Inklar mifologiyasi
Ink mifologiyasi — bu inklarning qarashlari, eʼtiqodlari, kultlari va afsonalarining majmuasi.
Ink mifologiyasining asoslari
tahrirInk mifologiyasining asosiy xususiyati uning eklektizmidir, yaʼni Inklardan oldin ham, ular bilan bir vaqtda ham mavjud boʻlgan Janubiy Amerika qitʼasining turli madaniyatlari, eʼtiqodlari va afsonalarining uygʻunligi va qatlamlanishi, bu qaysi vaqtga va qaysi halqga tegishli ekanligini aniqlashda katta qiyinchiliklar tugʻdiradi. Aksariyat hollarda bunday afsonalar uzoq oʻtmishda ildiz otgan. Asosiy substrat, Peru shimolidan Kuzko shahrining janubiy chegaralarigacha boʻlgan baland togʻlarda uzoq vaqt yashagan Kechua xalqining mifologiyasi hisoblanadi. Shuningdek, inklar mifologiyasi qadimgi qoʻshni madaniyatlarning mifologiyasini ham oʻz ichiga olgan: mochika (yunks), chimu, uari, parakas, naska, chachapoyas, chanki, aymara, pukina va boshqalar. Bu mifologiyalarning barchasini aralashtirishning tugallanmagan natijasini Inklar mifologiyasi deb hisoblash mumkin.
Inklarning diniy tasavvurlari
tahrirInka panteoni juda xilma-xildir, baʼzi xudolar takroriy vazifalarga ega. Bu inklarning oʻzlari bosib olgan xalqlarga nisbatan siyosati bilan izohlanadi: ular hech qachon boshqa eʼtiqod va xudolarni taqiqlashga intilmagan, aksincha, ularni oʻz panteoniga kiritgan.
Inklar orasida toshlar va togʻlar muhim rol oʻynagan, ularning aksariyati muqaddas hisoblangan. Bu joylar "huaka „ deb nomlangan. Bernabe Kobo 350 ga yaqin“ huakalar " ni, faqat Kusko yaqinida, seke topografik chiziqlarida turganini sanab oʻtdi. Misol uchun, Machu Picchu — bu huakalardan biri, ammo allaqachon imperiyaning topografiyasiga tegishli.
Tabiat ob’ektlarining koplari „huaka“, yaʼni muqaddas hisoblangan. Huaka toshlar, gʻorlar, tepaliklar, qoyalar, uylar va daryolar, shuningdek, mumiyalar boʻlishilari mumkin edi. Hukmdorlarning mumiyalari alohida rol oʻynagan, chunki ularda Inti qoni bor edi. Inkalarning koʻp „huaka“lari hali hamon Peruning tub aholisi tomonidan hurmat qilinadi.
1615-yil 8 aprelda Ispaniya qiroli uchun, gubernator Fransisko de Borxa tomonidan tuzilgan hisobotga koʻra, Peru hindularida 10422 ta butlar boʻlgan, ulardan 1365 tasi mumiya, baʼzilari esa oʻz urugʻlari, qabilalari va qishloqlarining asoschilari boʻlgan[1].
Inklarning asosiy afsonalari
tahrirAfsonaga koʻra, Tahuantinsuyu Inka davlatining asoschisi afsonaviy hukmdor Manko Kapak boʻlib, u quyosh xudosi Inti va oy maʼbudasi Mama Chiliadan kelib chiqqan deb hisoblanadi. Boshqa versiyalarga koʻra, u Virakocha xudosidan kelgan yoki Titikaka koʻli suvlaridan chiqqan. Manko Kapakning hokimiyatga kelishining koʻplab versiyalari mavjud. Ulardan biriga koʻra, u Inti xudosi tomonidan ukasi Pacha Kapak bilan birga yaratilgan va otasi quyosh xudosi Inti sharafiga maʼbad yaratish uchun boshqa aka-uka va opa-singillar bilan birga yerga yuborilgan. Er yuzida ular gʻorda mujassamlashgan va gʻorlar boʻylab Kuzko ibodatxonasiga asos solingan joyga koʻchib oʻtayotganda, Manko Kapak aka-ukalardan biri toshga aylangan. Ushbu afsonaning boshqa versiyasida ular Titikaka koʻlida mujassamlashgan.
Yana qarang
tahrir- Huaka
- Inka Garsilaso de la Vega
- Uarochiri (qoʻlyozma)
Havolalar
tahrir- ↑ "Tres relaciones de Antiguedades Peruanas". — Madrid, 1879, str. XXXVI
Manbalar
tahrir- Куприенко С.А.. Источники XVI-XVII веков по истории инков: хроники, документы, письма. К.: Видавець Купрієнко С.А., 2013. ISBN 978-617-7085-03-3.
- Пачакути Йамки Салькамайва, Куприенко С.А.. Доклад о древностях этого королевства Перу. К.: Видавець Купрієнко С.А., 2013. ISBN 978-617-7085-09-5.
- Талах В.Н., Куприенко С.А.. Америка первоначальная. Источники по истории майя, науа (астеков) и инков. К.: Видавець Купрієнко С.А., 2013. ISBN 978-617-7085-00-2.