Eron toʻyi

Eron- asosan forscha toʻylari bilan ham dunyoga tanilgan, shuningdek u zardushtiylik davriga borib taqaladigan urf-odatlardan iborat Islomgacha boʻlgan davrda Eronning asosiy dini boʻlgan va nikoh nazariyalari islom anʼanalari bilan oʻzgartirilgan boʻlsa-da, marosimlar Islomgacha boʻlgan davrda Eronda ozmi-koʻpmi saqlanib qolgan. Garchi zamonaviy Eron koʻp millatli mamlakat boʻlsa ham Erondagi toʻy anʼanalariga Erondagi koʻpchilik etnik guruhlar rioya qiladi. Ayniqsa toʻygaha va toʻydan keyin boʻladigan urf-odatlari oʻzgacha.

Toʻydan oldin

Xastegari (uchrashuv)

Xastegariy-anʼanaviy Eron tanishuv jarayonining birinchi bosqichidir. Qadim zamonlarda, yigitning turmush qurish vaqti kelganida, uning oilasi jamiyatda oʻxshash oilalardan chiqqan boʻlajak kelinlarni qidirardi. Erkak yoki uning oilasi potensial kelin tanlashga qaror qilgandan soʻng, Xastegari jarayoni sodir boʻladi. (Oʻzbekistonda „sovchi“)

Bu marosim uchun erkakning oilasining bir yoki bir nechta vakillari ayolning oilasiga tashrif buyurishadi. Birinchi tashrif tomonlarning tanishishi uchun boʻlishi mumkin. Har doim qizning xonadoniga tashrif buyurganda erkakning oilasi bir dasta gul sovgʻa qilishar, ayollar esa „yaxshi styuardessa“ sifatida choy, meva va shirinliklar berishadi. Ayol ham, erkak ham tashrifni davom ettirishni xohlaydimi yoki yoʻqmi, oʻz fikrini aytadi. Ikkala tomon ham munosabatlar uchun jiddiy niyatlarini oʻrnatganlaridan soʻng, erkakning oilasi shirinliklar va kattaroq guldasta olib kelishadi.

Zamonaviy Eronda bu amaliyot erkak va ayol ularning Xastegariy (uchrashuv) jarayonini boshlash uchun oʻzaro qarori bilan boshlanadi. Xastegari bir martalik rasmiyatchilik boʻlib, shunchaki toʻydan oldin ota-onalarni ogohlantirish deb qaralmoqda.

Baleh Boran

Baleh Boran-rasmiy taklifdan keyin qisqa vaqt oʻtmay boʻlib oʻtadigan marosim boʻlib, er-xotinning ittifoq tuzish niyatini eʼlon qiladi. Ushbu bosqichda erkak ham, ayol ham bir-biridan mamnun va anʼanaga koʻra, ularning oilalari oʻzaro kelishuvga va nikohga oid har qanday shartlarga rozi boʻlishadi.

Odatda bu marosimda kuyovning ota-onasi kelinga sovgʻa berishadi. Qadimgi zardushtiylik odatiga ko‘ra, buni kuyovning oilasi kelinni taklifni qabul qilishga ko‘ndirish uchun qiladi. Anʼanaviy sovgʻa — bu uzuk.

Odatda nikohni rasmiy tarzda qilishdan oldin, kelin va kuyov (yolgʻiz yoki onalar bilan) nikoh uzuklarini sotib olish uchun boradilar. Odatda nikoh uzuklari oddiy emas, ayniqsa ayollar uchun, odatda olmos bilan toʻla boʻlishi kerak. Eron madaniyatidagi yana bir muhim narsa — kuyov (yoki uning ota-onasi kuyov tomonidan) toʻlashi kerak boʻlgan „zargarlik buyumlari toʻplami“ va kuyov uni nikoh shartnomasini imzolaganidan keyin kelinga sovgʻa qiladi. Odatda kelin kuyov uzuk tanlashga borishganda mana shunday tilla taqinchoqlarni ham xarid qilishadi.

