²). Gidrologik rejim yuqori suv toshqinlari va past suv toshqinlari bilan tavsiflanadi. Havzadagi oʻrtacha koʻp yillik oqish qatlami 170 mm, sel oqimi qatlami 100 mm. Bahorgi toshqin aprel oyining birinchi o'n kunligida boshlanadi.Qish oxirida muzning qalinligi 65 sm ga etadi. Daryo bo'g'izida o'rtacha uzoq muddatli past suv oqimi tezligi 1,43 m³ / s ni tashkil qiladi. Urmanchevo qishlog'i yaqinida o'rtacha yillik suv oqimi 2,55 m³ / s; Maksimal suv oqimi 274 m³/s ni 1979 yil bahorida qayd etilgan.

Daryodagi suv gidrokarbonatli-sulfatli-kalsiyli, bahorda yumshoq (1,5-3,0 mg-ekv/l) va oz qismi qattiq (6,0-9,0 mg-ekv/l) bo'ladi . Toshqin davrida o'rtacha sho'rlanishi (150 -250) mg/l) ortadi (500–600 mg/l) suv kamaygan vaqtda o'rtacha loyqalik 1500 mg/l. Keng qamrovli baholashlarga ko'ra, 2004-2005 yillarda Bersut daryosidagi suv sifati 11 ta ingredient asosida "iflos" (4a sifat klassi) sifatida tavsiflangan .

Foydalanish

Bersut daryosi mintaqa uchun katta iqtisodiy ahamiyatga ega. Uning suvidan chorvachilik fermalari, qoramol va yosh hayvonlar uchun yozgi oromgohlar, chorva mollari qabristonlari, qabristonlar, mineral o'g'itlar va pestitsidlar omborlari (shu jumladan suvni muhofaza qilish zonasida) mavjud bo'lgan qishloq xo'jaligi korxonalari foydalanadi.

Xavfsizligi

Tatariston Respublikasi Vazirlar Kengashining 1978-yil 10-yanvardagi 25-sonli qarori bilan Bersut daryosi vodiysi mintaqaviy ahamiyatga molik tabiiy yodgorlik deb eʼlon qilingan va alohida muhofaza qilinishi shart