Gregg L. Semenza
Gregg Leonard Semenza (1956-yil 12-iyulda tugʻilgan) — va Jons Xopkins tibbiyot maktabining pediatri va genetik tibbiyot professori. U Hujayra muhandisligi institutida qon tomir dasturi direktori boʻlib ishlaydi.[1] U 2016-yilda asosiy tibbiy tadqiqotlar uchun Albert Lasker mukofoti sovrindori.[2] U saraton hujayralarining kislorod kam boʻlgan muhitga moslashishiga imkon beruvchi HIF-1 kashfiyoti bilan mashhur. U „hujayralar kislorod mavjudligini qanday sezishi va moslashishi haqidagi kashfiyotlar“ uchun Uilyam Kaelin va Piter J. Ratcliffe bilan birgalikda 2019-yilgi fiziologiya va tibbiyot boʻyicha Nobel mukofotiga sazovor bo'ldi.[3][4]
| Gregg L. Semenza | |
|---|---|
| Tavalludi |
12-iyul 1956 |
| Fuqaroligi | AQSh |
| Ish joylari | Jons Xopkins tibbiyot maktabi |
| Institutlar |
Garvard universiteti (AB) Pensilvaniya universiteti (MD, PhD) |
| Tezis sarlavhasi | Beta talassemiyaning tashuvchisi (gaplotip) ning molekulyar genetik tahlili (1984) |
| Akademik rahbarlari |
Elias Schwartz Saul Surrey |
| Mashhur ishlari | Gipoksiyani keltirib chiqaradigan omillar |
| Mukofotlari |
Asosiy tibbiy tadqiqotlar uchun Albert Lasker mukofoti (2016) Fiziologiya va tibbiyot bo'yicha Nobel mukofoti (2019) |
Yoshlik
tahrirSemenza 1956-yil 12-iyulda[5] Nyu-Yorkning Flushing shahrida tugʻilgan; u va uning toʻrt aka-ukalari Nyu-Yorkdagi Vestchester okrugida oʻsgan.[6]
Taʼlim
tahrirSemenza Nyu-Yorkning Vestchester okrugida oʻsgan va Nyu-Yorkning Tarritaun shahridagi Vashington Irving Intermediate maktabida oʻqigan. Keyin u Sleepy Hollow oʻrta maktabida oʻqidi, u yerda u futbol jamoasida yarim himoyachi boʻlgan va u tibbiy genetikani 1974-yilda[6] Garvard universitetida bakalavr sifatida oʻrgangan va 21-xromosomadagi genlarni xaritalashtirgan[6] Pensilvaniya universitetida doktorlik dissertatsiyasini himoya qilish uchun u retsessiv genetik kasallik, beta-talassemiya bilan bogʻliq genlarni ketma-ketlashtirdi.[6][7] Semenza keyinchalik Dyuk universitetida Pediatriya rezidenturasini tugatdi[8] Jons Xopkins universitetida postdoktorlik tahsilini tamomladi.[6] Semenza doktorlik dissertatsiyasidan keyin Jon Xopkins Hujayra muhandisligi institutida qon tomirlarni tadqiq qilish dasturini yaratdi.[6]
Tadqiqot
tahrir
Jons Xopkinsda doktorlik dissertatsiyasi davomida, Semenza transgen hayvonlarda gen ekspressiyasini baholadi va bu tananing gipoksiyaga yoki past kislorod darajasiga reaksiyaga kirishish vositalarining bir qismi sifatida maʼlum boʻlgan eritropoetin (EPO) ishlab chiqarishga mexanizmlarini oʻrgandi.[9] Semenza gipoksiya qoʻzgʻatuvchi omillar (HIF) oqsillarini ifodalovchi gen ketma-ketligini aniqladi. Semenza ishi HIF oqsillari ikki qismdan iborat ekanligini koʻrsatdi; HIF-1b, koʻpgina sharoitlarga barqaror asos va HIF-1a nominal kislorod darajasi mavjud boʻlganda yomonlashadi. HIF-1a EPO ishlab chiqarish jarayoni uchun zarur boʻlganligi aniqlandi, chunki HIF-1a etishmasligi uchun oʻzgartirilgan test ob’ektlari notoʻgʻri shakllangan qon tomirlariga ega va EPO darajalari pasaygan. Ushbu HIF oqsillari bir nechta sinov hayvonlarida topilgan.[9] Semenza yana HIF-1a ortiqcha ishlab chiqarilishi boshqa holatlarda saratonga olib kelishi mumkinligini aniqladi.[9]
