Gypsophila
Gypsophila (/dʒɪpˈsɒfɪlə/)[1][2] — chinnigullar oilasiga mansub gulli oʻsimliklar turkumi. Ularning vatani Yevroosiyo, Afrika, Avstraliya va Tinch okeani orollari[3]. Turkiyada Gypsophila turkumiga 35 ga yaqin endemik tur mavjud[4]. Baʼzi Gipsophila turlari boshqa mintaqalarda introduksiya qilingan[3].
Gypsophila | |
---|---|
Gypsophila repens | |
Ilmiy tasniflash | |
Oʻsimliklar | |
Yuksak oʻsimliklar | |
Gulli oʻsimliklar | |
Ikki urugʻpallalilar | |
Caryophyllales | |
Caryophyllaceae | |
Gypsophila L. | |
Sinonimlar | |
List
|
Turkum nomi yunoncha gips („gips“) va philios („mehribon“) soʻzlaridan boʻlib, baʼzi turlar oʻsadigan gipsga boy tuproqlarni anglatadi[3]. Turkum oʻsimliklari odatda chaqaloq nafasi sifatida tanilgan[3][5]. Bu nom Gypsophila paniculataga ham tegishli.
Tavsif
tahrirGipsophyla — chinnigullar oilasining eng xilma-xil va eng katta guruhlaridan biri. Bu turkumga taxminan 150 turdagi bir yillik yoki koʻp yillik oʻt oʻsimliklari, sudraluvchi yoki yostiqsimon oʻsimliklar kiradi. Ular asosan Eski Dunyoning shimoliy moʻtadil qismidagi togʻli dashtlarda oʻsadi[6]. Gullari roʻvak shaklidagi toʻpgullarda joylashadi. Har bir kichik gulda oq yoki pushti rangdagi beshta gulbargdan iborat oq qirrali yashil guloʻrinning chashkaga oʻxshash kosachasi bor. Mevasi yumaloq yoki ovalsimon koʻsak boʻlib, klapanlarda ochiladi. U koʻpincha buyrak yoki salyangoz qobigʻiga oʻxshash bir nechta jigarrang yoki qora urugʻlarni oʻz ichiga oladi[3].
Foydalanadi
tahrirBir nechta turlar turli maqsadlarda, jumladan, floristika, dori-darmonlar va oziq-ovqat uchun tijorat maqsadida yetishtiriladi[7][8].
Turkum saponinlarning manbai boʻlib, u koʻp maqsadlarda, jumladan, fotografik plyonka va gemolitik laboratoriya reagentlarini ishlab chiqarish uchun ishlatilishi mumkin[7].
G. rokejeka shirin holva tayyorlash uchun ishlatiladi[7]. Turlar, shuningdek, likyor, pishloq va muzqaymoq tarkibidagi ingredientlar boʻlib, ovqatlarga taʼm, xushboʻylik va tiniqlikni beradi[9].
Bir nechta turlar borning giperakkumulyatorlari boʻlib, ular ifloslangan tuproqdan elementni oʻzlashtirish uchun ekilishi mumkin[9].
Ekologiya
tahrirBaʼzi turlari begona oʻtlar sifatida tanilgan, jumladan, „tajovuzkor bezak“ G. paniculata, yashash joylarini bosib oladi va mahalliy florani siqib chiqaradi[10].
Tanlangan turlar
tahrirJinsda 150 ga yaqin tur mavjud[3][11].
Gypsophila muralis (yillik gipsofila, chaqaloq nafasi) hozirda Psammophiliella turkumiga kiritilgan[12].
