Irida
Irida (qadimgi yunoncha: Ἶρις) — qadimgi yunon mifologiyasida dastlab kamalakning timsoli va maʼbudasi , Taumantning qizi va Elektra[1], Harpiyalarning singlisi. Zefirning xotini[2]. Taxminlarga koʻra, u Zefirdan Erosni tugʻgan[3].
Iridaning asosiy roli xudolarning xabarchisi vazifasidir[4], u buyruqlarini shamol tezligida er yuziga, dengiz tubiga va hatto yer osti olamiga olib boradi. Zevs uni Stiksdan suv olish uchun qadah bilan yuboradi[5].
Kamalak maʼbudasi[6], yomgʻirdan keyin bulutda yoki suv chayqalishida paydo boʻlgan Irida dengiz xudolariga yaqin turardi. Shoirlar orasida u baʼzan Germesning xizmatkori va uning buyruqlarini bajaruvchisi hisoblanadi, xuddi Germes Zevs bilan bir xil rol oʻynaganidek. U Zevs va Gera uchun yotoq tayyorlagan[7].
Irida koʻpincha uchib yurgan, katta qanotlari choʻzilgan, qoʻlida kadusey yoki piyola bilan tasvirlangan. U „oltin qanotli“ deb atalgan. Ratsionalistik talqinga koʻra, u bulutdan kelib chiqqan[8].
Yevripidning „Gerkules“ tragediyasining bosh qahramoni, Aristofanning " Qushlar " komediyasi, Eretriyalik Axeyaning „Iris“ pyesasi.
Iris guli kamalak maʼbudasi sharafiga nomlangan — rang variantlarining boyligi va kimyoviy element Iridium va uning birikmalari ham koʻp ranglarga ega.
1847-yilda kashf etilgan asteroid (7) Irida ham Irida nomi bilan atalgan.
2009-yilda Britaniya muzeyi Iris haykalining kamarida koʻk rangli boʻyoq izlarini topdi, bu Parfenon haykallari yorqin ranglarga boʻyalgan degan xulosaga keldi[9].
Manbalar tahrir
- ↑ Gesiod. Teogoniya 266; Psevdo-Apollodor. Mifologicheskaya biblioteka I 2, 6; Gigin. Mifi. Vvedenie 35
- ↑ Nonn. Deyaniya Dionisa XXXIX 116; XLVII 438.
- ↑ Alkey, fr. 327. Lobel-Peydj.
- ↑ Gomer. Iliada II 786
- ↑ Gesiod. Teogoniya 780—787
- ↑ Tsitseron. O prirode bogov III 52
- ↑ Feokrit. Idillii XVII 134.
- ↑ Ksenofan, fr.33 Dils-Krans.
- ↑ „Парфенон в красках.“. 2015-yil 8-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 10-aprel.
Adabiyotlar tahrir
- Irida, v mifologii // Ensiklopedicheskiy slovar Brokgauza i Yefrona : v 86 t. (82 t. i 4 dop.). — SPb., 1890—1907.