Havo va quyosh vannalari

Havo va quyosh vannalari -davo va chiniqish maqsadida havo hamda quyosh nurining shifobaxsh xossasidan foydalanish. H. va q.v. sanatoriy va kurortlarda davolanishning muhim qismi hisoblanadi, undan kundalik sharoitda ham (vrachning tavsiyasi boʻyicha) foydalanish mumkin.

Havo vannalari turlaridan biri — peshayvonda davolanish, bunda davolanuvchilar ochiq peshayvonda maʼlum vaqt boʻladilar; bemorlar mavsumga muvofiq kiyinib olishlari lozim (sovuq paytlarda issiq adyol, yotoq qopidan foydalaniladi). Havo vannasi qabul qilayotganda erkin harakatlanayotgan havo teridagi nerv uchlarini qoʻzgʻatib, uning nafas olishini va qonning kislorodga toʻyinishini taʼminlaydi. Bunda oksidlanish jarayonlari va moddalar almashinuvi jadallashadi, muskul va nerv sistemasining quvvati oshadi, organizmdagi termoregulyatsiya sistemasi chiniqadi, ishtaha ochiladi, uyqu yaxshilanadi. Havosining tarkibida kis-lorod koʻp boʻlgan joylarda havo vannasi ayniqsa, foydali, bunday havo dengiz tupari, yengil aeroionlarga boy boʻladi.

Havo vannasi va muddatini vrach belgilaydi. Havo vannasi organizmni, ayniqsa, bolalar organizmini chiniqtirishda, organizmning tashqi muhit taʼsirlariga qarshiligini kuchaytirishda (qarang Organizmni chiniktirish), shuningdek, bir qator kasalliklarda, jumladan, oʻpka sili, kamqonlik, nerv sistemasining funksional kasalliklarida, yurak-to-mir sistemasi kasalliklarida tavsiya etiladi. Oʻtkir isitma, revmatizm, boʻgʻimlarning surunkali yalliglani-shida, nevrit va miozit kasalliklarida havo vannasi buyurilmaydi.

Havo vannalari issiq (22° dan yuqori), salqin (17—20°) va sovuq (17° dan past) boʻlishi mumkin. Davo kursi 20° dan yuqori temperaturada boshlanadi; birinchi kuni 10—15 min. qabul qilib, keyin kun sayin 10— 15 min. dan qoʻshib boriladi va 1,5—2 soatgacha yetkaziladi. Salqin havo van-nalari boshlanishda 3—7 min. qabul qilinadi, keyin kun sayin 3 — 5 min.dan uzaytirib borib, 1 soatga yetkaziladi. Havo temperaturasi 17° dan past boʻlganda sovqotmaslsk maqsadida yengil jismoniy mashqlar ham qilish kerak.

Sovuq havo vannalari chiniqqan kishilargagina buyuriladi va uning vaqti 7—20 min.dan oshirilmaydi. Havo vannalarini et junjikib, "badan tuklari tikkayadigan" darajagacha qabul qilmaslik lozim.

Quyosh vannalari. Quyosh nurining tarkibi va odam organizmiga taʼsiri bir xil emas. Quyosh nurlari koʻzga koʻrinadigan (yoruglik) va koʻzga koʻrinmaydigan infraqizil hamda ultrabinafsha nurlardan iborat. Infraqizil nurlar organizm toʻqimalaridan oʻtayotganida issiqlik effekti hosil qiladi va terining nurla-nayotgan qismi trasini oshiradi.

Quyosh vannalari koʻrsatmasiga muvofiq bir qator teri va boʻgʻim kasalliklarida, radikulit, nevrit va boshqa kasalliklarda qabul qilinadi, undan chiniqtiruvchi muolaja sifatida gripp, angina, yuqori nafas yoʻllari katari kabi kasalliklarni oldini olishda foydalaniladi. Ayrim kasalliklarning oʻtkir davri, oʻpka va meʼ-da-ichak kasalliklarida quyosh vannasi tavsiya etilmaydi.

Quyosh vannalari umumiy (butun badanni nurlantirish) va mahalliy (badanning bir qismini nurlantirish) boʻlishi mumkin. Badanni nurlantirishda quyoshning umumiy radiatsiyasidan foydalaniladi. Quyosh vannasini kushetkada yotib yoki oʻti-rib badanning har tomonini quyoshga toblab qabul qilinadi. Quyosh vannasidan avval havo vannasini qabul qilgan maʼqul. Toʻgʻri radiatsiyali quyosh vannasini qabul qilishda boshni soyabon yoki toʻsiq bilan pana qilib olish, koʻzga qora koʻzoynak taqish kerak, uni nahorga, ovqatlanishdan oldin va ovqatlangan zahoti qabul qilish tavsiya etilmaydi. Quyosh van-nasi soyada dam olish bilan tugallanadi, shundan keyin choʻmilish yoki dush qabul qilish maqsadga muvofiq.

Bolalarning quyosh vannasi qabul qilishlarida alohida ehtiyotkorlik talab etiladi. Ularni darrov yalangʻoch qilib yechintirib qoʻymaslik, boshiga soyabonli shlyapa kiydirish lozim. Badanning juda qizib ketishiga va ultrabinafsha nurlarning ortiqcha taʼsir etishiga yoʻl qoʻymaslik uchun vaqt-vaqti bilan soyada dam olib turish zarur.

Ortiqcha quyosh nuri organizmga yomon taʼsir etib, terining kuyishi (baʼzan nekroz kuzatilishi), oftob urishi, yalligʻlanish, char-chash, bosh ogʻrishi, uyqusizlik, isitma koʻtarilishiga va baʼzi kasalliklarning zoʻrayib ketishiga olib kelishi mumkin.

H. va q.v. yoz faslida plyajlarda, parklar, dengiz va suv havzalari qirgʻoqlariga qurilgan solyariylar, aerosolyariylarda maxsus ayvonlarda qabul qilinadi.