Chiziqli diagramma
Chiziqli diagramma yoki shtrixli diagramma — bu ular koʻrsatadigan qiymatlarga mutanosib balandlik yoki uzunlikdagi toʻrtburchaklar chiziqli toifali maʼlumotlarni taqdim etadigan diagramma yoki grafik. Chiziqli diagramma vertikal yoki gorizontal ravishda chizilgan boʻlishi mumkin. Vertikal chiziqli diagramma baʼzan ustunli diagramma deb ham ataladi.
Chiziqli diagramma diskret toifalar orasidagi taqqoslashni koʻrsatadi. Grafikning bir oʻqi solishtirilayotgan aniq toifalarni koʻrsatsa, boshqa oʻqi esa oʻlchangan qiymatni ifodalaydi. Baʼzi shtrixli diagrammalar bir nechta oʻlchangan oʻzgaruvchilarning qiymatlarini koʻrsatadigan bir nechta guruhlarga toʻplangan chiziqlarni taqdim etadi.
Tarixi
tahrirKoʻpgina manbalar William Playfair (1759-1824) oʻzining „Tijoriy va siyosiy atlas“ asaridan 1780-yil Rojdestvodan 1781-yilga qadar bir yil davomida Shotlandiyaning turli qismlarga eksporti va importi grafigini ixtiro qilgan deb hisoblashadi. Taxminan 300 yil avval The Latitude of Forms (Jakobus de Sancto Martino yoki, ehtimol, Nikol Orezmga tegishli)da[1] chop etilgan doimiy tezlashuvchi obyektning vaqtga nisbatan tezligi diagrammalarini „proto-bar diagrammalar“ deb talqin qilish mumkin.[2][3]
Qoʻllanishi
tahrir
Chiziqli grafiklar/diagrammalar kategorik maʼlumotlarning vizual taqdimotini taʼminlaydi.[4] Kategorik maʼlumotlar — maʼlumotlarning yil oylari, yosh guruhi, poyabzal oʻlchamlari va hayvonlar kabi diskret guruhlarga boʻlinadi. Ushbu toifalar odatda sifatlidir. Ustunli (vertikal) chiziqli diagrammada toifalar gorizontal oʻq boʻylab paydo boʻladi va satrning balandligi har bir toifaning qiymatiga mos keladi.
Chiziqli diagrammalar toifalarning diskret domeniga ega va odatda barcha maʼlumotlar diagrammaga mos kelishi uchun masshtablanadi. Agar taqqoslanayotgan toifalarning tabiiy tartibi boʻlmasa, diagrammadagi chiziqlar istalgan tartibda joylashtirilishi mumkin. Eng yuqori chastotadan eng pastgacha tartiblangan chiziqli diagrammalarga Pareto diagrammasi deyiladi.
Guruhlangan (klasterlangan) va toʻplangan diagrammalar
tahrirChiziqli diagrammalardan maʼlumotlarni guruhlangan (yoki „klasterli“) chiziqli diagrammalar va toʻplangan chiziqli diagrammalar bilan murakkabroq taqqoslash uchun ham foydalanish mumkin.[4]
Guruhlangan (klasterli) shtrixli diagrammalarda har bir toifali guruh uchun maʼlum bir guruhni ifodalash uchun rangli kodlangan ikki yoki undan ortiq shtrixlar mavjud. Masalan, ikkita doʻkonga ega biznes egasi har bir doʻkonni ifodalash uchun turli rangdagi chiziqlar bilan guruhlangan chiziqli diagramma tuzishi mumkin: gorizontal oʻq yil oylarini, vertikal oʻq esa daromadni koʻrsatadi. Shu bilan bir qatorda, qatlamli shtrixli diagramma chiziqlarni bir-birining ustiga qoʻyadi, natijada olingan stekning balandligi birlashtirilgan natijani koʻrsatadi. Yigʻilgan chiziqli diagrammalar ijobiy va salbiy qiymatlarga ega boʻlgan maʼlumotlar toʻplamiga mos kelmaydi.
Guruhlangan chiziqli diagrammalar odatda maʼlumotlarni har bir guruhlashda bir xil tartibda taqdim etadi. Yigʻilgan chiziqli diagrammalar maʼlumotlarni har bir satrda bir xil ketma-ketlikda taqdim etadi.
Manbalar
tahrir- ↑ Clagett, Marshall (1968), Nicole Oresme and the Medieval Geometry of Qualities and Motions, Madison: Univ. of Wisconsin Press, 85–99-bet
- ↑ Beniger, James R.; Robyn, Dorothy L. (1978), „Quantitative Graphics in Statistics: A Brief History“, The American Statistician, Taylor & Francis, Ltd., 32 (1): 1–11, doi:10.1080/00031305.1978.10479235, JSTOR 2683467
- ↑ Der, Geoff; Everitt, Brian S.. A Handbook of Statistical Graphics Using SAS ODS. Chapman and Hall - CRC, 2014. ISBN 978-1-584-88784-3.
- ↑ 4,0 4,1 Kelley, W. M.; Donnelly, R. A. (2009) The Humongous Book of Statistics Problems. New York, NY: Alpha Books ISBN 1592578659
Havolalar
tahrir- Grafik dasturiy taʼminot va onlayn vositalar katalogi (Wayback Machine saytida 2022-07-06 sanasida arxivlangan)