Imoduddin Zangiy
Imoduddin Zangiy (arabcha: عماد الدين زنكي; turkcha: İmâdüddin Zengî; 1084 yoki 1087-yil - 1146-yil 14-sentyabr) – saljuqiylar lashkarboshisi, Mosul (1127–1146) va Halab (1127-1146) otabeklari, turkmanlarning Zangiylar sulolasining asoschisi. Saljuqiylar qoʻmondoni Oq-Sunkur al-Hojibning oʻgʻli.
Imoduddin Zangiy | |||||
---|---|---|---|---|---|
Mosul, Halab, Hama va Edessa otabegi | |||||
Saltanat | 1127–1146 | ||||
Coronation | 1127-yil, Mosul | ||||
Oʻtmishdoshi | Mahmud II | ||||
Davomchisi |
Sayfiddin Gʻoziy I (Mosulda) Nuriddin (Halabda) | ||||
Vafoti |
14-sentyabr 1146-yil (Expression error: Missing operand for -. yoshda) Qalʼat Jaʼbar, Suriya | ||||
Turmush oʻrtogʻi |
Zumurrud xotun[1] Sukmana xotun[1] Safiya xotun[1] | ||||
| |||||
Sulola | Zangiylar | ||||
Otasi | Oq Sunqur al-Hojib | ||||
Dini | Islom |
Bolaligidan yetim qolgan Zangiy Mosul otabeklaridan taʼlim olayotgan (keyin xizmatda) chogʻida harbiy tajriba orttirgan. Franklarga (salibchilar) qarshi yurishlarda ajralib turib, mashhur boʻlgan. 1127-yilda uning oʻzi Mosul, keyin esa Halab otabegi boʻlib, Suriya va Mesopotamiyani oʻz hukmronligi ostida birlashtirgan. Zangiy bir qancha saljuqiy sultonlar hukmronligi davrida Iroq-Eron siyosatida asosiy shaxs boʻlgan.
Zangiy Suriya va Mesopotamiyada salibchilar va musulmon amirlariga qarshi kurash olib boradi, oʻz mulkini kengaytirib, himoya qiladi. Edessa qoʻlga kiritilgandan soʻng (1144-yil dekabr) islom olamida eʼtiqod himoyachisi sifatida mashhur boʻlgan. Xristian dunyosida Zangiy xavfli dushman sifatida qabul qilingan. Edessaning salibchilar tomonidan yoʻqotilishi Ikkinchi salib yurishining (1147—1149) tashkil etilishiga olib keladi. Boshlanganda Zangiy vafot etgan, salibchilarga uning oʻgʻli Nuriddin Mahmud qarshilik qilgan. Zangiy "XII asrda „aksil salib yurishi“ga boshchilik qilgan uchta yirik musulmon yetakchilaridan birinchisi" (qolgan ikkitasi Nuriddin Mahmud va Salohiddin edi)[2].
Adabiyotlar
tahrir- Камал ад-дин ибн ал-Адим „Сливки, снятые с истории Халеба“, . Из истории средневековой Сирии. М.: Наука, 1990.
- Усама ибн Мункыз. Книга назидания. М.: Восточная литература, 1958.
- Гибб Г.. Дамасские хроники крестоносцев, Хроники военных сражений. М.: Центрполиграф, 2009.
- Нерсес Шнорали „Плач об Эдессе“, . Армянская средневековая лирика, Библиотека поэта. Большая серия. Второе издание, 1972 — 204—205-bet.
- Садр ад-Дин Али. Ахбар ад-даулат ас-сельджукийа. М: Восточная литература, 1980 — 106—107-bet.
- al-Fatḥ ibn ʻAlī Bundārī. İrak ve Horasan: Selçuklulari tarihi. Maarif Matbaasi, 1943.
- Gabrieli F.. Arab Historians of the Crusades. University of California Press, 1984. ISBN 978-0-520-05224-6.
- Bar Hebraeus. Chronography, L., 1932.
- Hillenbrand C.[en]. The history of the Jazira 1100—1150: the contribution of Ibn Al-Azraq al-Fariqi, Thesis presented for the Degree of PhD, Edinburgh: University of Edinburgh, 1979.
