Vikipediya

Hayotiy tajribalarga ega rahbarlik

Sogʻliqni saqlash siyosati, sogʻliqni saqlash xizmatlari, tadqiqotlar yoki taʼlimni ishlab chiqish, yetkazib berish yoki baholashda „oʻz tajribasini yetakchilik qilish“ (yoki „isteʼmolchilarning yetakchiligi“, „xizmat foydalanuvchilarining yetakchiligi“ yoki „ Bemorlarning yetakchiligi“) sogʻliqni saqlash xizmatlari va tizimlarida qarorlar qabul qilish va kun tartibini belgilash jarayonlarida jamoaviy tajribaviy bilim va tajribani qoʻllashni anglatadi[1]. Bu boshqa sogʻliqni saqlash mutaxassislari qaror qabul qilish kuchini saqlab qolish bilan tashabbuslarda koʻproq jamoatchilik ishtirok etishi (qaror qabul qilish) bilan shugʻullanadigan odamlar bilan bogʻliq[2].

Taʼriflari va bu nomning kelib chiqishi

tahrir
 

Psixiatriya va ruhiy sogʻliqni saqlash isteʼmolchilariga qarshi tizimli zulmni bartaraf etish boʻyicha targʻibot tarixi kamida 1960-yillardagi fuqarolik huquqlari harakatiga borib taqaladi. Ruhiy salomatlik siyosati va xizmatlari isteʼmolchilarning ishtirokini oʻylay boshlaganida[3] va dunyodagi birinchi aniqlangan hayotiy tajriba akademik pozitsiyasi 2000 yilda Melburn universitetida ishlab chiqilgan va amalga oshirilgan[4], 2005-yilga qadar isteʼmolchilar yetakchiligi kontseptsiyasi birinchi marta akademik adabiyotlarda Otago universiteti xizmatidan foydalanuvchi akademik Sarah Gordon tomonidan taklif etilgan[5]. Gordonga koʻra, tajribali odamlar qaror qabul qilish jarayonida foydalanishi mumkin boʻlgan paradigma oʻzgarishi kerak boʻladi.

 
Otago University


Hayot tajribasi boʻyicha rahbarlik tushunchasi va amaliyoti asosan ruhiy salomatlik sohasida rivojlangan[3]. Biroq, boshqa chetga surilgan guruhlar va advokatlar orasida, soha boshqa qismlarida, shu jumladan palliativ parvarishlash kabi, hayotiy tajriba rahbarligiga qiziqish ortib bormoqda[6] yoki sogʻliqni saqlash[7], va masalan, marginalizatsiya qilinganlar orasida, masalan, uysizlikni boshdan kechirganlar[8], yoki qamoqda yashashni boshdan kechirganlar[9]. Hayot tajribasi yetakchiligi koʻpincha boshqa ishtirok etuvchi yondashuvlar, jumladan, bemor va jamoatchilik ishtiroki, hamkorlikdagi ishlab chiqarish, yoki hamkorlikdagi dizayn bilan chalkashtiriladi yoki aralashtiriladi[2]. Hayot tajribasi boʻyicha rahbarlik va boshqa sogʻliqni saqlash mutaxassislari (yaʼni, hayot tajribasi nuqtayi nazaridan ishlamaydiganlar) sogʻliqni saqlash tizimlari va tashabbuslarini boshqaradigan boshqa yondashuvlar oʻrtasidagi asosiy farq qarorlar qabul qilish kuchi va resurslari qanday taqsimlanishi bilan bogʻliq. Boshqa sogʻliqni saqlash mutaxassislari tomonidan boshqariladigan yondashuvlar, unda hayot tajribasiga ega boʻlgan odamlar qaror qabul qilish va kun tartibini belgilash rollari yoki jarayonlaridan chetda saqlanadi, bunday tokenizm uchun tanqid qilindi[10].

Hayot tajribasi boʻyicha yetakchilikni tavsiflash

tahrir

Yashash tajribasi yetakchiligining taʼriflarini oʻrnatish boʻyicha muhim tadqiqotlar uning vazifalari, talablari, maqsadi va jarayoni bilan bogʻliq asosiy xususiyatlarini aniqlaydi[1].

Lavozimlar

tahrir

Hayot tajribasi boʻyicha rahbarlik turli rollar orqali amalga oshirilishi mumkin, ammo u rolga bogʻliq emas[1]. Yashash tajribasi yetakchiligi amalga oshirilishi mumkin boʻlgan rollarning aniq misollari hayotiy tajribani talab qiladigan yuqori sogʻliqni saqlash lavozimlari boʻlsa-da[11][12], u vakillik rollarida yoki rasmiy rollar yoʻqligida ham amalga oshirilishi mumkin.

Talablar

tahrir

Yetakchilikning hayotiy tajribasiga qoʻyiladigan talablar hayotiy tajriba va yetakchilik qobiliyatiga oʻxshaydi[1]. Hayot tajribasi boʻyicha yetakchilik sifatida qabul qilish uchun, hayot tajribasi boʻyicha tajribani qoʻllash nafaqat oʻz tajribalarini, balki jamoaviy hayot tajribalarining sintezini ham hisobga olishi kerak[13].

Maqsad

tahrir

Hayot tajribasi boʻyicha rahbarlikning maqsadi boshqa xizmat foydalanuvchilarining sharoitlarini yaxshilash uchun oʻzgarishlarni amalga oshirishdir[1]. Hayot tajribasi boʻyicha yetakchilik olib kelgan baʼzi aniqlangan oʻzgarishlar, inson huquqlari kun tartiblariga hissa qoʻshish, xizmatlarni yanada mazmunli xizmat koʻrsatish uchun xizmatlar va xizmat foydalanuvchilari oʻrtasida koʻpriklar qurish va sogʻliqni saqlashda kamroq cheklovchi amaliyotlarni oʻz ichiga oladi[14].

