Havoning turbulentligi

Havoning turbulentligi -atmosferatsagi havoning tartibsiz, girdob tarzida harakatlanishi. Turli tezlikda harakat qiluvchi havo qatlamlari orasidagi ichki ishqalanish tufayli vujudga keladi. Atmosferada namlik va issiqlikni vertikal hamda gorizontal boʻyicha tekis taqsimlaydi va maʼlum qatlamlarda atmosfera tarkibining bir xil boʻlishiga olib keladi. Havo qatlamining harakat tezligi oʻrtacha 4 m/sek boʻladi. Havoning turbulentligi erkin atmosferada (2–3 km) katta oʻlchamdagi siklon yoki antitsiklon vujudga kslgan vaqtlarda avj oladi. Bunda, asosan, havo va undagi suv bugʻi, har xil qattiq va suyuq zarrachalar hara-katlanadi. Havoning turbulentligi intensivligini qor uch-qunlarining tartibsiz harakatida, tru-balardan havoga koʻtarilayotgan tutunlarda, bulut turlarida, xususan yashin va doʻl hosil qiladigan qora bulutlarda hamda oʻqtin-oʻqtin esib turuvchi kuchli shamollarda kuzatish mumkin. Havoning turbulentligi hosil boʻlishida, asosan, dinamik va termik omillar muhim rol oʻynaydi.

Dinamik turbulentlikning paydo boʻlishiga havo oqimi bilan yer yuzasi orasidagi hamda havo qatlamlari orasidagi ichki ishqalanish sabab boʻladi. Togʻ tizmalari, qirlar, vodiylar, oʻrmonlar, har xil insho-otlar ustidagi Havoning turbulentligi dinamik turbu-lentlikka kiradi.

Termik turbulentlikning paydo boʻlishida yer yuzasi va havoning ayrim qismlarining Quyosh nuri tasirida turlicha isishi sabab boʻladi. Yilning iliq faslida, kundu-zi, havo ochiq boʻlgan kunlarda shunday boʻladi. Havoning turbulentligida havo massasi juda katga tezlikka ega boʻladi va natijada havoda uyurmalar hosil boʻlib, yer yuzasidagi changlarni havoga uchirib chiqaradi va erkin atmosferadagi kuchli oqimga qoʻshadi. Shu yoʻl bilan havoning ifloslanishi roʻy beradi. Atmosferada sodir boʻlgan dinamik va termik turbulentlik yer yuzasiga yutilgan issiqdikni atmosferaga oʻti-shida muhim omil hisoblanadi.