Bundan tashqari, kumush oyna yoki shamdonlar toʻydan oldin kuyov oilasi tomonidan olinishi kerak boʻlgan narsalar hisblanadi.

Xana Bandan (Xina kechasi)

Hana Bandan- toʻydan bir kun oldin kelin yoki kuyovning uyida oʻtkaziladigan marosimdir, lekin u odatda kelinning uyida va ayollar orasida boʻlib oʻtadi. Odatda kuyovning oilasi olib kelgan quruq xinani ota-onasi tirik va hali ham birga boʻlgan ayol kumush yoki mis idishda maydalab oʻtiradi. Kelinni tayyorlab boʻlgach, boshiga durlar bilan oʻralgan roʻmol yopishib, turli xil raqsbop qoʻshiqlar aytib, raqsga tushishadi.

Ilgari suv bilan yoğurilgan xina shamlar bilan oʻralgan patnisga keltiriladi va xonaning oʻrtasiga qoʻyiladi. Baʼzi joylarda xina avval kelinning qoʻliga qoʻyiladi va keyin mehmonlarga tarqatiladi; boshqa joylarda xina dastlab mehmonlarga tarqatiladi va hamma ketgandan keyingina kelinning qoʻliga qoʻyiladi. Baʼzilar istashsa xinnani oyogʻiga yoki sochlariga ham qoʻyishi mumkin.

Baxtli turmush qurgan ayolga xina qoʻyish, tarqatish va uni qizning qoʻliga surtishga katta eʼtibor beriladi. shu davrada oʻtirgan ayol kelinning bir qoʻliga xina qoʻyadi, ikkinchisiga esa yosh qiz qoʻyadi. Xina qoʻllanilishidan oldin uning qoʻllariga oltin va chiroyli taqinchoqlar qoʻyishadi. soʻngra kelinning qoʻliga xinna qoʻyib boʻlishgandan soʻng, kelinning yaqin dugonasi qoladi va ertalabgacha zavqlanishadi.

Toʻydan keyin

Pataxti

Anʼanaga koʻra, Pataxt kelin juda koʻp gulli bezaklar kiyadi va uyni gul bilan bezashni kuyovning oilasi taʼminlaydi. Kelin va kuyovning qarindoshlari ularga sovgʻalar olib kelishadi. Bu, odatda, oʻtirib kechki ovqatdan koʻra shirinliklar va ichimliklar bilan koʻproq ziyofatdir. Kechaning koʻp qismi raqsga tushish va muloqot qilish bilan oʻtadi.

Pagosha

Pagosha- Bu yangi turmush qurganlarning qarindoshlari uyida oʻtkaziladigan marosimdir. Oilalar ancha katta boʻlgan va ziyofat uyushtirish uchun ular koʻp boʻlgan Eronda, odatda, bir necha hafta davomida Pagoshaga birin-ketin taklif qilinadigan kelin va kuyovning oilalari uchun juda hayajonli yoki mashaqqatli vaqt boʻladi.

Mah-e Asal (Eron asal oyi)

Mah-e Asal bu yangi turmush qurgan er-xotinning birgalikda oʻtkazadigan taʼtilidir.shuningdek, Yevropada boʻlganidek Eronda ham ushbu marosim mavjud. Mozanderan, Guliston va Gilan kabi Eronning shimoliy viloyatlari asal oyi uchun juda mashhur joylardir. Soʻnggi yillarda Turkiya Rivierasining Antaliya va Alaniya kabi shaharlari Eron va Turkiya oʻrtasida viza talab qilinmagani uchun eronlik yangi turmush qurganlarni koʻproq jalb qilmoqda.

Manba

• Sofreh Aghd
• Forscha toʻy marosimi
• Forscha toʻyga borishda nimani kutish kerak