Buxoro Qizil Armiyasi

Buxoro Qizil Armiyasi
Buxoro Qizil Armiyasi
	;
Faol	1922–1924

Buxoro Qizil Armiyasi (BQA) — Rossiyadagi fuqarolar urushi davrida va undan keyingi (1922—1924) Buxoro Xalq Sovet Respublikasi (BNSR), keyinroq Buxoro SSRning tashkil topishi bilan shakllantirilgan qurolli kuchlar otryadi.

Shakllanishi va tarkibi

BQA 1920-yil sentyabrda shakllana boshladi. Uning yaratilishiga 1920-yilgi Buxoro operatsiyasida qatnashgan 1-Sharqiy musulmon miltiq polki asos boʻldi^[1].

1920-yil 6-sentyabrda Buxoro inqilobiy qoʻmitasi harbiy ishlar boʻyicha Xalq Nazorati (Komissariyati) tuzish toʻgʻrisida qaror qabul qildi. Birinchi harbiy Nazir (komissar) Bagautdin Shagabitdinov boʻlib, bir yarim oy oʻtgach, yangi hukumat muxoliflari tomonidan oʻldirilgan. 1920-yil 20-noyabrda bu lavozimni Yusuf Ibrohimov egalladi.

BQA RSFSR Qizil Armiyasi modelida qurilgan. Turkiston fronti qoʻmondonligi BNSR hukumati ixtiyoriga qurol-yarogʻ, qoʻmondonlik shtabini, shuningdek, mahalliy millatlardan boʻlgan Qizil Armiya askarlarini berdi.

1921-yil oʻrtalariga kelib, BQA bitta miltiq va bitta otliq brigadadan (jami 6000 ga yaqin xodimlardan) iborat edi, ammo aslida bu birliklar bu tarzda toʻliq shakllanmagan edi.

Dastlab, BQAda ixtiyoriy ishga olish printsipi mavjud edi va 1922-yilning yozida ikki yillik xizmat muddati bilan harbiy xizmat joriy etildi.

1922-yil 21-avgustda Butun Buxoro Markaziy Ijroiya Qo‘mitasi respublika RVSni tashkil etish to‘g‘risida qaror qabul qildi. 1922-yil oʻrtalariga kelib BQA tarkibiga miltiq polki, otliq polki, artilleriya bataloni, birlashtirilgan harbiy qoʻmondonlik kurslari, yordamchi boʻlinmalar va muassasalar kirdi. BQA basmachilarga qarshi kurashda qatnashgan.

BQAning unvoni: 1 — BQA va Narvoenazir qo‘mondoni; 2 — katta, oʻrta va katta qoʻmondonlik tarkibi, kursantlar; 3 — kichik qoʻmondonlik tarkibi; 4 — kichik qoʻmondonlik tarkibi (01.04.1924-yildan).

Dastlab, BQA oʻzboshimchalik bilan kesilgan va rangdagi kiyimlarni kiyishga ruxsat berdi, chunki armiyada nafaqat forma, balki poyabzal ham yoʻq edi. 1922-yil bahoridan boshlab BQA taʼminoti RVSRning 1922-yil 31-yanvardagi 322-son buyrugʻi bilan tashkil etilgan Qizil Armiyaning yangi formalarini qabul qila boshladi. 1923-yil mart oyiga kelib ular armiyaning barcha boʻlinmalari va muassasalari bilan taʼminlandi.

1923-yil avgust oyida yangi harbiy formani ishlab chiqish uchun komissiya tuzildi. Ikki oy ichida muammo hal qilindi.

1923-yil 30-oktyabrda BQA qoʻmondonining 616-sonli buyrugʻi bilan BQA va Davlat militsiyasining yangi harbiy kiyimi va nishonlari joriy etilganligi eʼlon qilindi. Belgilangan belgilarga ega eski kiyim-kechaklarni 1924-yil 1-fevralgacha eskirishga ruxsat berildi, ammo uni yangi harbiy forma elementlari bilan aralashtirishga yoʻl qoʻyilmadi.

1924-yil 4-yanvardagi 3-sonli harbiy ishlar boʻyicha Xalq Naziri buyrugʻi bilan BQA shakliga alohida oʻzgartirishlar kiritildi^[2]. 1924-yil sentabrda BNSR SSSR tarkibiga kirib, uning hududi Oʻrta Osiyoning boshqa respublikalari oʻrtasida boʻlinganidan keyin BQA tugatildi^[3].

Manbalar

↑ „Бухарская Красная Армия (БКА)“ (soviet-asia.narod.ru). 2023-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 23-iyul.
↑ „КАК СМОТРЕЛАСЬ БУХАРСКАЯ КРАСНАЯ АРМИЯ“ (ru) (vesti.uz). 2023-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 23-iyul.
↑ „Бухарская Красная армия. 1920-1924 гг., - А.Степанов“ (ru) (centrasia.org). 2023-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 23-iyul.

Adabiyotlar

Степанов Алексей Бухарская Красная Армия. 1922—1924 // Цейхгауз. 1993. № 1(2). С. 30-35.

[1] „Бухарская Красная Армия (БКА)“ (soviet-asia.narod.ru). 2023-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 23-iyul.

[:0-2] „КАК СМОТРЕЛАСЬ БУХАРСКАЯ КРАСНАЯ АРМИЯ“ (ru) (vesti.uz). 2023-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 23-iyul.

[3] „Бухарская Красная армия. 1920-1924 гг., - А.Степанов“ (ru) (centrasia.org). 2023-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 23-iyul.

[1]

[2]

[3]