Guresh

Guresh — turk milliy kurashi. YUNESKOning nomoddiy merosi roʻyxatiga kiritilgan.

Tavsif

Kostyum — yumshoq belbogʻli charm milliy shim. Kiyimlarning vazni 13 kg ga yetadi. Toʻxtash joylarida torso, qoʻllar va oyoqlar, kamar va shimlar uchun tutqichlar qilish, sayohat qilish va raqibni orqaga qaytarishga ruxsat beriladi. Jangning maqsadi — raqibni yerga qulatib, yelkalarini bostirish. Sportchilar „paxlavonlar“ deb ataladi. Kurashchilar ushlashni qiyinlashtirish uchun tanani zaytun moyi bilan moylashadi. Jang vaqti cheklanmagan. Kurash uchun belgilangan vaqt qirq-qirq minut. Reglamentda gʻolib asosiy vaqtda aniqlanmagan taqdirda qoʻshimcha oʻn besh daqiqa vaqt ajratilgan. Bir daqiqalik qisqa tanaffuslar mavjud, ular davomida pahlavonlar yuzlarini salfetkalar bilan artib olishlari mumkin. Sportchilar oʻn bir yoshdan boshlab tayyorgarlik koʻrishni boshlaydilar. Musobqalarda 45 yoshdan boshlab ishtirok etiladi. Janglar milliy cholgʻu asboblari: zarbli davul va shamol zurnasi joʻrligida oʻtkaziladi. Musobaqa boshlanishidan oldin polvonlar saf tortadilar. Boshlovchi, barchanii navbat bilan tanishtiradi. Ular qollarini silkitib, tribunalarga yaqinlashadilar. Ularning harakatlari shamol tegirmonlarining harakatiga oʻxshaydi. Shundan soʻng, ular juft boʻlib kurasha boshlaydilar va yutqazganlar oʻyinni tark etadi. Hakamlar milliy liboslarda kiyinishgan. Sharxlovchilar baʼzan sodir boʻlayotgan voqealar haqidagi sharhlarida, musulmon ibodatlarini oʻqiydilar.

Bir tahlilga koʻra, kurash tarixi shumerlar va bobilliklarning qadimgi davrlaridan boshlangan. Afsonalardan biriga koʻra, Sulaymon posho boshchiligidagi 40 nafar jangchi Yevropa qirgʻoqlariga joylashgan. Edirne qishlogʻidan uncha uzoq boʻlmagan joyda vaqtinchalik qarorgoh tuzib, oʻyin-kulgi uchun kurashlar uyushtirishdi. Hamma jangchilar toliqib, jangni toʻxtatgach, ikki jangchi tong otguncha ularning qaysi biri kuchliroq ekanini aniqlashda davom etishdi. Qarama-qarshilik faqat ularning oʻlimi bilan yakunlandi. Ular dafn qilindi va askarlarning qabrlariga kalit urildi. Afsonaga koʻra, hozirgacha yogʻli kurash bayramlari oʻtkaziladigan joy „Qirkpinar“ deb ataladi, tarjimada „qirq kalit“ degan maʼnoni anglatadi. Usmonli yilnomachilarining taʼkidlashicha, bu tadbir 1362-yildan beri har yili oʻtkazib kelinmoqda. Bir tahlilga koʻra, bu uni dunyodagi doimiy ruxsat etilgan eng qadimgi sport musobaqasi qiladi. Tarix davomida ushbu sport musobaqasi 70 ga yaqin marotaba bekor qilingan. Musobaqa gʻolibi bir yil egalik qilishi mumkin boʻlgan oltin kamarni, shuningdek pulni oladi. 1975-yilgacha musobaqa qoidasida vaqt chegarasi yoʻq edi va ular bir necha soat, baʼzan esa kunlar davom etishi mumkin edi.

Havolalar

• Jangdan reportaj (Wayback Machine saytida 2008-07-02 sanasida arxivlangan)
• Turk milliy kurashi (Wayback Machine saytida 2008-07-02 sanasida arxivlangan)