Foydalanuvchi:Sarvinoz Toshmamatova/qumloq

Ushbu marosim dehqonchilik bilan bog’liq bo’lib, erta bahor - tabiatning uyg’onish kunlariga to’g’ri keladi.

“Ehsonning o’ziga xos bir turi bo’lmish bu udumning tarihi uzoq o’tmishga borib taqaladi, - deydi mahalliy tarihshunoz va yozuvchi Habibillo Idrisov.

"U islom dinining mintaqaga kirishidan oldin shakllangan. Va “darveshlarga o’hshab”ni anglatadi. Tadbirda butun mahalla ahil jamoa sifatida qatnashadi. Yoshlar o’yin-kulgi bilan hizmatda bo’ladi. To’plangan mablag’ga jonzot so’yiladi yoki kerakli masallig’ sotib olinadi. Mahallaning bir hovlisida damlangan osh hamjihatlikda tanovul qilinadi. Qari-qartanglar, betoblar, kamxarj honadonlar yo’qlanadi. So’ng jamoa Yaratgandan yahshi ob-havo, ekinlar uchun yetarli oqin suv, mo’l hosil so’rab tilovat qiladi”.

Darveshona do’stlik, totuvlik, mehr-oqibat, mehnatga muhabbat hislarini tarannum etadi. Suratlar O’sh viloyatining Aravon tumanida olindi.“Darveshona” — Navro‘z kunlarida nishonlanadigan xalq sayli. Ming yillardan beri xalq orasida mazkur nom bilan ataladigan bu tantana navro‘z sayillari bilan ayni bog‘liqdir.

Xalq orasida “darveshona” deb nomlangan ommaviy sayil bor. Darveshona Navro‘z arafasida tashkillashtiriladi. Qishloqlar, guzarlar va mahalla ahli keng maydonda to‘planib, Navro‘zni nishonlashadi, bir-birlarini qutlug‘ ayyom bilan muborakbod etishadi. Kelinchaklar elga kelinsalom qilishadi, piri badavlatlar esa ularni duolar bilan siylaydi. Yoshlar raqsga tushib, ko‘ngillarini shod etishadi.

Doshqozonlarda sumalaklar qaynaydi, issiq kulchalar pishiriladi, palovlar tayyorlanadi. So‘ng hamma bir dasturxon atrofida o‘tirib, bu ne’matlardan bahramand bo‘ladi.

Nima uchun xalq Navro‘z sayilini darveshona deb ataydi? Nima sababdan aynan navro‘z arafasida yettidan to yetmish yoshgacha bo‘lgan odamlar darveshona deb atalmish bayram tashkil etib yig‘iladi? Ehtimol bu navro‘z arafasida, yangi yilni butun xalq, mahalla-kuy, qarindosh-urug‘, do‘st va birodarlar, ota-onalar va bolalar — barchasi omonlikda kutib olishayotganidan shukronada ekanliklaridan dalolatdir. Yil boshida barcha sog‘-omon va tugal ekanligi, o‘yin-kulgi qilishayotgani, tabiat yana qayta yashnayotganini nishonlash tuyg‘usi odamlarni sayilga yetaklab chiqar balki. Boychechaklar sochilib yotgan adirlarda Navro‘zni tantana qilayotgan odamlarni ko‘rib, beixtiyor umrning va unda almashayotgan fasllarning mohiyatini his qilgandek bo‘lasan. Necha ming marta borliqni yashnatib bahor qaytadi, necha ming marta Navro‘z mana shunday tantana qilinadi. Qulf urgan maysalar ustiga yozilgan dasturxonlar ming yillardan buyon to‘kin. Faqat odamlar, avlodlar almashadi. Ammo ularning yuragidagi umidlar o‘zgarmaydi, bir-birlarini g‘animat bilish hislari mangudir.

