Germaniya iqtisodi va xoʻjaligi

Germaniya – dunyoning iqtisodiyoti yuqori darajada rivojlangan davlatlardan biri. Yalpi ichki mahsulotning 71% xizmat koʻrsatish sohasiga toʻgʻri keladi, qolgan 29% esa sanoat va qurilishga toʻgʻri keladi. Xizmat koʻrsatish sohasi GFR iqtisodiyotining asosini tashkil qiladi. Hozirgi paytda telekommunikatsiya va axborot tarmoqlari jadal rivojlanib bormoqda. GFRning bank-moliya sektori Yevropa Ittifoqidagi eng qudratli sektordir. Dunyoning eng yirik 50 bankidan 8 tasi Germaniyaga qarashli. ITTKI tizimiga Germaniyaning YIMlarining 2,5% sarflanadi. Xizmat koʻrsatish sohasida ijtimoiy xizmatlarga alohida joy ajratilgan. Ijtimoiy ehtiyojlarga ajratiladigan asosiy mablagʻlar nafaqaxoʻrlar pensiyasi (xarajatning 1/3 qismi) va ishsizlik boʻyicha nafaqalarga sarflanadi. Germaniya aholini tibbiy yordam muassasalari bilan taʼminlash boʻyicha dunyoda yetakchi oʻrinni egallagan. Shuningdek, mamlakatda turizm yaxshi rivojlangan. Germaniyada tosh, qoʻngʻir koʻmir (dunyoda 1-oʻrin) va kaliy tuzlari qazib olinadi. Olingan tabiiy gaz mamlakat ehtiyojining faqat 1/3 qismini qoplaydi. Germaniyada elektr quvvatini asosan AES (30%) va IES (63%) ishlab chiqaradi. Mamlakatda mashinasozlik sanoati yetakchi oʻrinni egallaydi, u sanoatning 1/2 va eksport mahsulotlarining 1/2 qismini tashkil qiladi. Mamlakat dunyoda yengil avtomobillar ishlab chiqarish boʻyicha 3-oʻrinda turadi (yiliga 5 mln. dan ortiq). Germaniyada raketa, fuqarolik samolyotlari va harbiy samolyotlar, sunʼiy yoʻldoshlar, radarlar, masofaga uzatuvchi asboblar, aviatsiya va raketa dvigatellari ishlab chiqariladi, shuningdek, nazoratoʻlchash apparatlari, tibbiy jihozlar, axborot texnikasi, robototexnika, maishiy texnika, raketasozlik va optik mexanika sanoatlarida ham ishlab chiqarish yaxshi yoʻlga qoʻyilgan. Germaniya kimyoviy mahsulotlar eksporti boʻyicha dunyoda 1-oʻrinda turadi. Kimyo sanoatida plastmassa, sunʼiy tola va kauchuk ishlab chiqarish yaxshi rivojlangan. Bundan tashqari dori-darmon ishlab chiqarish boʻyicha mamlakat dunyoda 2-oʻrinda turadi. Mamlakatda matbaachilik juda yaxshi rivojlangan. Germaniya sanoatining eng qadimiy sohalari boʻlmish qora metallurgiya va oziq-ovqat sanoatlari inqirozga yuz tutgan. Pivo va tamaki ishlab chiqarish boʻyicha Germaniya YIda yetakchi oʻrinda turadi. Germaniya qishloq xoʻjaligida chorvachilik muhim rol oʻynaydi. U qishloq xoʻjaligi mahsulotlarining 2/3 qismini ishlab chiqaradi. Germaniya YIda yirik qoramollar boʻyicha 2-oʻrin, choʻchqalar boʻyicha 1- oʻrinda turadi. Ekin yerlarining 2/3 qismiga asosan bugʻdoy, afa, suli va qora bugʻdoy ekiladi. Germaniyaning janubi gʻarbida milliy vinochilik asosi boʻlmish uzumchilik rivojlangan. Germaniya uskunalar, transport vositalari, dori-darmon va tikuvchilik mahsulotlarini eksport qiladi.

Germaniya qishloq xoʻjaligi

Germaniya Fransiyadan keyin qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish uchun Yevropada ikkinchi oʻrinda turadi. Chorvachilik mahsulotlarining 80% ishlab chiqarishda oʻz ehtiyojlari uchun va oʻsimlikchilik uchun ishlab chiqaradi: oziq-ovqat mahsulotlariga qaraganda yem-xashak ekinlariga koʻproq miqdorda ekin ajratiladi. Shunga qaramay, bir xil, yem-xashak donasi katta miqdorda, ayniqsa, joʻxori import qilinadi. Germaniyada qishloq xoʻjaligi yuqori koʻrsatkichli mahsulotdir. Bu yerda har bir gektar yerga AQSh, Fransiya va Angliyaga nisbatan koʻproq oʻgʻitlar qoʻllanadi. Shuning uchun oʻz ishlab chiqarishida sutga boʻlgan ehtiyoj 100%, goʻsht 90%, shakar 85% va bugʻdoy 80% taʼminlanadi. Alp togʻi etagida sut fermasi uchun eng qulay sharoitlar yaratilgan. Bu yerda mahalliy oʻtloqlarda mamlakatda sogʻin sigirlarning 35 foizi yashaydi. Sut sanoati mamlakatning shimolida qirgʻoq boʻyi hududlarida ham rivojlangan. Germaniyada qishloq xoʻjaligi choʻchqa ishlab chiqarishga katta eʼtibor qaratgan, mamlakat Yevropada choʻchqachilik boʻyicha birinchi oʻrinni egallaydi (20 milliondan ortiq). Mamlakat qishloq xoʻjaligining yuqori daromadliligini saqlab qolish uchun oʻsimliklarni chorvachilikning yordamchi tarmogʻi sifatida rivojlantirish: chorvachilik uchun umumiy maydonning 40% gacha yaylovlarga, yaylovga, joʻxori, kartoshka va yem-xashak ekinlari yetishtiriladi. Qishloq xoʻjaligida ekinlar orasida bugʻdoy asosiy hisoblanadi. Asosiy don kemasi sharqiy sohilda joylashgan Schleswig-Holsteinning sharqiy Köln-Achenskaya togʻida joylashgan. Bugʻdoy uchun yana bir belbogʻ Bavyeradagi Tuna tekisligidir.

2003-yllda Yevropaning alohida mamlakatlarlga mahsulot eksport qlllsh (foiz hisobida)

	Germaniya	Buyuk Britaniya	Norvegiya
Quvvat resurslari	1.6	8.1	61.2
Mashinalar va asbob-uskunalar	50.2	44.4	11.3
Qolgan mahsulotlar	48.2	43.3	27.5