Havo pochtasi
Havo pochtasi[1][2], shuningdek, aeropochtasi[3], pochta joʻnatmalarini turli xil vositalardan foydalangan holda havo orqali tashish uchun umumiy tushunchadir — tashuvchi kaptarlardan tortib barcha turdagi samolyotlargacha.
Tarixi tahrir
Kabutar pochtasi tahrir
Havo orqali xat joʻnatishning eng qadimiy usuli — kabutar pochtasi hisoblanadi. Tashuvchi kabutarlar 20-asrgacha xabarlarni yetkazish uchun ishlatilgan.
Kabutarlar bilan bir qatorda, asalarilar ham xabarlarni uzatish uchun tashuvchi sifatida ishlatilgan[4].
qurol pochtasi tahrir
XV-XVI-asrlarda pochta qurollari yordamida yozma xabarlarni havo orqali yetkazish uchun qurol (yoki toʻp) pochta ishlatilgan. Ikkinchisidan maxsus oʻqlarni otib foydalanilgan, ularning ichida yozishmalar joylashtirilgan.
Uchuvchi apparatlardan foydalanish tahrir
19-asrdan boshlab pochta aloqasi uchun havodan yengilroq uchuvchi apparatlar — aerostatlar (havo sharlari) va dirijabllardan foydalanila boshlangan, bu esa balon (aerostat) va dirijabl pochtasining yaratilishiga turtki bergan. 20-asrning boshlarida havodan ogʻirroq qurilmalar — samolyotlar paydo boʻlishi bilan havo pochtasining jadal rivojlanishi, vertolyot va planer pochtalarining kamroq taqsimlanishi bilan boshlandi. Sovet pochta terminologiyasida 1932-yilgacha aviapochta rasmiy ravishda „havo pochtasi“ deb nomlangan.
Balon (aerostat) pochta tahrir
Havo kemasi orqali birinchi yozishmalarni yetkazib berish 1785-yil 7-yanvarda boʻlib oʻtgan va Angliyaning Dover shahridan Kale yaqinida Fransiyaga havo sharida amalga oshirilgan.
1793-yil 9-yanvarda Filadelfiyadan Nyu-Jersi shtatining Deptford (Township) shahriga birinchi Shimoliy Amerika havo sharida Jan-Per Blanchard parvoz qilayotganda, Jorj Vashingtonning Blanshard qoʻnadigan yer uchastkasining egasiga topshirish uchun shaxsiy xatini olib ketayotgan edi. Ushbu fakt tufayli parvoz AQShga birinchi havo pochtasi orqali joʻnatma boʻlgan[5].
AQShda birinchi rasmiy havo pochtasi 1859-yil 17-avgustda, Jon Uayz Nyu-Yorkdagi manzil bilan Indiana shtatidagi Lafayette shahrida uchib boshlangan havo sharini boshqarganida amalga oshirilgan. Ob-havo sharoiti uni Krofordsvillga (Indiana) qoʻnishga majbur qilgan va pochta poezd orqali oʻz manziliga yetkazilgan. 1959-yilda ushbu voqeani xotirlash uchun AQSh pochta xizmati 7 sentlik pochta markasini chiqargan[6].
Franko-Prussiya urushi (1870-1871) davrida Parij va Metzdan pochta joʻnatmalari ham bu shaharlarni qamal qilgan nemislarning boshlari ustida uchib yurgan sharlarda olib ketilgan. 1877-yilda Tennessi shtatining Nashvill shahridagi havo sharida ham pochta joʻnatmalari amalga oshirilgan.
Dirijabel pochtasi tahrir
1900-1930-yillarda havo pochtasi ham dirijabellar yordamida olib borilgan va bu turdagi pochta dirijabel pochtasi deb nomlanadi. Nemis tseppelinlarining roli ayniqsa sezilarli boʻlgan: koʻplab mamlakatlar tseppelinli pochta uchun maxsus markalar chiqargan.
Aviapochta tahrir
1903-yilda aeroplanlarning paydo boʻlishi darhol ularni pochta tashish uchun ishlatishga qiziqish uygʻotdi. 20-asr davomida aviapochta pochta va posilkalarni yetkazib berishning asosiy vositasiga aylangan.
Raketa pochtasi tahrir
19-asr oxiri va 1930-yillardan boshlab baʼzi mamlakatlarda raketa pochtasi sinovdan oʻtkazilgan.
Yana qarang tahrir
- Amerika havo pochta jamiyati
- Balon pochtasi
- Aerofiliyali
- Balon pochtasi
- Samolyot
- Kabutar pochtasi
- Xalqaro aerofilatelik jamiyatlari federatsiyasi
Manbalar tahrir
- ↑ V angliyskom i drugix yazikax dlya oboznacheniya ponyatiy vozdushnoy pochti i aviapochti ispolzuetsya odin termin (naprimer, angl. airmail), v to vremya kak v russkom yazike vozdushnaya pochta — bolee obщee nazvanie dlya raznix vidov transportirovki pochtovix otpravleniy po vozduxu, a aviapochta podrazumevaet dostavku pochti tolko samolyotami; sm., naprimer, statyu:
- ↑ V staroy russkoy literature, v chastnosti, v Ensiklopedicheskom slovare Brokgauza i Yefrona, pod vozdushnoy pochtoy podrazumevalas пневматическая почта.
