Fors nasri

Fors nasri o‘tmishdan axloqiy maqsadlarda, ayniqsa, ilm, din va davlat ishlarida qo‘llanilgan. Bu sohalarning barchasida fors tili arab tili bilan raqobatda edi. Ilohiyot, ilm-fan va adabiyotda forsiy asarlar asosan arab tilidagi murakkabroq asarlarning ommalashgan versiyalari bo‘lgan, ammo bu ularning har doim kamroq mashhur bo‘lganligini anglatmaydi. Muhammad G‘azzoliyning “Baxt alkimyosi” ana shunday asarlardan biri misol bo‘la oladi: “Ihyo Ulumuddin”ning mavhum nusxasi muallifning islom ilohiyotida arab tilidagi o‘z asaridir.

Al-G'azzoliyning "Saodat kimyosi" asari Fransiya Milliy kutubxonasida saqlanadi

Ba'zi nasr yozuvchilari

Sa'diy

Xoja Abdulloh Ansoriy

Qoim Maqom Farahoniyning asari mashhur va adabiy ahamiyatga ega bo‘lgan “Qoim maqom” nomi bilan tanilgan.

Mirzo Roziy

Qojarning ilk nosirlaridan biri Mirzo Shofi Ozarboyjoniyning o‘g‘li Mirzo Rozi Manshi al-Mamalekdir. Mirzo Roziy so‘fiylik e’tiqodiga ergashgan oiladan bo‘lgan, lekin bu uning va otasining yuqori davlat lavozimlariga yetishiga to‘sqinlik qila olmadi. Mirzo Shofi Mostofiy Nodirshoh bo‘lib, Mirzo Roziy otasi vafotidan keyin Karimxon hukumatida yashab, undan keyin Og‘a Muhammadxon Qojar saroyida stifa lavozimini egallab, arab, fors, turk va jo‘g‘tay tillarida asosiy xabar va buyruqlar yozgan.

Mirzo Roziy turkiy, ba’zan fors va arab tillarida she’rlar yozgan va unga “Bandah” laqabini olgan.

Hijriy 1222 yilda tarjima sohibi. Tehronda sil kasalligidan vafot etgan va Najafda dafn etilgan.

Mirzo Roziy Fath Alishohni o‘rganish uchun Yevropa tilidan turk tiliga tarjima qilingan Fransiya-Avstriya-Ros urushi voqealarini fors tiliga tarjima qilgan. “Ishq va yurak”, “Hasan va yurak” risolalari ham uning asarlaridan boʻlib, uning maktublarining eng mashhurlaridan biri Fath Alishohning Napoleon Iga yozgan batafsil maktubidir.

Uning “Zinot at-tavarix” nomli tarixi bor, u Xoqon Kabir buyrug‘i bilan yozilgan. Yuqorida tilga olingan tarix jamoaviy toʻplam boʻlib, unda asosiy muallif boʻlgan Mirzo Roziydan tashqari, Muftun nomi bilan mashhur boʻlgan Motamed ad-Davlah Nishat va Abd ar-Razzoq Bey Danbaliylar ham mashxur.

Fazel Xon

Bayandir turkman qabilasidan Mirzo Muhammad, hijriy 1198 yil Zhijja oyining 14-kuni. U Gross shahrida tug'ilgan. O‘n olti yoshida yetim qolib, qiyinchilikda o‘sdi. Otasi vafotidan ko‘p o‘tmay Iroq va boshqa joylarga sayohat qilib, xattotlik yozgan. Shunday qilib, u Tehronga keldi va Fath Alixon Sabo tomonidan saroyga tanishtirildi va maxsus qullardan biriga aylandi va shohning buyrug'i bilan Sabo nazorati va ta'limi ostida ta'lim oldi. Va besh yil ichida zamon ilmlari haqida shunday ma’lumotlarga ega bo‘ldiki, podshoh uning fazilatlarini ko‘rib, unga “Fazilxon” unvonini beradi va uni Jarchi boshi, ya’ni boshliq va boshliq qilib tayinlaydi. sud xabarchilari.

Hijriy 1244-yil, 24-rajab, Adina kuni. Hijriy (1829-yil 30-yanvar) Rossiyaning Tehrondagi elchisi Gribaydovning oʻldirilishi bilan bogʻliq baxtsiz hodisa yuz berdi va oradan yetti oy oʻtib noib Kaheter Abbos Mirzoning oʻgʻillaridan biri shahzoda Xosromirzo rus qoʻliga yuborildi.

Nafisiy Abu Mansuriyning “Shohnoma”sini hijriy IV asr o‘rtalariga to‘g‘ri kelgan fors nasrining bizgacha yetib kelgan birinchi yozma asari deb biladi. Unga ko‘ra, bundan oldin bizda fors nasrining pul birligi borligining yagona belgisi toziy kitoblarida eronlik yoki arab mualliflari keltirgan ba’zi jumlalarga xos bo‘lib, ular, albatta, birinchi, ikkinchi nasriy nasriy uslub uchun notiq emas.

Zamonaviy nasr

Hozirgi fors nasri evolyutsiya va o‘zgarishlar nuqtai nazaridan to‘rt davrga ega.Bular:

1. Konstitutsiyaviy davr nasri
2. 1300 yildan 1315 yilgacha nasr
3. 1315-1340 yillardagi nasr
4. 1340 yildan 1350 yilgacha davom etgan nasr. Amirkabir nashriyotining korrektori va katta muharriri, Gumanitar fanlar va madaniyatshunoslik instituti muharriri Seyid Ali Shahriy Jalol Ahmadning “G‘arblashuv” kitobini fors nasrining to‘rtinchi davrining boshlanishi deb hisoblaydi.

Manbalar

• http://www.britannica.com/EBchecked/topic/452843/Persian-literature/277137/Classical-prose
• Abu Mahbub, Ahmad, Nasr anatomiyasi, Tehron: Zaytun nashriyoti 1374.
• Homay, Jaloliddin professori. Ritorika texnikasi va adabiy san'at, birinchi jild (innovatsion og'zaki san'at va fors she'riyati turlari), uchinchi nashr, Tos nashriyoti, Tehron, 1364