Semenzaning tadqiqoti Uilyam Kaelin va Piter J. Ratcliffning hujayralardagi kislorodni aniqlash mexanizmini aniqlash va EPO ishlab chiqarish HIF va boshqa omillar bilan qanday tartibga solinishi haqidagi tadqiqotlari bilan bir-biriga mos tushdi. Bu anemiya va buyrak etishmovchiligi boʻlgan bemorlar uchun ushbu jarayonlarni tartibga solishga yordam beradigan dori vositalarini ishlab chiqishga olib keldi.[10]
Shaxsiy hayoti
tahrirSemenza Jons Xopkinsda tanishgan va hozirda universitetning genotiplash muassasalaridan birini boshqaradigan Laura Kasch-Semenza bilan turmush qurgan.[6]
Mukofotlar
tahrir- 1989: Biotibbiyot fanlari boʻyicha Lucille P. Markey Scholar mukofoti, Markey Trust[11]
- 1995-yil: Amerika Klinik Tadqiqotlar Jamiyatining aʼzosi[12]
- 2000-yil: Pediatriya sohasidagi tadqiqotlar uchun E. Mead Jonson mukofoti, Pediatriya tadqiqotlari jamiyati[13]
- 2008-yil: Milliy fanlar akademiyasining aʼzosi etib saylandi[14]
- 2008: Amerika shifokorlari assotsiatsiyasining saylangan aʼzosi[15][11]
- 2010: Gairdner Foundation xalqaro mukofoti[16]
- 2012: Tibbiyot institutiga saylangan[17]
- 2012-yil: Lefoulon-Delaland fondining ilmiy bosh mukofoti[18]
- 2012: Stenli J. Korsmeyer mukofoti, Amerika Klinik Tadqiqotlar Jamiyati[19]
- 2014: Wiley mukofoti[20]
- 2016: Asosiy tibbiy tadqiqotlar uchun Albert Lasker mukofoti (Uilyam Kaelin va Piter J. Ratkliff bilan)[9][21]
- 2019: Fiziologiya va tibbiyot boʻyicha Nobel mukofoti (Uilyam Kaelin va Piter J. Ratkliff bilan), Nobel mukofoti qoʻmitasi tomonidan „hujayralarning kislorod mavjudligini qanday sezishi va moslashishi haqidagi kashfiyotlari uchun“ berilgan.[4][22][23]
Manbalar
tahrir- ↑ „Gregg L. Semenza, M.D., Ph.D.“.
- ↑ Foundation. „Oxygen sensing – an essential process for survival - The Lasker Foundation“. The Lasker Foundation.
- ↑ „The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2019“ (en-US). NobelPrize.org. Qaraldi: 7-oktyabr 2019-yil.
- ↑ 4,0 4,1 Kolata, Gina; Specia, Megan. „Nobel Prize in Medicine Awarded for Research on How Cells Manage Oxygen - The prize was awarded to William G. Kaelin Jr., Peter J. Ratcliffe and Gregg L. Semenza for discoveries about how cells sense and adapt to oxygen availability.“. The New York Times (7-oktyabr 2019-yil). Qaraldi: 8-oktyabr 2019-yil.
- ↑ „Gregg L. Semenza: Facts“. nobelprize.org. Qaraldi: 9-oktyabr 2019-yil.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 „Profile of Gregg L. Semenza“. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 107-jild, № 33. 17-avgust 2010-yil. 14521–14523-bet. Bibcode:2010PNAS..10714521A. doi:10.1073/pnas.1009481107. PMC 2930469. PMID 20679204.
