Fonon

Fonon (yun. phone — tovush) — kristall panjara tebranishlari maydonining kvanti. Kristall atomlarining tebranishlari oʻzaro taʼsir natijasida toʻlqin shaklida tarqaladi. Har bir shunday toʻlqinga kvazizarra — F.ni moye qoʻyish mumkin. F.ning energiyasi ye=yyu , kvaziimpulsi r — yk, bunda y — plank doimiysi, so — toʻlqin chastotasi, k— kvazitoʻlqin soni. F. bozon boʻlib, Boze — Eynshteyn statistikasita boʻysunadi. Barcha qattiq jismlardagi F.lar soni 1CH|f~ temperatura T ga bogʻliq: T—>O da 1Chf ~ T3 va T"eD da (8D Debay temperaturasi) If ~ T. F.lar bir-biri bilan va boshqa kvazizarralar (oʻtkazuvchanlik elektronlari, magnonlar va h.k.) va kristallning statsionar defektlari bilan taʼsirlashadi. Kristallarning issiqlikdan kengayishi va h.k. shu taʼsir tufayli boʻladi. Xususan, oʻta oʻtkazuvchanlik elektron — fonon oʻzaro taʼsir bilan tushuntiriladi.