Jarayon

tahrir

Hayot tajribasi boʻyicha rahbarlik turli jarayonlar orqali amalga oshiriladi, yaʼni hamkorlik orqali, qaror qabul qilish jarayoniga toʻgʻridan-toʻgʻri yoki bilvosita taʼsir koʻrsatish, hayot tajribasini qoʻllash va inklyuziv madaniyatni rivojlantirish orqali amalga oshiriladi[1]. Sogʻliqni saqlash tizimlari va tashkilotlari odatda hayotiy tajribaga ega boʻlgan odamlarni qaror qabul qilish tuzilmalaridan chiqarib tashlaydilar. Biroq, dalillar shuni koʻrsatadiki, hayotiy tajribaga ega boʻlgan odamlarning tajribasini tan olish va ularga sogʻliqni saqlash tizimi kun tartibini amalga oshirish uchun resurslar yoki imkoniyatlarni taqdim etish ularning rahbarligini qoʻllab-quvvatlash yoʻlidagi qadamdir[15].

Manbalar

tahrir
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Stewart, Stephanie; Scholz, Brett; Gordon, Sarah; Happell, Brenda (February 2019). "'It depends what you mean by leadership': An analysis of stakeholder perspectives on consumer leadership". International Journal of Mental Health Nursing 28 (1): 339–350. doi:10.1111/inm.12542. PMID 30281898. 
  2. ↑ 2,0 2,1 Scholz, Brett; Stewart, Stephanie; Pamoso, Aron; Gordon, Sarah; Happell, Brenda; Utomo, Bagus (February 2024). "The importance of going beyond consumer or patient involvement to lived experience leadership". International Journal of Mental Health Nursing 33 (1): 1–4. doi:10.1111/inm.13282. PMID 38131453. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Scholz, Brett; Gordon, Sarah; Happell, Brenda (February 2017). "Consumers in mental health service leadership: A systematic review". International Journal of Mental Health Nursing 26 (1): 20–31. doi:10.1111/inm.12266. PMID 28093883. 
  4. ↑ Scholz, Brett (5 May 2022). "We have to set the bar higher: towards consumer leadership, beyond engagement or involvement". Australian Health Review 46 (4): 509–512. doi:10.1071/AH22022. PMID 35508415. 
  5. ↑ Gordon, Sarah (December 2005). "The Role of the Consumer in the Leadership and Management of Mental Health Services". Australasian Psychiatry 13 (4): 362–365. doi:10.1080/j.1440-1665.2005.02215.x. PMID 16403131. 
  6. ↑ Scholz, Brett; Bevan, Alan; Georgousopoulou, Ekavi; Collier, Aileen; Mitchell, Imogen (September 2019). "Consumer and carer leadership in palliative care academia and practice: A systematic review with narrative synthesis". Palliative Medicine 33 (8): 959–968. doi:10.1177/0269216319854012. PMID 31199194. 
  7. ↑ Edwards, R., Parham, J., Wells, L. (2022). The Australian conusmer leadership experience. Consumers Health Forum of Australia. https://chf.org.au/publications/australian-consumer-leadership-experience
  8. ↑ Andrews, Cal; Heerde, Jessica A (2021). "A role for lived experience leadership in Australian homelessness research". Parity 34 (6): 22–23. doi:10.3316/informit.069383517401855. 
  9. ↑ Buck, Gillian; Ryan, Kemi; Ryan, Natasha (17 March 2023). "Practicing Lived Experience Leadership with Love: Photovoice Reflections of a Community-Led Crime Prevention Project". The British Journal of Social Work 53 (2): 1117–1141. doi:10.1093/bjsw/bcac174. 
  10. ↑ Ocloo, Josephine; Garfield, Sara; Franklin, Bryony Dean; Dawson, Shoba (December 2021). "Exploring the theory, barriers and enablers for patient and public involvement across health, social care and patient safety: a systematic review of reviews". Health Research Policy and Systems 19 (1): 8. doi:10.1186/s12961-020-00644-3. PMID 33472647. PMC 7816359. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=7816359. 
  11. ↑ „Job Advert“.
  12. ↑ „Mary O'Hagan as the Victorian Government's first Executive Director of Lived Experience“ (2021-yil 11-noyabr).
  13. ↑ Stewart, S., Warner, T., Griffiths, S., Edan, V., Makuvachuma, D., Scholz, B., Roper, C., & Kennedy, H. (2023). Power of Self as the Resource and the North Star: A Discursive Analysis of Lived Experience Leaders’ Constructions of Lived Experience Leadership. International Mad Studies Journal, 1(1).
  14. ↑ Byrne, Louise; Stratford, Anthony; Davidson, Larry (March 2018). "The global need for lived experience leadership.". Psychiatric Rehabilitation Journal 41 (1): 76–79. doi:10.1037/prj0000289. PMID 29494198. 
  15. ↑ Scholz, Brett; Bocking, Julia; Happell, Brenda (February 2018). "Improving exchange with consumers within mental health organizations: Recognizing mental ill health experience as a 'sneaky, special degree'". International Journal of Mental Health Nursing 27 (1): 227–235. doi:10.1111/inm.12312. PMID 28145617.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Hayotiy_tajribalarga_ega_rahbarlik&oldid=5251009" dan olindi