Ekologik va mahalliy ishlab chiqarilgan alternati̇v sutning rivojlanishi

Barqaror turmush tarzi tendentsiyasi butun dunyo boʻylab mashhurlik qozonishda davom etmoqda. Zamonaviy isteʼmolchi oʻz dietasini diqqat bilan kuzatib boradi, sogʻlom, ifloslantiruvchi mahsulotlarni afzal koʻradi. Soʻnggi paytlarda „sut emas“ mahsuloti mashhur boʻlib bormoqda — riboflavin,tiamin, kaltsiy, karotin va tanaga zarur boʻlgan boshqa qimmatli moddalar qoʻshilgan oʻsimlik xom ashyosidan tayyorlangan ichimlik. Mahsulot sut oʻrnini bosuvchi sifatida ishlatiladi. Sut ishlab chiqarish, oʻsimlik suti ishlab chiqarish bilan solishtirganda, atrof-muhitga koʻproq taʼsir qiladi. Misol uchun, sut mahsulotlari ishlab chiqarishdan kelib chiqadigan issiqxona gazlari emissiyasi sutsiz ishlab chiqarishdan uch baravar koʻpdir. Shuningdek, sut ishlab chiqarish uchun maydonning toʻqqiz barobari, shuningdek, deyarli ikki barobar koʻp suv kerak boʻladi.

Aksariyat isteʼmolchilar oʻsimlikka asoslangan sutsiz mahsulotlarni afzal koʻrishadi, asosiy sabab „sutsiz“ tarkibida laktoza mavjud emas, yaʼni u laktoza intoleransi boʻlgan odamlar uchun mos keladi. O‘zbekistonda laktoza intoleransi aholining 20-40 foizida uchraydi . Oʻsimlik sutidan farqli oʻlaroq, sigir suti koʻp miqdordagi yogʻni oʻz ichiga oladi, yaʼni agar siz sut mahsulotlarini suiisteʼmol qilsangiz, yurak mushaklarining faoliyatini yomonlashtirishingiz, allergik reaktsiyaga sabab boʻlishingiz, ateroskleroz yoki yurak xuruji rivojlanishiga olib kelishi mumkin. Sabzavot mahsulotida xolesterin, antibiotiklar, oʻsish gormonlari va qishloq xoʻjaligi ishlab chiqaruvchilari sutining bir qismi boʻlishi mumkin boʻlgan palma yogʻi mavjud emas. „Sut emas“ tarkibida organizm uchun foydali boʻlgan tola mavjud. Sabzavotli sutning afzalliklari quyidagilardan iborat: metabolizmni yaxshilaydi, qonni tozalashga yordam beradi, yurak-qon tomir kasalliklarining oldini oladi, ichak mikroflorasini saqlaydi, asab tizimiga foydali taʼsir koʻrsatadi.

Sutsiz „Sutmas“, aksariyat mahsulotlar singari, bir qator kontrendikatsiyaga ega. „Sut emas“ diabet, hipotiroidizm, donga nisbatan intolerans, oshqozon kasalliklari, buyrak kasalliklari, osteoporoz va kleykovina intoleransida ishlatilmasligi kerak. Sabzavotli sutning nochorligi oʻziga xos taʼmi va narxiga ham bogʻliq boʻlishi mumkin (sigir sutidan taxminan 3 baravar qimmat).

Xom ashyo turiga qarab, 5 guruhga boʻlinadi:

— don (joʻxori, guruch, makkajoʻxori),

— dukkaklilar (soya, yeryongʻoq),

— yongʻoqlar (bodom, kokos),

— moyli urugʻlardan (kunjut, zigʻir urugʻi)

— soxta donli ekinlardan (amaranth, quinoadan) [4].

Ishlab chiqaruvchilar turli xil oʻsimlik sutining keng assortimentini taklif qiladilar, jumladan, qoʻshimchalar mavjud. Siz rezavorlar, mevalar, vanil, shokolad, yashil choy va boshqalar bilan mahsulotlarni topishingiz mumkin.