- ↑ Vstrechaetsya v Tolkovom slovare russkogo yazika Ushakova kak синоним vozdushnoy pochti; sm.:
- ↑ „Почта с использованием пчёл“. История и виды почты. История развития почтовой связи на разных континентах; post-marka.ru. 2016-yil 15-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 15-iyun.
- ↑ Library of Congress. „Jean Pierre François Blanchard (1753—1809)“ (en). History of Flight: Dictionary. U. S. Centennial of Flight Commission (2006-yil 6-dekabr). 2016-yil 10-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 19-avgust.
- ↑ „'Stamps Take Flight' exhibit from Postmaster General’s Collection showcases world’s rarest 'uncollectibles' at National Postal Museum“ (en). About USPS & News: Newsroom. USPS (2005-yil 6-aprel). 2011-yil 23-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 22-aprel.
- ↑ ↑
- ↑ ↑
- ↑ ↑
- ↑ ↑
- ↑ ↑
- ↑ „'Stamps Take Flight' exhibit from Postmaster General’s Collection showcases world’s rarest 'uncollectibles' at National Postal Museum“ (en). About USPS & News: Newsroom. USPS (2005-yil 6-aprel). 2011-yil 23-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 22-aprel.
Adabiyot tahrir
- Vozdushnaya pochta // Bolshoy filatelisticheskiy slovar / N. I. Vladines, L. I. Ilichyov, I. Ya. Levitas … [i dr.]; pod obщ. red. N. I. Vladinsa i V. A. Yakobsa. — M. : Radio i svyaz, 1988. — S. 46. — 40 000 ekz. — ISBN 5-256-00175-2. (Data obraщeniya: 15 iyunya 2016) Arxivirovano 15 iyunya 2016 goda.
- Langer F.|chast=Xaydarabad — vozdushnaya pochta|ssilka chast=http://www.fmus.ru/article02/langer2.html%7Czaglavie=Rozoviy Merkuriy. O chyom rasskazali marki|original=Filatelistické povídky (1964)|ssilka=https://archive.today/20200524215548/https://unotices.com/book.php?id=78592&page=1%7Cotvetstvenniy=Per. s chesh. E. Kolmana i Ye. Konsevoy; Xudoj. |mesto=M.|izdatelstvo=Svyaz|god=1969|stranits=224|tiraj=40000}} (Data obraщeniya: 25 maya 2020)
- Pritula V. V. Pochtovie mayaki Pyatogo okeana. — M.: Radio i svyaz, 1982. — 104 s. — (Ser. Biblioteka yunogo filatelista; Vip. 12).
- Rozov B. Vozdushnaya pochta SSSR // Sovetskiy filatelist. — 1924. — № 4.
- Sorkin Ye. B. Pochta speshit k lyudyam. — M.: Znanie, 1977. — 128 s. (Data obraщeniya: 2 iyunya 2016)
[Sm. Iz osajdyonnogo goroda, Pisma nesut golubi, V nebe — dirijabl, Na stremitelnix krilyax, V stroy vstupaet vertolyot i V plameni vzletaet raketa.]
Havolalar tahrir
- Новосёлов В. А. „Глава 11. Почты разные нужны, марки разные важны. Авиапочта“. Знакомство с филателией: Мир филателии. Мир м@рок; Союз филателистов России (2008-yil 30-oktyabr). 2016-yil 18-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 18-iyun.
- Новосёлов В. А. „Глава 11. Почты разные нужны, марки разные важны. Баллонная почта“. Знакомство с филателией: Мир филателии. Мир м@рок; Союз филателистов России (2008-yil 30-oktyabr). 2016-yil 18-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 18-iyun.
- Новосёлов В. А. „Глава 11. Почты разные нужны, марки разные важны. Голубиная почта“. Знакомство с филателией: Мир филателии. Мир м@рок; Союз филателистов России (2008-yil 30-oktyabr). Qaraldi: 2011-yil 4-iyun.
- Новосёлов В. А. „Глава 11. Почты разные нужны, марки разные важны. Дирижабельная почта“. Знакомство с филателией: Мир филателии. Мир м@рок; Союз филателистов России (2008-yil 30-oktyabr). 2016-yil 18-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 18-iyun.
- Новосёлов В. А. „Глава 11. Почты разные нужны, марки разные важны. Орудийная и ракетная почта“. Знакомство с филателией: Мир филателии. Мир м@рок; Союз филателистов России (2008-yil 30-oktyabr). Qaraldi: 2010-yil 21-fevral.
- Aeropochta i Vozdushniy v Tolkovom slovare russkogo yazika Ushakova (Data obraщeniya: 15 iyunya 2016)
- Бурыкин А. „Об истории слов с элементами авиа- и аэро- в русском языке конца XIX — начала XX веков“. Русский язык: Современный русский язык. Культура письменной речи; A. Belokurov. 2016-yil 15-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 15-iyun.