Imoduddin Zangiy
Imoduddin Zangiy (arabcha: عماد الدين زنكي; turkcha: İmâdüddin Zengî; 1084 yoki 1087-yil - 1146-yil 14-sentyabr) – saljuqiylar lashkarboshisi, Mosul (1127–1146) va Halab (1127-1146) otabeklari, turkmanlarning Zangiylar sulolasining asoschisi. Saljuqiylar qoʻmondoni Oq-Sunkur al-Hojibning oʻgʻli.
Imoduddin Zangiy | |||||
---|---|---|---|---|---|
Mosul, Halab, Hama va Edessa otabegi | |||||
Saltanat | 1127–1146 | ||||
Coronation | 1127-yil, Mosul | ||||
Oʻtmishdoshi | Mahmud II | ||||
Davomchisi |
Sayfiddin Gʻoziy I (Mosulda) Nuriddin (Halabda) | ||||
Vafoti |
14-sentyabr 1146-yil (Expression error: Missing operand for -. yoshda) Qalʼat Jaʼbar, Suriya | ||||
Turmush oʻrtogʻi |
Zumurrud xotun[1] Sukmana xotun[1] Safiya xotun[1] | ||||
| |||||
Sulola | Zangiylar | ||||
Otasi | Oq Sunqur al-Hojib | ||||
Dini | Islom |
Bolaligidan yetim qolgan Zangiy Mosul otabeklaridan taʼlim olayotgan (keyin xizmatda) chogʻida harbiy tajriba orttirgan. Franklarga (salibchilar) qarshi yurishlarda ajralib turib, mashhur boʻlgan. 1127-yilda uning oʻzi Mosul, keyin esa Halab otabegi boʻlib, Suriya va Mesopotamiyani oʻz hukmronligi ostida birlashtirgan. Zangiy bir qancha saljuqiy sultonlar hukmronligi davrida Iroq-Eron siyosatida asosiy shaxs boʻlgan.
Zangiy Suriya va Mesopotamiyada salibchilar va musulmon amirlariga qarshi kurash olib boradi, oʻz mulkini kengaytirib, himoya qiladi. Edessa qoʻlga kiritilgandan soʻng (1144-yil dekabr) islom olamida eʼtiqod himoyachisi sifatida mashhur boʻlgan. Xristian dunyosida Zangiy xavfli dushman sifatida qabul qilingan. Edessaning salibchilar tomonidan yoʻqotilishi Ikkinchi salib yurishining (1147—1149) tashkil etilishiga olib keladi. Boshlanganda Zangiy vafot etgan, salibchilarga uning oʻgʻli Nuriddin Mahmud qarshilik qilgan. Zangiy "XII asrda „aksil salib yurishi“ga boshchilik qilgan uchta yirik musulmon yetakchilaridan birinchisi" (qolgan ikkitasi Nuriddin Mahmud va Salohiddin edi)[2].
Adabiyotlar tahrir
- Камал ад-дин ибн ал-Адим „Сливки, снятые с истории Халеба“,. Из истории средневековой Сирии. М.: Наука, 1990.
- Усама ибн Мункыз. Книга назидания. М.: Восточная литература, 1958.
- Гибб Г.. Дамасские хроники крестоносцев, Хроники военных сражений. М.: Центрполиграф, 2009.
- Нерсес Шнорали „Плач об Эдессе“,. Армянская средневековая лирика, Библиотека поэта. Большая серия. Второе издание, 1972 — 204—205 bet.
- Садр ад-Дин Али. Ахбар ад-даулат ас-сельджукийа. М: Восточная литература, 1980 — 106—107 bet.
- al-Fatḥ ibn ʻAlī Bundārī. İrak ve Horasan: Selçuklulari tarihi. Maarif Matbaasi, 1943.
- Gabrieli F.. Arab Historians of the Crusades. University of California Press, 1984. ISBN 978-0-520-05224-6.
