Erich Mende

Erich Mende (1916-yil 28-oktabr — 1998-yil 6-may) — Erkin Demokratik Partiya (FDP) va Xristian Demokratik Ittifoqi (CDU)ning nemis siyosatchisi. U 1960—1968-yillarda FDP rahbari, 1963—1966-yillarda Gʻarbiy Germaniya vitse-kansleri boʻlgan.

Yoshlik

Mende 1916-yil 28-oktabrda Prussiya Qirolligining Sileziya viloyatidagi Groß Strehlitz shahrida tugʻilgan. Bugungi kunda bu Polshadagi Opole voevodligi tarkibiga kiruvchi Strzelce Opolskie. U Max Mende (1885-1943) va uning rafiqasi polshalik Anna Krawietz (1889-1968)ning toʻrt farzandining uchinchisi edi. Uning yetti yoshli akasi Walter va besh yoshli singlisi Amalie bor edi . Uning otasi oʻrta maktab (Volksschule) direktori boʻlgan va odatdagidek katoliklar orasida Markaz partiyasi tarafdori edi. U 1919-yildan 1921-yilgacha boʻlgan Sileziya qoʻzgʻolonlari paytida qattiq kurashgan , Annaberg jangi (1921-yil 21-26-may) bilan yakunlangan Sileziya hududida oʻsgan. U, shuningdek, Angliya, Fransiya va Italiya kuchlari tomonidan Yuqori Sileziyani bosib olgan va fransuz generali Anri Le Rond boshchiligidagi Ittifoqlararo qoʻmita tomonidan boshqarilgan.

1936-yilda Groß Strehlitz shahridagi Königliches Ioganneum gimnaziyasini tugatgandan soʻng u professional askar boʻlishga qaror qildi va Vermaxtning 84-piyoda polkiga xizmatga kirdi, soʻngra Germaniya-Polsha frontidagi Gleivitzdagi 8-piyoda diviziyasiga boʻysundi.

Harbiy martaba

Piyoda leytenanti sifatida u 1939-yilda nemislar Polshaga bostirib kirishining uchinchi kunida ogʻir yaralangan. U yana ikki marta yaralangan. 1945-yil yanvar oyida mayor sifatida u frontni ushlab turgani va shu orqali 10 000 Sharqiy Prussiya tinch aholiga va yaradorlarga yaqinlashib kelayotgan Qizil Armiyadan qochishga yordam bergani uchun Temir xochning ritsar xochi (Ritterkreuz des Eisernen Kreuzes) bilan taqdirlangan. Biroz vaqt oʻtgach, u Silesian 102 ning omon qolganlarini olishga muvaffaq bo'ldi. Infanteriya-diviziyasi (102-piyoda diviziyasi), taxminan 4000 kishi, inglizlarning harbiy asirlari boʻlishning nisbatan xavfsizligi uchun.

Oʻz fikriga koʻra, Mende 102-piyoda diviziyasining qoʻmondoni Verner fon Berkken bilan juda ishonchli munosabatlarga ega edi. 1944-yil aprel oyida fon Berkken uni Adolf Gitlerga qarshi nemis qarshiliklarini uyushtirgan general-mayor Xenning fon Treskou bilan tanishtirdi. Ushbu qisqa uchrashuvda Von Berkken Mendeni urush natijalari haqidagi pessimistik nuqtai nazarini ochiq aytishga undadi. Bu hisobda Mende fon Berkken va fon Treskouga Germaniya rahbariyati tinchlik muzokaralari yoʻli bilan siyosiy yechim topishi kerakligi haqidagi fikrini bildirdi, chunki urushni harbiy yoʻl bilan yutib boʻlmaydi.

Siyosiy martaba

Britaniya hibsxonasidan ozod boʻlgach, Mende Kyoln universitetida huquq va siyosatshunoslik boʻyicha oʻqishni boshladi va 1949-yilda doktorlik darajasini oldi. U 1945-yilda Ozod Demokratik partiyani (FDP) tashkil etishda ham yordam bergan.

Uning partiyasi Germaniyaning uchta asosiy partiyasi ichida eng erkin bozorga yoʻnaltirilgan partiya edi. Mende 1949-yilda Bundestagga saylangan va oʻz partiyasi safidan tezda koʻtarilgan. 1960-yilga kelib u FDPning milliy raisi edi. U bu lavozimda 1968-yilgacha ishlagan.

Parlament aʼzosi sifatida Mende sobiq askarlar, uzoq muddatli asirlikdan keyin ozod qilinganlar (Spatheimkehrer deb ataladigan) va harbiy jinoyatchi sifatida hukm qilinganlar uchun tinimsiz ishladi. U Germaniyaning yangi qurolli kuchlari — Bundesver qanday tuzilishi va oʻqitilishi kerakligi haqida ancha konservativ, anʼanaviy nuqtai nazarga ega edi.

Mende 1971-yil

U Konrad Adenauerning tikaniga oʻxshardi. Adenauerning xristian demokratlari FDP koalitsiyada boʻlgan asosiy hukumat partiyasi edi. 1961-yil sentabr oyida FDP oʻz ovozlarini oshirgandan soʻng, 1961-yil avgust oyida Berlin devori qurilishi ortidan Mende oʻz partiyasini Adenauerga boshqa koalitsiyaga qoʻshilmaslikka chaqirdi. FDP uning maslahatini qabul qilmadi. U lavozimni egallashdan bosh tortdi, faqat 1963-yilda Lyudvig Erxard Adenauer oʻrniga kansler lavozimini egallaganidan keyin oʻz lavozimini oʻzgartirdi.

