Don Giovanni (Italyancha talaffuzi: dɔn dʒoˈvanni ) — Wolfgang Amadeus Motzart musiqasi bilan Lorenzo Da Ponte tomonidan italyan librettosiga yozilgan ikki qismli opera.

Uning mavzusi dramaturg Tirso de Molina oʻzining 1630-yilda „ El burlador de Sevilla y convidado de piedra“ asarida aytganidek, libertin haqidagi koʻp asrlik ispan afsonasi hisoblanadi. Bu komediya, melodrama va gʻayritabiiy elementlarni oʻzida mujassam etgan drama-giokoso (garchi kompozitor uni oʻz katalogiga opera buffa sifatida kiritgan boʻlsa ham). Uning premyerasi 1787-yil 29-oktabrda hozirgi Estates teatri deb ataladigan Milliy teatrda (Bogemiya) Praga italyan operasi tomonidan boʻlib oʻtdi[1] Don Jovanni barcha davrlarning eng buyuk operalaridan biri hisoblanadi[2] va oʻz-oʻzidan sharhlash uchun samarali mavzu ekanligini isbotladi. Tanqidchi Fiona Maddoks buni Motsartning „Da Ponte librettolari bilan uchlik durdonalaridan biri“ deb taʼriflagan.[3]

Kompozitsiya va premyera tahrir

 
Pragadagi Estates teatri, 1787-yilda Don Jovannining jahon premyerasi o'tkaziladigan joy. Teatr bundan to'rt yil oldin Comital Nostitz milliy teatri (Gräflich Nostitzsches milliy teatri) sifatida ochilgan.

Opera 1787-yil yanvar va fevral oylarida Motsartning Pragaga qilgan sayohati muvaffaqiyatli yakunlanganidan soʻng foydalanishga topshirildi[4] Mavzu tanlangan boʻlishi mumkin, chunki Don Xuan operasining pastki janri oʻsha shaharda paydo boʻlgan.[5] Lorenzo Da Pontening librettosi Jovanni Bertatining 1787-yil boshida Venetsiyada premyerasi boʻlgan "Don Jovanni Tenorio " operasi uchun yaratilgan. Ikki jihatda u Bertatidan nusxa koʻchirgan: Commendatore qotilligi bilan ochish va Sevilyani eslatmaslik (Bertati uchun vaziyat Villena, Ispaniya edi. Da Ponte shunchaki „Ispaniyadagi shahar“ deb yozadi).[6]

Opera 1787-yil 14-oktabrda avstriyalik archgersoginya Mariya Terezaning tashrifi uchun premyerasi boʻlishi kerak edi, biroq u oʻz vaqtida tayyor boʻlmadi va Le nozze di Figaroga almashtirildi.[7] Motsart uning tugallanishini, nihoyat, 28-oktyabrda, premyeradan bir kun oldin (29-oktyabr) yozib oldi.[8]

Opera koʻpincha Motsartning Pragadagi ishida boʻlgani kabi, hayajon bilan qabul qilindi. “Prager Oberpostamtzeitung ” gazetasi “Bilimdonlar va musiqachilarning aytishicha, Praga hech qachon bunaqasini eshitmagan” va “opera... ijro etish nihoyatda qiyin”.[9] Vena provincialnachrichten gazetasi shunday xabar berdi: “Herr Motsart shaxsan oʻzi olib bordi va koʻplab tomoshabinlar tomonidan quvonch va shodlik bilan kutib olindi”.

Eslatmalar tahrir

  1. The theatre is referred to as the Teatro di Praga in the libretto for the 1787 premiere (Deutsch 1965, ss. 302–303); for the current name of the theatre see "The Estates Theatre" Webarxiv andozasida xato: |url= qiymatini tekshiring. Boʻsh. at the Prague National Theatre website.
  2. „The 20 Greatest Operas of All Time“. Classical Music.
  3. Maddocks, Fiona. „Top 50 Operas“. The Guardian (19-avgust 2011-yil).
  4. The background of the production is summarized inFreeman 2021, ss. 131–168.
  5. The first eighteenth-century Don Juan opera produced in Europe was La pravità castigata (Prague, 1730), and the second one was Il convitato di pietra (Prague, 1776).
  6. SeeFreeman 2021, s. 263, for a discussion of Da Ponteʼs vague specification, including a theory about why it is so vague that is based on suspiciously archaic cultural references incompatible with the modern city of Seville as it existed in Da Ponteʼs day.
  7. Mozartʼs letter sent to Gottfried von Jacquin, dated 15 October
  8. The background of the production is summarized inFreeman 2021, ss. 131–168.
  9. Deutsch 1965.