Sabzavotli sut ishlab chiqarish texnologiyasi sigir sutini ishlab chiqarishdan tubdan farq qiladi.

Sutmas mahsulotining taxminiy tarkibi: suv, joʻxori uni, oʻsimlik moylari (kolza yogʻi, otquloq yogʻi, kungaboqar yogʻi), kaltsiy, tuz, yod, vitaminlar (riboflavin, B12, D2).

Oziqlanish qiymati (100 ml mahsulotga): oqsillar — 2 g; yogʻlar — 1 g; uglevodlar — 6,1 g; vitamin B2 — 0,21 mg; kaltsiy — 120 mg; D vitamini — 1 mkg; B12 vitamini — 0,4 mkg; yodidlar — 22,5 mkg; energiya qiymati Ishlab chiqarish xom ashyoni tayyorlashdan boshlanadi. Yulaflar liftlarda saqlanadi. Saqlash shartlari GOST 28673-90 Yulafga mos kelishi kerak. Xarid qilish va etkazib berishga qoʻyiladigan talablar [5]. Yulaf donalari tegirmonlar yordamida unga qayta ishlanadi. Keyin un vakuumli aralashtirgichga kiradi, u yerda tozalangan issiq suv (bugʻlangan) bilan aralashtiriladi. Bugʻlangan un idishga kiradi, bu yerda dispenser yordamida kerakli fermentlar qoʻshiladi. Fermentatsiyadan soʻng, joʻxori aralashmasi qattiq un fraktsiyasini ajratish uchun dekanterga kiradi. Keyinchalik ishlab chiqarish uchun joʻxori uni asosini olamiz. „Sutmas“ ishlab chiqarishning taxminiy texnologik sxemasi:

joʻxori uni unga maydalash

unni bugʻlash

fermentlarning qoʻshilishi

fermentatsiya

aralashmani ajratish

iz elementlarning qoʻshilishi

qadoqlash va saqlash

Tayyor ichimlik idishlarga quyiladi va tayyor mahsulot omboriga yuboriladi. 0 dan 250 S gacha boʻlgan haroratda sutsiz mahsulotning saqlash muddati 12 oy. Yuqoridagi sharhdan koʻrinib turibdiki, oʻsimlik suti har xil turdagi qishloq xoʻjaligi hayvonlarining anʼanaviy sutiga qiziqarli va istiqbolli alternativ hisoblanadi. Bunday mahsulotni ishlab chiqarish texnologiyasi juda oddiy, lekin ayni paytda mahsulotni oziq-ovqat qoʻshimchalari, biologik faol moddalar, vitaminlar va minerallar bilan boyitish uchun joy qoldiradi. Bunday mahsulotlarning tarkibini chuqurroq tahlil qilish va kerakli ozuqaviy xususiyatlarga ega Ural viloyatining xom ashyosidan oʻsimlik sutini ishlab chiqarish texnologiyasi va uskunalarini ishlab chiqish qiziqish uygʻotadi. Bu Sverdlovsk viloyatiga hayvonlardan olingan sutni qayta ishlash bilan bogʻliq ekologik yukni kamaytiradi va oʻsimlik manbalari boʻyicha mintaqaning sanoat xavfsizligini oshiradi.

Adabiyotlar roʻyxati.

1. „Vikipediya“ axborot portali. — Kirish rejimi: https://ru.wikipedia.org/wiki/Lactose_intolerance^{[sayt ishlamaydi]}.

2. Egorova, E. Yu. „Sutsiz sut“: xom ashyo va texnologiyalarni koʻrib chiqish / E. Yu. Egorova.-Matn; toʻgʻridan-toʻgʻri // Polzunovskiy byulleteni. — 2018. — No 3. — B. 25-34.

3. GOST 28673-90 Yulaf. Xarid qilish va etkazib berishga qoʻyiladigan talablar: davlatlararo standart: joriy etilgan sana 1991-07-01. — URL: https://docs.cntd.ru/document/1200023712.