Ichki dozimetriya

Ichki dozimetriya — bu inson tanasiga kiritilgan radionuklidlar tufayli ichki ionlashtiruvchi nurlanish dozasini baholash mumkin.

Tana ichida toʻplangan radionuklidlar toʻqimalar va organlarni nurlantiradi va ular tanadan chiqarilguncha yoki radionuklid butunlay parchalanmaguncha belgilangan dozani keltirib chiqaradi.

Qabul qilingan doza

Radioaktiv moddalarni inʼektsiya, yutish yoki ingalatsiya qilish natijasida yuzaga keladigan ichki nurlanish dozasi qabul qilingan doza deb nomlanadi.

ICRP Qabul qilingan samarali dozani, E (qabul qilingan organ yoki toʻqimalarning ekvivalent dozalari mahsulotlari va tegishli toʻqimalarni ogʻirlik omillari W _T yigʻindisi sifatida belgilaydi, bu yerda t — qabul qilingandan keyingi yillardagi integratsiya vaqti. Majburiyat muddati kattalar uchun 50 yil, bolalar uchun esa 70 yoshni tashkil qiladi.

ICRP qoʻshimcha ravishda: „Ichki taʼsir qilish uchun qabul qilingan samarali dozalar oʻlchovlari yoki boshqa miqdorlar (masalan, tanada yoki kunlik ekskretsiyada saqlanib qolgan faollik) radionuklidlarning qabul qilinishini baholash asosida aniqlanadi. Radiatsiya dozasi tavsiya etilgan doza koeffitsientlari yordamida qabul qilinganidan kelib chiqib aniqlanadi“.

Qabul qilish yoʻllari

Radionuklidni qabul qilishning bir necha yoʻllari mavjud, xususan:

• Nafas olish
• Yutish
• Inʼektsiya
• Absorbtsiya
• Radioaktiv hududda radionuklid zarralari havoda toʻxtatilishi mumkin va nafas olish yoʻli bilan tanaga kirishi mumkin. Bu zarrachalar aerodinamik diametriga qarab nafas yoʻllarining turli qismlarida toʻplanishi mumkin.[4]

Monitoring texnikasi

Organizmdan tashqariga oʻtishi mumkin boʻlgan nurlanish chiqaradigan radionuklidlarning ichki dozasini kuzatish. Masalan, rentgen nurlari, etarli energiyaga ega gamma nurlari. Uni butun tana hisoblagichi kabi asboblar bilan oʻlchash mumkin.

Butun tana hisoblagichi [5] hisoblash tizimlari bilan past fon tartibiga ega. Yuqori energiyali fotonlarni aniqlash uchun NaI (Tl) detektorlari kam energiyali (<100 keV) fotonlarni aniqlash uchun Be oynali va yupqa NaI(Tl) kristalli va qalin CsI(Tl) yoki CsI(Na)li Phoswich detektorlari HPGe detektorlari past energiya va yuqori energiyali fotonlarni oʻlchash uchun detektorlarni tegishli elektron tizimlar bilan almashtirmoqda.

Ushbu tizimlarni kalibrlash har xil turdagi fizik va matematik fantomlar yordamida amalga oshiriladi. Jismoniy fantomlarga BOMAB, LLNL, JAERI, qalqonsimon bez va tizza fantomlari kiradi. Mashhur matematik fantomlardan baʻzilari MIRD, CRISTY va hozirgi vaqtda voksel fantomlari, shuningdek, hisoblash inson fantomlari deb ham ataladi.

Tanadan olingan bio-assay namunasi yordamida tanadagi radionuklidlarni kuzatish; Bunga siydik, ter, najas va boshqalar namunalari kiradi.

Biokinetik modellashtirish

ICRP modellari inson ichidagi izotoplarning tarqalishini simulyatsiya qilish uchun ishlatiladi. OIR (ICRP134/137) maʻlumotlarini koʻrish vositasida tuzilgan barcha joriy ICRP modellari doimiy koeffitsientli boʻlinma tizimlari bilan ifodalanishi mumkin. ICRP tomonidan qoʻllanadigan kontseptual modelni quyidagicha umumlashtirish mumkin.

Inson tanasini uchta tizimga boʻlish mumkin:

a) Inson nafas yoʻllarining modeli (HRTM). Ushbu model radioaktiv aerozollarni nafas olish yoʻli bilan qabul qilishni modellashtirish uchun qoʻllanadi. Batafsil tavsif ICRP 66 (1994) yangilangan ICRP 130 (2016) da keltirilgan. Agar odam bir zumda I miqdorini nafas olsa, u toʻgʻridan-toʻgʻri HRTM ning baʼzi boʻlimlarida saqlanadi. Har bir boʻlinmada yotqizilgan fraktsiyaga „Initial Deposition Fraction“ yoki „IDF“ deyiladi. Bu oʻlcham, shakl, zichlik, anatomik va fiziologik parametrlarni hamda turli xil taʼsir qilish sharoitlarini oʻz ichiga olgan Faoliyatning Median Aerodinamik Diametri (AMAD) funksiyasidir. IDF qiymatlari ICRP 130/66 da tavsiflangan protsedura boʻyicha yoki ularni ilovadan olish orqali hisoblanishi mumkin. HRTM ning umumiy modeli elementning kimyoviy shakli bilan bogʻliq boʻlgan {fr, ss, sr} yutilish tezligidan tashqari har qanday element uchun umumiydir. ICRP F, M yoki S turlari boʻyicha assimilyatsiya tezligining standart qiymatlarini beradi, ammo baʼzi birikmalar uchun oʻziga xos qiymat ICRP 134 va ICRP 137 da mavjud.

b) Insonning ovqat hazm qilish trakti modeli (HATM). Bu ICRP 105 (ICRP 2005) tomonidan taqdim etilgan modelga muvofiq GI traktidagi zarrachalarni qabul qilishni modellashtirish uchun qoʻllanadi. Zarrachalar GI traktiga toʻgʻridan-toʻgʻri yutish orqali yoki RT orqali kiritilishi mumkin. Choʻkma oshqozonda (ST). Oqimning bir qismi yoki hammasi SI orqali qonga oʻtkaziladi (B). SI dan B ga oʻtish tezligi fA bilan berilgan. fA qiymati element va ularning kimyoviy shakli bilan bogʻliq.

c) tizimli boʻlimlar. Ular element uchun qoʻllanishi kerak boʻlgan maxsus boʻlimlardir. Joriy modellar ICRP 134 va ICRP 137 da tasvirlangan. Qabul qilishni taxmin qilish va biassay maʼlumotlari yordamida ichki dozani hisoblash uchun bir nechta kompyuter kodlari ishlab chiqilgan.