- T. Al-‘Azimi „La Chronique Abrégée d’al-‘Azimi’“, . Journal Asiatique. Paris: Imprimerie nationale, 1938 — 353—528-bet.
- Ibn Khallikān. Ibn Khallikan's biographical dictionary. P.: Printed for the Oriental translation fund of Great Britain and Ireland, 1842.
- Michel le Syrien. Chronique de Michel le Syrien. Paris: Roger Pearse, 1905.
- Matthew of Edessa. The Chronicle of Matthew of Edessa.
- William of Tyre. A History of Deeds Done Beyond the Sea. Columbia University Press, 1943.
- „Notes et corrections“, , Recueil des historiens des croisades : Historiens orientaux, 1872.
- Maalouf A.. The Crusades Through Arab Eyes. Saqi, 1984.
- Ру Ж.-П.. Тамерлан: [пер. с фр.]. Молодая гвардия, 2012. ISBN 978-5-235-03350-4.
- Райли-Смит Дж.. Рыцари-госпитальеры в Иерусалиме и на Кипре. Становление и развитие могущественного военно-религиозного ордена. Центрполиграф, 2021 — 31-bet.
- Alptekin С.. The Reign of Zangi (Thesis submitted for the Degree of Doctor of Philosophy). University of London, 1972.
- Atçeken Z., Yaşar B.. Malazgirt'ten Vatana Anadolu Selçuklu Devleti Tarihi. Eğitim Yayınevi, 2016. ISBN 978-975-8890-15-6.
- Belotto N.D.. Power and Legitimacy in the Medieval Muslim World: The Career of Imad al-Din Zengi (1085—1146) (A Thesis Submitted for the Degree of Master of Arts). Florida Atlantic University, 2014.
- Bezer G. Ö. ZENGÎ, İmâdüddin(turk.) // Islam Ansiklopedisi. — 2013. — C. 44. — S. 258—261.
- Bosworth C. E.. New Islamic Dynasties: A Chronological and Genealogical Manual. Edinburgh University Press, 2019.
- Christie N. Zangi(ingl.) // The Crusades (An Encyclopedia) / Alan V. Murray Editor. — 2006. — Vol. 4. — P. 1293—1295. Архивировано 27 oktyabr 2021 года.
- Coşkun A. Aksungur(turk.) // Islam Ansiklopedisi. — 1989. — C. 2. — S. 296.
- Demirkent I. Kürboğa(turk.) // Islam Ansiklopedisi. — 2002. — C. 26. — S. 562—563.
- El-Azhari T.. Zengi and the Muslim Response to the Crusades. London and New York: Routledge, 2016.
- El-Azhari T. Imad Al-Din Zanki and His Hostile Policy toward the Saljuqid Sultanate and the Abbasid Caliphate in Iran and Iraq. Expanding His Frontiers 1127—1146(ingl.) // American International Journal of Contemporary Research. — 2012. — Vol. 2, no. 12. — P. 13—23.
- Elisseeff N.. Nur ad-Din, un grand prince musulman de Syrie au temps des croisades. Vol. 1–3., Damas, 1967.
- Gibb, Hamilton A. R. „Zengi and the Fall of Edessa“, . A History of the Crusades, 1969 — 449—462-bet.
- Heidemann S.. Zangi, 2 ed, Encyclopaedia of Islam, Leiden: BRILL, 2002 — 451-bet.
- Hillenbrand C. „Abominable Acts: The Career of Zengi“, . The Second Crusade: Scope and Consequences. Manchester University Press, 2001 — 111—132-bet. ISBN 978-0-7190-5711-3.
- Hillenbrand C. The Career of Najm al-Dīn İl-Ghāzī(ingl.) // Der Islam[en] / ed. of Stefan Heidemann[en]. — Berlin: Walter de Gruyter, 1981. — Vol. 58. — Iss. 2. — P. 250—292. — ISSN 0021-1818.
