Dekor
Dekor (lotincha: decor — odob, moslik) — anʼanaviy maʼnoda dekor deganda meʼmoriy inshootning tashqi dizayni, uning interyeri, shuningdek, uy-roʻzgʻor buyumlari, dekorativ va amaliy sanʼatni tashkil etuvchi elementlar toʻplami tushuniladi.Dekor tasviriy, haykaltaroshlik, meʼmoriy, turli xil materiallar va texnikada boʻlishi mumkin. Bundan tashqari, bino yoki mahsulot dizayniga mos keladigan, uning funksiyasi va shakli bilan bogʻliq boʻlgan „faol“ dekor va shaklning artikulyatsiyasiga mos kelmaydigan va faqat sirtni bezash uchun ishlatiladigan „passiv“ dekor mavjud., masalan, bezak.Arxitekturada dekor koʻpincha strukturaning butun konstruktiv boʻlmagan qismi sifatida tushuniladi.
Qadimgi Rimda dekor shunchaki bezak emas, balki koʻproq narsa deb tushunilgan. Lotin ritorikasida „dekor“ „loyiq ezgulik“ degan maʼnoni anglatadi, „sharaf“ bilan bir xil — „maqtov, shon-sharaf, hurmat“ maʼnosida „bezatish“. „Dekor“ soʻzi „aldash“ dan olingan — „nima mos keladi“. Tsitseronning soʻzlariga koʻra, „ yunonlar uni „prepon“ deb atashgan, ammo biz uni „dekorum“ deb ataymiz“[1]. „Decor ornamentorum“ „bezaklarning mosligi“, detallarning butunga nisbatan asoslanishini anglatadi. Qarama-qarshi maʼno: „incentia“ — „odobsizlik“. Rimliklar odob-axloqni „oʻrinli, oʻrinli, munosib“ deb tushunishgan; individual, alohida goʻzallik, qismlarning butunga, har qanday ob’ekt yoki shaxsning vaziyat, muhitning oʻziga xos xususiyatlariga organik moslashuvini ifodalaydi. Yunoncha simmetriya soʻzi bilan ifodalangan universal, mutlaq goʻzallikdan farqli oʻlaroq, har bir element oʻzining „dekorumiga“ ega boʻlishi kerak. „Bezatish“ feʼli „koʻtarmoq, ulugʻlamoq“ maʼnosida „bezamoq“ maʼnosini bildirgan boʻlsa, „ornare“ — „bezamoq“dan farqli ravishda „taʼminlamoq, jihozlamoq, qoʻllanmoq“ maʼnosini bildirgan. „Demak, agar rim legioneriga juda qimmat boʻlishi mumkin boʻlgan, oʻymakorlik va taʼqiblar bilan bezatilgan, lekin birinchi navbatda oʻz hayotini jangda himoya qilishi kerak boʻlgan „ornamentum“ kerak boʻlsa, imperator gʻalaba paytida „Dekorum“ huquqiga ega edi. . Bu kontseptsiya zafarning binafsharang mantiyasini, dafna gulchambarini, zafar arklari va ustunlarini, yurishlarni va ayniqsa tantanali marosimlarda gʻalabani nishonlash bilan bogʻliq barcha narsalarni oʻz ichiga olgan. Dekor mafkuraviy maʼnoga ega edi. Ornament rasmiy maʼnoga ega edi“[2].
Zamonaviy sanʼat tarixida dissertatsiya tadqiqotidan soʻng K. A. Makarovning fikriga koʻra, dekor odatda kompozitsiyaning maxsus turi deb ataladi, uning badiiy maʼnosi atrof-muhit bilan oʻzaro taʼsirda — makon, hajm, massa, tekislik, format, bezatilgan sirtning sifati (rangi, teksturasi, teksturasi)[3].
Sanʼatning turli turlarida „dekor“ atamasining asosiy shakllantiruvchi maʼnosidan tashqari, dekorativ elementlarni yoki uslubiy maʼnoga ega boʻlgan bezak elementlarini ajratib koʻrsatish maqsadga muvofiqdir.U yoki buni belgilash yoki oldindan tasniflash qiyin emas. „Uslub tashuvchisi“ sifatida dekorativ elementlarning sanʼat asari, chunki kompozitsiyaning boshqa elementlari, masalan, rasmdagi syujet shakllari va ularning atributlari yoki arxitekturadagi konstruktiv elementlar boshqa omillar bilan chambarchas bogʻliq: konstruktiv, semantik, ramziy, gʻoyaviy[4].
Arxitekturadagi dekorativ elementlarga misollar tahrir
Eslatmalar tahrir
- ↑ Zubov V. P. Arxitekturnaya teoriya Alberti // L. B. Alberti. M.: Nauka, 1977. S. 92—93
- ↑ Vlasov V. G. K opredeleniyu ponyatiya „dekorativnost“ v razlichnix vidax izobrazitelnogo iskusstva. // Elektronniy nauchniy jurnal „Arxitekton: izvestiya vuzov“. УралГАХА, 2009. — № 2 (26)
- ↑ Makarov K. A. Dekorativnost kak forma virajeniya krasoti. Avtoreferat kand. dissertatsii. M., 1966
- ↑ Sokolova T. M. Ornament — pocherk epoxi. — L.: Avrora, 1972