Botqoq toshyorari

Botqoq toshyorari (lotincha: Saxifraga hirculus) — ikki urugʻpallalilar sinfi, saxifraga turkumiga mansub ko‘p yillik gulli o‘simlik turi. O‘zbekiston Respublikasi Qizil kitobiga kamyob, endemik tur sifatida kiritilgan. Toshkent viloyati Piskom tizmasi hududida tarqalgan. Dengiz sathidan 2600-3000 m balandlikdagi o‘sadi.

Botqoq toshyorari
Ilmiy tasniflash
Olam:	Eukariotlar
Tip:	Yurak o‘simliklar
Sinf:	Ikki urugʻpallalilar
Turkum:	Saxifraga
Binar nomi
Saxifraga hirculus

Tavsifi

Balandligi 10-30 sm gacha yetadigan ko‘p yillik, ildizpoyali o‘t o‘simlik. Ildizpoyasi qisqa, ipsimon bo‘laklarga bo‘lingan. O‘q ildiz sistemasiga ega. Poyasi yashil qisqa, yuzasi silliq. Ildiz bo‘g‘zidan yopirma barglar hosil qiladi. Barglari bandsiz, nashtarsimon, poyada navbatma-navbat joylashgan, uzunligi 1-3 sm, kengligi 2-5 mm. Gullari ikki jinsli, poyaning uchida bittadan joylashgan. Gulqo‘rg‘o'ninchisi 2-5 a'zoli. Gultojibarglari sariq tusda, gulkosachabarglari och yashil rangda, tojibarglardan ikki uch marta qisqaroq. Kapalaklar va asalarilar yordamida changlanadi. Iyul sentabr oylarida gullab meva beradi. Mevasi quruq, tor, ellips shaklidagi, bo‘laklarga bo‘lingan ko‘sak meva. Urugʻi va ildizpoyasi orqali ko‘payadi. Ildizpoyasi orqali ko‘payganda, bitta o‘simlik ko‘payib kichik to'plamlar hosil qiladi.

Pochta markasida tasvirlangan botqoq toshyorari

Tarqalishi va o‘sish sharoiti

Tabiatda juda kam tarqalgan. Toshkent viloyati G‘arbiy Tyan-shan, Piskom tizmasi hududida tarqalgan. Dengiz sathidan 2600-3000 m balandlikdagi sernam joylarda, buloq, soylar bo‘yida, eriyotgan qorlar orasida o‘sadi. Ko'pincha 2 yoki 3 ta o‘simlikdan to‘p hosil qilgan holda uchraydi. Ma'lum bir tuproq sharoitiga moslashganligi sababli areali qisqarib ketgan.