- Karakuş N. Hille’de Bir Bedevî Emîri: Dübeys b. Sadaka(turk.) // Marife Dini Araştırmalar Dergisi. — Andoza:An.: Yediveren Kitap, 2018. — C. 18, sayıl. 2. — S. 339—386. — ISSN 1303-0671. — DOI:10.33420/marife.383557.
- Morton N. „Chapter 4, Fields of Blood (1120—1128)“, . The Field of Blood : The Battle for Aleppo and the Remaking of the Medieval Middle East. N. Y.: Basic Books, 2018 — 132—173-bet. ISBN 978-0-465-09670-1.
- Ömür E. İmâdeddîn Zengî’nin Musul Valiliği Öncesi Hayatı ve Faaliyetleri // Vakanüvis - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. — 2022. — Т. 7, вып. Dr. Mahmut Kırkpınar'a Armağan. — С. 1752—1787.
- Ozaydin A. DÜBEYS b. SADAKA(turk.) // Islam Ansiklopedisi. — 1994. — C. 10. — S. 14.
- Patton D.. A History of the Atabegs of Mosul and Their Relations with the Ulama: A.H. 521—660/A.D. 1127—1262 (A dissertation). New York University, 1982.
- Runciman S.. A History of the Crusades, 1987. ISBN 978-0-521-34771-6.
- Runciman S.. The First Crusade and the Foundation of the Kingdom of Jerusalem, A History of the Crusades, vol. 1. Cambr.: Cambridge University Press, 1951. ISBN 978-0-521-06161-2.
- Şeşen R. Imaduddin el-Isfahani(turk.) // Islam Ansiklopedisi. — 2000. — C. 22. — S. 174—176.
- Sevim A. İnaloğulları(turk.) // Islam Ansiklopedisi. — 2000. — C. 22. — S. 257—258.
- Sevim A. Artuk Oğlu İlgazi(turk.) // TTK Belleten. — Ankara, 1962. — Vol. XXVI. — Sayıl. 104. — S. 649—691. — ISSN 0041-4255.
- Sevim A. „Kasîmüddevle Aksungur“, . Ünlü Selçuklu komutanları: Afşin, Atsız, Artuk, ve Aksungur. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1990 — 72—97-bet. ISBN 978-975-16-0248-0.
- Sümer F. V. Irak Selçukluları(turk.) // Islam Ansiklopedisi. — 2009. — C. 436. — S. 387.
- Sussheim K.. Ilghazi, E.J. Brill's first encyclopaedia of Islam, 1913—1936. Leiden: BRILL, 1987 — 1118—1119-bet.
- Zouache A. Dubays B. Ṣadaqa (m. 529/1135), aventurier de légende. Histoire et fiction dans l’historiographie arabe médiévale (vie/xiie-viie/xiiie siècles)(frans.) // Bulletin d’études orientales. — Beirut: Institut français du Proche-Orient, 2009. — Vol. LVIII. — P. 87—130. — ISSN 0253-1623. — DOI:10.4000/beo.65.
- Ahmad b Muhammad al- Maqqari. The History of the Mohammedan Dynasties in Spain.... Oriental translation fund of Great Britain and Ireland, sold, 1843 — 288-bet.
- Sümer F.. Selçuklular devrinde Doğu Anadolu'da Türk beylikleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1990. ISBN 978-975-16-0242-8.
- Turan O. „7. Dilmaç Oğullari Beyliği“, . Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi. Ötüken Neşriyat A.Ş., 1973 — 300—305-bet. ISBN 978-605-155-216-3.
- Usta A. İmadeddin Zengi ve Artuklular // Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. — 2007. — Т. 9, вып. 2. — С. 120–137. — ISSN 1305-7766.
- Väth G.. Die Geschichte der artuqidischen Fürstentümer in Syrien und der Ǧazīra'l-Furātīya (496 — 812/1002 — 1409). B.: Schwarz, 1987.
Manbalar
tahrir- ↑ 1,0 1,1 1,2 Alptekin, C.. The Reign of Zangī (521-541/1127-1146).. University of London, 1972 — 47, 98, 133-bet.
- ↑ Hillenbrand 2001, s. 125.