- Gypsophila acutifolia
- Gypsophila adenophora
- Gypsophila adenophylla
- Gypsophila albida
- Gypsophila altissima
- Gypsophila antari
- Gypsophila antoninae
- Gypsophila arabica
- Gypsophila aretioides
- Gypsophila arrostii
- Gypsophila aucheri
- Gypsophila aulieatensis
- Gypsophila australis
- Gypsophila bicolor
- Gypsophila capituliflora
- Gypsophila caricifolia
- Gypsophila cephalotes
- Gypsophila davurica
- Gypsophila desertorum
- Gypsophila elegans
- Gypsophila fastigiata
- Gypsophila glandulosa
- Gypsophila glomerata
- Gypsophila huashanensis
- Gypsophila imbricata
- Gypsophila intricata
- Gypsophila iranica
- Gypsophila krascheninnikovii
- Gypsophila libanotica
- Gypsophila licentiana
- Gypsophila litwinowii
- Gypsophila nana
- Gypsophila oldhamiana
- Gypsophila pacifica
- Gypsophila paniculata
- Gypsophila patrinii
- Gypsophila perfoliata
- Gypsophila petraea
- Gypsophila pilosa
- Gypsophila repens
- Gypsophila rokejeka
- Gypsophila ruscifolia
- Gypsophila scorzonerifolia
- Gypsophila sericea
- Gypsophila silenoides
- Gypsophila simonii
- Gypsophila spergulifolia
- Gypsophila spinosa
- Gypsophila stevenii —
- Gypsophila struthium
- Gypsophila tenuifolia
- Gypsophila tschiliensis
- Gypsophila uralensis
- Gypsophila venusta
- Gypsophila viscosa
- Gypsophila wendelboi
- Gypsophila wilhelminae
- Gypsophila xanthochlora
- Gypsophila achaia
- Gypsophila acutifolia
- Gypsophila adenophora
- Gypsophila adenophylla
- Gypsophila albida
- Gypsophila altissima
- Gypsophila antari
- Gypsophila antoninae
- Gypsophila arabica
- Gypsophila aretioides
- Gypsophila arrostii
- Gypsophila aucheri
- Gypsophila aulieatensis
- Gypsophila australis
- Gypsophila bicolor
- Gypsophila capituliflora
- Gypsophila caricifolia
- Gypsophila pacifica
- Gypsophila paniculata
- Gypsophila patrinii
- Gypsophila perfoliata
- Gypsophila petraea
- Gypsophila pilosa
- Gypsophila repens
- Gypsophila rokejeka
- Gypsophila ruscifolia
- Gypsophila scorzonerifolia
- Gypsophila sericea
- Gypsophila silenoides
- Gypsophila simonii
- Gypsophila spergulifolia
- Gypsophila spinosa
- Gypsophila stevenii
- Gypsophila struthium
- Gypsophila tenuifolia
- Gypsophila tschiliensis
- Gypsophila uralensis
- Gypsophila venusta
- Gypsophila viscosa
- Gypsophila wendelboi
- Gypsophila wilhelminae
- Gypsophila xanthochlora
-
Gypsophila paniculata
-
Gypsophila paniculata
-
Gypsophila elegans 'Covent Garden' navi
-
Gypsophila paniculata
Manbalar
tahrir- ↑ Sunset Western Garden Book, 1995:606-607
- ↑ Gypsophila at USDA PLANTS Database
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Gypsophila.
- ↑ Korkmaz, M., et al. (2012).
- ↑ Gypsophila.
- ↑ Madhani, Hossein; Rabeler, Richard; Pirani, Atefeh; Oxelman, Bengt; Heubl, Guenther; Zarre, Shahin (2018). „Untangling phylogenetic patterns and taxonomic confusion in tribe Caryophylleae (Caryophyllaceae) with special focus on generic boundaries“ (PDF). Taxon (inglizcha). 67-jild, № 1. 83–112-bet. doi:10.12705/671.6. ISSN 1996-8175.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Henry, M. Gypsophila paniculata L. (baby’s breath): in vitro culture and the production of gypsogenin saponins.
- ↑ „Gypsophila elegans.“. 2013-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-noyabr.
- ↑ 9,0 9,1 Korkmaz, M., et al.
- ↑ Baby’s Breath (Gypsophila paniculata).
- ↑ Gypsophila.
- ↑ „Psammophiliella Ikonn.“, Plants of the World Online, Royal Botanic Gardens, Kew, qaraldi: 2020-02-09
Bu maqola birorta turkumga qoʻshilmagan. Iltimos, maqolaga aloqador turkumlar qoʻshib yordam qiling. (Aprel 2024) |