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () - ↑ „Johns Hopkins geneticist Gregg Semenza wins Lasker Award for insights into how cells sense oxygen“ (13-sentyabr 2016-yil).
- ↑ „Gairdner Award“ (7-oktyabr 2019-yil).
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Hurst, Jillian H. (13-sentyabr 2016-yil). „William Kaelin, Peter Ratcliffe, and Gregg Semenza receive the 2016 Albert Lasker Basic Medical Research Award“. The Journal of Clinical Investigation. 126-jild, № 10. 3628–3638-bet. doi:10.1172/JCI90055. ISSN 0021-9738. PMC 5096796. PMID 27620538. „Further support for an oxygen-sensing mechanism was provided by the discovery of erythropoietin (EPO), a glycoprotein hormone that stimulates erythrocyte production [...] During the same time period in which Semenza was developing EPO-transgenic mice, Peter Ratcliffe, a physician and kidney specialist, was establishing a laboratory in Oxford University’s Nuffield Department of Medicine to study the regulation of EPO“
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () - ↑ Ledford, Heidi; Callaway, Ewen (7-oktyabr 2019-yil). „Biologists who decoded how cells sense oxygen win medicine Nobel“. Nature. 574-jild, № 7777. 161–162-bet. Bibcode:2019Natur.574..161L. doi:10.1038/d41586-019-02963-0. PMID 31595071.
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () - ↑ 11,0 11,1 „Gregg L. Semenza, M.D., Ph.D.“. Johns Hopkins Medicine. Qaraldi: 8-oktyabr 2019-yil.
- ↑ „Gregg L. Semenza, MD, PhD“. American Society for Clinical Investigation. Qaraldi: 7-oktyabr 2019-yil.
- ↑ „E. Mead Johnson Award in Pediatric Research“. Archived version of American Pediatric Society website. 15-dekabr 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-oktyabr 2019-yil.
- ↑ „72 New Members Chosen By Academy“. nationalacademies.org. Qaraldi: 7-oktyabr 2019-yil.
- ↑ „2008 Elected Members“. Association of American Physicians (20-dekabr 2019-yil). 20-dekabr 2008-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-oktyabr 2019-yil.
- ↑ „Nobel Prize in Physiology or Medicine awarded to 2010 Gairdner Laureates“. gairdner.org (7-oktyabr 2019-yil). Qaraldi: 7-oktyabr 2019-yil.
- ↑ „Two NAM Members Receive Albert Lasker Basic Medical Research Award“. nam.edu (15-sentyabr 2016-yil). Qaraldi: 7-oktyabr 2019-yil.
- ↑ „Gregg L. Semenza“. Institut de France. Grands Prix des Fondations (21-aprel 2015-yil). Qaraldi: 12-dekabr 2017-yil.
- ↑ „The 2012 Stanley J. Korsmeyer Award: William G. Kaelin, Jr., MD, and Gregg L. Semenza, MD, PhD“. www.the-asci.org. 2017-yil 15-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-iyun.
- ↑ „Wiley: The 13th Annual Wiley Prize in Biomedical Sciences Awarded for Advancements in Oxygen Sensing Systems“. www.wiley.com. Qaraldi: 7-oktyabr 2019-yil.
- ↑ Foundation. „Oxygen sensing – an essential process for survival“ (en). The Lasker Foundation. Qaraldi: 7-oktyabr 2019-yil.
- ↑ Gallagher, James. „How cells sense oxygen wins Nobel prize“ (en-GB) (7-oktyabr 2019-yil). Qaraldi: 7-oktyabr 2019-yil.
- ↑ „The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2019“. NobelPrize.org. Qaraldi: 8-oktyabr 2019-yil.
Havolalar
tahrir- Gregg L. Semenza on Nobelprize.org including the Nobel Lecture on 7 December 2019 Hypoxia-Inducible Factors in Physiology and Medicine