- Bar Hebraeus. Chronography, L., 1932.
- Hillenbrand C.[en]. The history of the Jazira 1100—1150: the contribution of Ibn Al-Azraq al-Fariqi, Thesis presented for the Degree of PhD, Edinburgh: University of Edinburgh, 1979.
- T. Al-‘Azimi „La Chronique Abrégée d’al-‘Azimi’“,. Journal Asiatique. Paris: Imprimerie nationale, 1938 — 353—528 bet.
- Ibn Khallikān. Ibn Khallikan's biographical dictionary. P.: Printed for the Oriental translation fund of Great Britain and Ireland, 1842.
- Michel le Syrien. Chronique de Michel le Syrien. Paris: Roger Pearse, 1905.
- Matthew of Edessa. The Chronicle of Matthew of Edessa.
- William of Tyre. A History of Deeds Done Beyond the Sea. Columbia University Press, 1943.
- „Notes et corrections“,, Recueil des historiens des croisades : Historiens orientaux, 1872.
- Maalouf A.. The Crusades Through Arab Eyes. Saqi, 1984.
- Ру Ж.-П.. Тамерлан: [пер. с фр.]. Молодая гвардия, 2012. ISBN 978-5-235-03350-4.
- Райли-Смит Дж.. Рыцари-госпитальеры в Иерусалиме и на Кипре. Становление и развитие могущественного военно-религиозного ордена. Центрполиграф, 2021 — 31 bet.
- Alptekin С.. The Reign of Zangi (Thesis submitted for the Degree of Doctor of Philosophy). University of London, 1972.
- Atçeken Z., Yaşar B.. Malazgirt'ten Vatana Anadolu Selçuklu Devleti Tarihi. Eğitim Yayınevi, 2016. ISBN 978-975-8890-15-6.
- Belotto N.D.. Power and Legitimacy in the Medieval Muslim World: The Career of Imad al-Din Zengi (1085—1146) (A Thesis Submitted for the Degree of Master of Arts). Florida Atlantic University, 2014.
- Bezer G. Ö. ZENGÎ, İmâdüddin(turk.) // Islam Ansiklopedisi. — 2013. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр.
- Bosworth C. E.. New Islamic Dynasties: A Chronological and Genealogical Manual. Edinburgh University Press, 2019.
- Christie N. Zangi(ingl.) // The Crusades (An Encyclopedia) / Alan V. Murray Editor. — 2006. — Andoza:Бсокр. — P. 1293—1295.
- Coşkun A. Aksungur(turk.) // Islam Ansiklopedisi. — 1989. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр.
- Demirkent I. Kürboğa(turk.) // Islam Ansiklopedisi. — 2002. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр.
- El-Azhari T.. Zengi and the Muslim Response to the Crusades. London and New York: Routledge, 2016.
- El-Azhari T. Imad Al-Din Zanki and His Hostile Policy toward the Saljuqid Sultanate and the Abbasid Caliphate in Iran and Iraq. Expanding His Frontiers 1127—1146(ingl.) // American International Journal of Contemporary Research. — 2012. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр.
- Elisseeff N.. Nur ad-Din, un grand prince musulman de Syrie au temps des croisades. Vol. 1–3., Damas, 1967.
- Gibb, Hamilton A. R. „Zengi and the Fall of Edessa“,. A History of the Crusades, 1969 — 449—462 bet.
- Heidemann S.. Zangi, 2 ed, Encyclopaedia of Islam, Leiden: BRILL, 2002 — 451 bet.
- Hillenbrand C. „Abominable Acts: The Career of Zengi“,. The Second Crusade: Scope and Consequences. Manchester University Press, 2001 — 111—132 bet. ISBN 978-0-7190-5711-3.
- Hillenbrand C. The Career of Najm al-Dīn İl-Ghāzī(ingl.) // Der Islam[en] / ed. of Stefan Heidemann[en]. — Berlin: Walter de Gruyter, 1981. — Vol. 58. — Andoza:Бсокр. — P. 250—292. — ISSN 0021-1818.