Mamlakatimizning deyarli barcha hududida Navro‘z sayillari keng nishonlanadi va mana shu joylarning kattagina qismida bu sayilni darveshona deb ataydilar. Yoshi ulug‘larimizdan nima uchun xalq navro‘z sayillarini “darveshona” deydi, deb so‘rasangiz, ular “darveshlar bir joyga yig‘ilishganda, yana bir bor salomat ko‘rishib turganlari uchun bir-birlarini qutlashgan va shuni nishonlaganlar. Taom va suhbatdan so‘ng Allohning bergan ne’matlariga shukur qilib ibodat qilishgan. Shu sabab har yangi kun — Yangi yil arafasida odamlar ham bir-birlarini xuddi darveshlar kabi qutlaydilar, shukronalar aytishadi. Darveshona shu sabab paydo bo‘lgan va omma orasida shunday nom bilan tarqalgan bo‘lsa, ajabmas”, deya javob berishadi.

“Darveshona” — shukronalik, ham navro‘z ayyomidan, ham yasharish faslidan xurramlik damlaridir. Bu g‘animat damlarda el-ulus bilan birga bo‘lish har bir inson uchun sharaf.

Manba: Tasvir.uz

“Zamin” yangiliklarini “Vkontakti”da kuzatib boring

ДАРВЕШОНА – ХАЙРУ ЭҲСОН МАРОСИМИ

“Ўзбек тилининг изоҳли луғати”да бу сўз қуйидагича изоҳланади: “Дарвешона (ф-т) – дарвешларга хос бўлган, дарвешларникига ўхшаган”. Демак, бу сўз асли форсийча лисонга мансуб бўлиб, дарвеш, яъни тарки дунё айлаган, дарбадар кезиб юрувчи кишиларга хослик ёки уларга ўхшашликни  билдиради. Маросимнинг ўтказилиш тартиби билан танишгач эса бу ном бежиз берилмаганига амин бўлиш мумкин.

- Дарвешона – миллатимизнинг кўҳна одатларидан бири, - дейди  Қарши давлат университети филология факультети катта ўқитувчиси Шаҳноза Қаҳҳорова. – Қадимда бу маросим, одатда, эрта кўклам кунларида, Наврўз арафасида ўтказилган. Қишлоқ аҳли қишлоқ четидаги дарё ёки йўл ёқасида тўпланиб, жонлиқ сўйишган, шу ерда бирор таом пиширишган.

Бу таомни йўлдан ўтаётган дарвеш-қаландарлар, сайёҳ-йўловчилар, гадо-тиланчилар ейиши лозим бўлган. Маросим шу сабабдан “дарвешона” деб аталган бўлса, ажаб эмас. Манбаларда келтирилишича, дарвешонага тайёрланган таом қишлоқ аҳли кўнглидан чиқариб берган пул ёки маҳсулот асосида пиширилган ва ўша ернинг ўзида ейилган. Уйга олиб кетилмаган. Чунки бу таом эҳсон таоми ҳисобланган.

Маросим учун мошова, гўжа ёки ёрма, ҳалим каби тўқтутар таомлар танланган. Тонг ёришар-ёришмас катта йўл ёки дарё ёқасида дошқозон қурилиб, овқат қайнатилган. Керакли идиш-товоқ ва бошқа анжомларни эл йиғиб келган, ёш-яланг хизматга шай турган. Ўтган-кетганнинг йўлига илҳақ турилган ва кўринган кимса алоҳида иззат-икром билан чорланиб, бир коса таом сузиб, манзират қилинган.

Ўтмишимизда юртимизнинг айрим ҳудудларида бу маросим йил оғир келиб, ўлим, касаллик кўпайганида, табиий офатлар тез-тез содир бўлаверганида ўтказилган бўлса, яна бошқа ҳудудларда яхши ният билан - бало-офатлар даф бўлиши, бошланаётган йил серҳосил келиши учун, элга тинчлик, чорвага омонлик, экин-тикинга барака тилаб, ҳар йили ўтказилган.

Маросимда қишлоқнинг ёшу қариси баравар иштирок этиши шарт бўлиб, туркийларнинг қадим эътиқоди бўйича ҳосил маъбудлари шарафига қурбонлик келтирилган. Маълумки, аждодларимиз ишончига кўра, сув, ҳаво, олов ва тупроқ муқаддас саналган. Муқаддас оловда тайёрланган таомлар ейилгач, ортиб-ошиб қолгани сувга оқизилган. Бунинг замирида ҳам яхши ният – келаётган балони сув оқизиб кетишига ишонч ётади.