Erhard Mende kansler oʻrinbosari (hukumat rahbari oʻrinbosari) va butun nemis ishlari boʻyicha vazir lavozimlarida ishlagan. Uning vazifasi kommunistik Sharqiy Germaniya, oʻsha paytda Gʻarbiy nemislar tomonidan tan olinmagan Germaniya Demokratik Respublikasi bilan munosabatlarni rivojlantirish edi. Uning vakolatlari davrida Gʻarbiy Berlinliklarga birinchi marta 1963-yil dekabr oyida Rojdestvo tashrifi uchun chegarani kesib oʻtishga ruxsat berildi. 1964-yildan boshlab Sharqiy Germaniyaning keksa fuqarolariga Gʻarbiy Germaniyaga tashrif buyurishga ruxsat berildi.

Mende Gʻarbiy Berlin bilan aloqalarni yaxshilash uchun yoʻl qurilishi, ayniqsa Xof yaqinidagi avtobanda boʻyicha kelishuvlarni ochdi. Shuningdek, uning lavozimida boʻlgan davrida Sharqiy Germaniya qamoqxonalarida saqlanayotgan 4000 dan ortiq siyosiy mahbuslar Gʻarbiy Germaniya tomonidan „ozod qilingan“.

FDP 1966-yilda Erxardning qulashi bilan oʻz vakolatlarini yoʻqotdi. Uning Xristian Demokratlar partiyasi rahbari Kurt Georg Kiesinger asosiy muxolifat partiyasi Villi Brandt sotsial-demokratlari bilan koalitsiya tuzishga qaror qildi. Mende muxolifatda oʻz eʼtiborini moliyaviy masalalarga qaratdi va Amerika xalqaro investitsiya banki IOS vakili sifatida ishladi. Uning partiyasi chapga burilib, 1968-yilning yanvarida uning oʻrniga Valter Scheel keldi. U 1969-yilda Bundestagni tark etdi.

Keyingi yili FDP Brandtning SPD-FDP koalitsiyasida kichik hamkor boʻldi. Brandtning yangi Ostpolitikiga va Oder-Neisse chizigʻining tan olinishiga norozilik sifatida Mende 1970-yilda FDP ni tark etdi va muxolifatda Xristian Demokratlar safiga qoʻshildi. Uning tark etilishi koalitsiyaga ham, partiyasining taqdiriga ham katta taʼsir koʻrsatmadi. U 1972-yildan 1980-yilgacha Bundestagda yana CDU aʼzosi sifatida xizmat qildi, ammo xristian demokratlar safida katta taʼsir koʻrsata olmadi.

Shaxsiy hayot

Erich Mende ikki marta uylangan. Uning ikkinchi xotini, yosh urush bevasi Margot Hansen, u 1947-yilda FDP yigʻilishida uchrashdi. Ular bir yildan keyin turmush qurishdi. Margot Mende erining karyerasida faol rol oʻynagan. Uning oʻgʻli Walter Mende (1944-yil 14-iyulda Oels shahrida tugʻilgan) 1994-yildan 1999-yilgacha Leverkusenning Oberbürgermeister (Lord meri) boʻlgan.

Mukofotlar

• Oltin nemis xochi 1942-yil 30-mayda Oberleutnant sifatida 10-da. /Piyodalar-polk 84
• 1945-yil 28-fevralda 216-grenader-polkning mayor va rahbari sifatida Temir xochning ritsar xochi
• Buyuk hurmat xochi

Manbalar

Adabiyotlar

 

• Fellgiebel, Walther-Peer. Die Träger des Ritterkreuzes des Eisernen Kreuzes 1939–1945 — Die Inhaber der höchsten Auszeichnung des Zweiten Weltkrieges aller Wehrmachtteile (de). Friedberg, Germany: Podzun-Pallas, 2000. ISBN 978-3-7909-0284-6. 
• Mende, Erich. Das verdammte Gewissen—Zeugen der Zeit 1921–1945. Munich, Germany: Herbig, 1999. ISBN 978-3-7766-2121-1. 
• Patzwall, Klaus D.; Scherzer, Veit. Das Deutsche Kreuz 1941 – 1945 Geschichte und Inhaber Band II (de). Norderstedt, Germany: Verlag Klaus D. Patzwall, 2001. ISBN 978-3-931533-45-8. 
• Scherzer, Veit. Die Ritterkreuzträger 1939–1945 Die Inhaber des Ritterkreuzes des Eisernen Kreuzes 1939 von Heer, Luftwaffe, Kriegsmarine, Waffen-SS, Volkssturm sowie mit Deutschland verbündeter Streitkräfte nach den Unterlagen des Bundesarchives (de). Jena, Germany: Scherzers Militaer-Verlag, 2007. ISBN 978-3-938845-17-2. 

Havolalar

• Erich Mende in the German National Library catalogue
• „Josef Ertl, Erich Mende, Ludlow Kramer, Heinrich Schneider, Eberhard Lutze, Herbert Khaury“ (de). Der Spiegel (1969). Qaraldi: 3-dekabr 2013-yil.

• „Erich Mende“ (de). Der Spiegel (1998). Qaraldi: 3-dekabr 2013-yil.

Andoza:S-gov

Oʻtmishdoshi: Ludwig Erhard

Vice Chancellor of Germany 1963 – 1966

Vorisi: Hans-Christoph Seebohm