- Karakuş N. Hille’de Bir Bedevî Emîri: Dübeys b. Sadaka(turk.) // Marife Dini Araştırmalar Dergisi. — Andoza:An.: Yediveren Kitap, 2018. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. — ISSN 1303-0671. — DOI:10.33420/marife.383557.
- Morton N. „Chapter 4, Fields of Blood (1120—1128)“,. The Field of Blood : The Battle for Aleppo and the Remaking of the Medieval Middle East. N. Y.: Basic Books, 2018 — 132—173 bet. ISBN 978-0-465-09670-1.
- Ömür E. İmâdeddîn Zengî’nin Musul Valiliği Öncesi Hayatı ve Faaliyetleri // Vakanüvis - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. — 2022. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр.
- Ozaydin A. DÜBEYS b. SADAKA(turk.) // Islam Ansiklopedisi. — 1994. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр.
- Patton D.. A History of the Atabegs of Mosul and Their Relations with the Ulama: A.H. 521—660/A.D. 1127—1262 (A dissertation). New York University, 1982.
- Runciman S.. A History of the Crusades, 1987. ISBN 978-0-521-34771-6.
- Runciman S.. The First Crusade and the Foundation of the Kingdom of Jerusalem, A History of the Crusades, vol. 1. Cambr.: Cambridge University Press, 1951. ISBN 978-0-521-06161-2.
- Şeşen R. Imaduddin el-Isfahani(turk.) // Islam Ansiklopedisi. — 2000. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр.
- Sevim A. İnaloğulları(turk.) // Islam Ansiklopedisi. — 2000. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр.
- Sevim A. Artuk Oğlu İlgazi(turk.) // TTK Belleten. — Ankara, 1962. — Vol. XXVI. — Andoza:Бсокр. — S. 649—691. — ISSN 0041-4255.
- Sevim A. „Kasîmüddevle Aksungur“,. Ünlü Selçuklu komutanları: Afşin, Atsız, Artuk, ve Aksungur. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1990 — 72—97 bet. ISBN 978-975-16-0248-0.
- Sümer F. V. Irak Selçukluları(turk.) // Islam Ansiklopedisi. — 2009. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр.
- Sussheim K.. Ilghazi, E.J. Brill's first encyclopaedia of Islam, 1913—1936. Leiden: BRILL, 1987 — 1118—1119 bet.
- Zouache A. Dubays B. Ṣadaqa (m. 529/1135), aventurier de légende. Histoire et fiction dans l’historiographie arabe médiévale (vie/xiie-viie/xiiie siècles)(frans.) // Bulletin d’études orientales. — Beirut: Institut français du Proche-Orient, 2009. — Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. — ISSN 0253-1623. — DOI:10.4000/beo.65.
- Ahmad b Muhammad al- Maqqari. The History of the Mohammedan Dynasties in Spain.... Oriental translation fund of Great Britain and Ireland, sold, 1843 — 288 bet.
- Sümer F.. Selçuklular devrinde Doğu Anadolu'da Türk beylikleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1990. ISBN 978-975-16-0242-8.
- Turan O. „7. Dilmaç Oğullari Beyliği“,. Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi. Ötüken Neşriyat A.Ş., 1973 — 300—305 bet. ISBN 978-605-155-216-3.
- Usta A. İmadeddin Zengi ve Artuklular // Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. — 2007. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. — ISSN 1305-7766.
- Väth G.. Die Geschichte der artuqidischen Fürstentümer in Syrien und der Ǧazīra'l-Furātīya (496 — 812/1002 — 1409). B.: Schwarz, 1987.
Manbalar tahrir
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Alptekin, C.. The Reign of Zangī (521-541/1127-1146).. University of London, 1972 — 47, 98, 133 bet.
- ↑ Hillenbrand 2001, s. 125.