Асрлар оша бу одат яшовчанлик касб этиши баробарида бироз ўзгариб, даврга мослашиб ҳам борган. Исломдан кейинги даврда бу маросим хайру эҳсон кўринишини олган ва таом аввалида хатми Қуръондан сўнг фотиҳага қўл очиб, юртга тинчлик, элга ризқу барака сўраб, дуо қилинган. Едирилган-ичирилган таом ҳаққи-ҳурмати Яратгандан омонлик-яхшилик сўралган, савоб умид қилинган. Ҳозирда ҳам қишлоқларда дарвешона ўтказиш расми бор. Жумладан, вилоятимизнинг деярли барча ҳудудларида бу одат яшаб келаётганини кўриш мумкин.

- Бизнинг Қўштамғали қишлоғимизда дарвешона ҳар йили ўтказилади, - дейди қамашилик фахрий ўқитувчи, “Шуҳрат” медали соҳиби Эштўхтар Элмуродов. – Яқинда ҳам бутун қишлоқ аҳли тўпланиб, шу маросимни ўтказдик. Қўй сўйилиб, ёрма пиширилди. Барча баҳамжиҳатликда дуога қўл очди. Бу маросимнинг ҳозирги кўриниши қадимгиларидан фарқ қилиши табиий. Чунки замон ўзгариши бу каби одатларимизга ҳам ўз таъсирини ўтказмай қолмайди. Масалан, илгари дарвешона таомини фақат дарвеш-қаландарлару йўловчилар, гадоларга тарқатишган бўлса, ҳозир қишлоқ аҳли ўзи тотади ва йиғин сўнгида эл маслаҳати ҳам бўлади. Яъни қишлоқ мол-қўйини боқадиган чўпон, тўй-тепчик, маърака-маросимда хизмат қиладиган арбобу ходимлар, эл ошпази сайланади. Бу одатга биз томонда ҳам амал қилинади. Ҳар йилги дарвешонада шуларни маслаҳатлашиб, сайлаб, танлаб оламиз ва албатта Наврўзни қандай ўтказишни ҳам келишиб-кенгашиб оладилар.

Хуллас, дарвешона маросими Наврўз арафасида ўтказиладиган анъанавий тадбирлардан бири бўлиб, унинг барҳаётлиги хайру савоб амалларига эшлигида бўлса, ажаб эмас. Бу каби анъана ва қадриятларимиз эса эзгуликнинг мангу сабоғи янглиғ авлодлар қадри-эъзозида яшайверади.

Хуршида АБДУЛЛАЕВА Janubiy Qirg’iziston qishloqlarida darveshona tadbirlari o’tmoqda. Ushbu marosim dehqonchilik bilan bog’liq bo’lib, erta bahor - tabiatning uyg’onish kunlariga to’g’ri keladi.

“Ehsonning o’ziga xos bir turi bo’lmish bu udumning tarihi uzoq o’tmishga borib taqaladi, - deydi mahalliy tarihshunoz va yozuvchi Habibillo Idrisov.

"U islom dinining mintaqaga kirishidan oldin shakllangan. Va “darveshlarga o’hshab”ni anglatadi. Tadbirda butun mahalla ahil jamoa sifatida qatnashadi. Yoshlar o’yin-kulgi bilan hizmatda bo’ladi. To’plangan mablag’ga jonzot so’yiladi yoki kerakli masallig’ sotib olinadi. Mahallaning bir hovlisida damlangan osh hamjihatlikda tanovul qilinadi. Qari-qartanglar, betoblar, kamxarj honadonlar yo’qlanadi. So’ng jamoa Yaratgandan yahshi ob-havo, ekinlar uchun yetarli oqin suv, mo’l hosil so’rab tilovat qiladi”.

Darveshona do’stlik, totuvlik, mehr-oqibat, mehnatga muhabbat hislarini tarannum etadi. Suratlar O’sh viloyatining Aravon tumanida olindi.