Iraklion jangi

Iraklion jangi Krit jangining bir qismi boʻlib, Ikkinchi jahon urushi paytida Gretsiyaning Krit orolida 1941-yil 20-30-may kunlari boʻlib oʻtgan. Brigadir Brayan Chappel qoʻmondonligidagi 14-piyoda brigadasining Britaniya, Avstraliya va Gretsiya kuchlari Iraklion porti va aerodromini polkovnik Bruno Brauer boshchiligidagi 7-havo diviziyasining 1-parashyut polkining nemis parashyutchilari hujumiga qarshi himoya qildi.

20-may kuni tushdan keyin Iraklionga qilingan hujum, ertalab Krit g'arbidagi Maleme aerodromi va Chaniyaning asosiy portiga qilingan hujumlaridan so'ng, o'sha kuni Kritga amalga oshirilgan to'rtta havo hujumidan biri edi. Ertalab hujumchilarni tushirgan samolyot o'sha kuni Iraklion ustidan 1-polkni tushirishi rejalangan edi. Gretsiya hududida yuzaga kelgan aerodromlardagi chalkashlik va kechikishlar hujumning bir vaqtning o'zida emas, balki to'g'ridan-to'g'ri havo yordamisiz va bir necha soatdan ko'proq vaqt davomida boshlanganini anglatadi, ba'zi bo'linmalar kun oxirigacha haliham aerodromlarda qolgan edi. Iraklion yaqiniga tushgan nemis bo'linmalari tushgan joylarida otishma va qo'nish natijasida juda katta talofat ko'rdilar. Qurollangan Krit fuqarolari uzoqroqqa qulaganlarga jiddiy to'sqinlik qilishdi. Germaniyaning dastlabki hujumi muvaffaqiyatsizlikka uchradi; ertasi kungi hujum ham yana muvaffaqiyatsiz bo'ldi. Keyin janglar boshi berk ko'chaga kirib qoldi.

Germaniyaning 5-tog'li diviziyasining bataloni Irakliondagi parashyutchilarni dengiz orqali kuchaytirishi, o'zi bilan artilleriya va zenit qurollarini olib kelishi kerak edi. U yo'lda kechiktirildi, Malemega yo'naltirildi, keyin Britaniya dengiz floti eskadroni tomonidan ushlab qolindi va tarqatib yuborildi. Nemis qo'mondoni, general-leytenant Kurt Student barcha resurslarni nemislar g'alaba qozongan Maleme aerodromi uchun jangga jamladi. Ittifoqchilarning Yaqin Sharqdagi Bosh qo'mondoni general Archibald Vavel 27-may kuni Kritni evakuatsiya qilishni buyurdi va 14-brigada 28-maydan 29-mayga o'tar kechasi Ittifoqning harbiy kemalari tomonidan evakuvatsiya qilindi. Iskandariyaga qaytish paytida ikkita yanchuvchi kema cho'kib ketdi, ikkita kreyser jiddiy shikastlandi, 440 dan ortiq ittifoqchi harbiy xizmatchilar halok bo'ldi, 250 dan ortiq yarador va 165 kishi asirga olindi. Kritdagi og'ir yo'qotishlar tufayli nemislar urush paytida boshqa keng ko'lamli havo operatsiyalarini o'tkazmadilar.

Kirish

Gretsiya 1940-yil 28-oktabrda Italiya tomonidan hujum qilinganidan keyin Ikkinchi jahon urushi qatnashchilaridan biri boʻldi. Yunonlarni qo'llab-quvvatlash uchun Britaniya va Hamdo'stlik ekspeditsion kuchlari yuborildi, ular oxir-oqibat 60 000 dan ortiq kishini tashkil etdi. Britaniya kuchlari ham Kritni himoya qilish uchun garnizon yaratdi, bu esa Gretsiya Beshinchi Krit diviziyasiga quruqlikdagi yurishini kuchaytirishga imkon berdi. Bu kelishuv inglizlarga ma'qul keldi, chunki Krit o'zining shimoliy qirg'og'idagi portlar bilan qirollik dengiz flotiga xalaqit berishi mumkin edi. Italiyaliklar ekspeditsiya kuchlari yordamisiz ham yunonlar tomonidan qaytarildi. 1941-yilning aprelida, Italiyaning muvaffaqiyatsiz bosqinidan olti oy o'tgach, Germaniya Gretsiyani quruqlik orqali hujumda bosib oldi va ekspeditsiya kuchlari olib chiqildi. Oy oxiriga kelib, qirollik dengiz floti tomonidan 57 000 ittifoqchi askar evakuatsiya qilindi. Ba'zilari garchi og'ir qurollarini yo'qotgan bo'lsa-da, garnizonni kuchaytirish uchun Kritga yuborildi.

Germaniya armiyasi oliy qoʻmondonligi (Oberkommando des Heeres (OKH)) yaqinlashib kelayotgan Barbarossa operatsiyasi, Sovet Ittifoqiga bostirib kirish bilan band edi va asosan Kritga hujumga qarshi edi. Adolf Gitler Kritdan Ruminiya neft konlariga qilingan hujumlardan xavotirda edi, Luftwaffe qo'mondonlari esa Kritni havo hujumi bilan egallab olish g'oyasiga ishtiyoq bilan qarashdi. Fyurerning 28-direktivasida Gitler Kritni "Sharqiy O'rta Yer dengizida Britaniyaga qarshi havo bazasi sifatida" foydalanish uchun bosib olishni buyurdi. Direktivada, shuningdek, operatsiya may oyida bo'lib o'tishi va Sovet Ittifoqiga qarshi rejalashtirilgan kampaniyaga aralashmasligi kerakligi aytilgan.