Vikipediya

Irlandiya — Ispaniya munosabatlari

Irlandiya — Ispaniya munosabatlari Irlandiya va Ispaniya oʻrtasidagi ikki tomonlama diplomatik munosabatlardir. Ikkala davlat ham Yevropa Ittifoqi va Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti aʼzolaridir.

Kanada va Irlandiya davlatlarining xaritada joylashuvi. Yashil rangda Irlandiya, sariq rangda Ispaniya koʻrsatilgan.

Tarixi

tahrir

Pireney yarim oroli va Irlandiya oroli aholisi oʻrtasidagi birinchi aloqa keltlarning Pireneydan Irlandiyaga koʻchishi bilan bogʻliq[1]. Irlandiya va ispan zodagonlari oʻrtasidagi birinchi diplomatik aloqa 1529-yil aprel oyida Ispaniya elchisi Don Gonsales Fernandes Irlandiyaga tashrif buyurib, Desmondning 10-grafi[2] bilan uchrashganda sodir boʻlgan. Ikkala xalqni yagona xristian dini — katoliklik birlashtirgan[1]. 1601-yilda Ispaniya Angliyaga qarshi Kinsale qamalida Irlandiyani qoʻllab-quvvatladi. Oʻsha paytda Irlandiya katoliklari Ispaniyani protestant Angliyaga qarshi kurashda oʻz mamlakatlarining potentsial ittifoqchisi deb hisoblashgan va koʻplab irlandlar mamlakat vayron boʻlganidan keyin Pireney yarim oroliga qochib ketishgan.

XVI-XVII asrlarda irlandiyalik koʻngillilar ispan armiyasida xizmat qilganlar. Ispaniya tomonida Oʻttiz yillik urushda qatnashganlar. Ispan qiroli xizmatidagi irlandlar Shimoliy va Janubiy Amerikani mustamlaka qilishda ham qatnashganlar[3]. Ispaniya mustamlakalaridagi bir qancha taniqli ispan amaldorlari irlandiyalik boʻlgan. Biroq Lotin Amerikasidagi ispan mustamlakalarining mustaqilligi uchun urush paytida minglab irland askarlari isyonchilar tomonida Ispaniyaga qarshi kurashganlar[3].

1801-yil yanvarda Irlandiya yangi tashkil etilgan Buyuk Britaniya va Irlandiya Birlashgan Qirolligi tarkibiga kirdi va Irlandiya va Ispaniya oʻrtasidagi barcha munosabatlar bundan buyon London orqali amalga oshiriladigan boʻldi. 1921-yilda, deyarli ikki yillik janglardan soʻng, Irlandiyaning koʻp qismi Irlandiya erkin davlati sifatida Britaniya imperiyasi tarkibida mustaqillikka erishdi. 1924-yilda yangi Irlandiya Erkin Davlati va Ispaniya Qirolligi oʻrtasida diplomatik munosabatlar oʻrnatildi[4]. Xuddi shu yili Ispaniya Dublinda birinchi konsulligini ochdi. 1935-yilda Madridda Irlandiya elchixonasi ochildi[5].

1936-yilda Ispaniyada prezident Manuel Azanya boshchiligidagi respublikachilar va general Fransisko Franko boshchiligidagi fashistlar oʻrtasida fuqarolar urushi boshlandi. Irlandiya hukumati hech bir tomonni qoʻllab-quvvatlamay, neytral pozitsiyani egalladi. Biroq, koʻplab irland katoliklari Fransisko Frankoni qoʻllab-quvvatladilar. Sotsialistlarning asosiy qismi respublikachilar tarafini oldi[6]. 1936-yilda Fransisko Frankoni moliyaviy qoʻllab-quvvatlash uchun Irlandiya xristian fronti tuzildi. Ayni paytda, 700 irlandiyalik koʻngilli askarlar Frankoga yordam berish uchun Ispaniyaga borishgan[6]. Shu bilan birga, 250 nafar irlandiyalik koʻngillilar Xalqaro brigadalarga qoʻshilgan va respublikachilar tomonida jang qilgan[6]. 1937-yil fevral oyida Jarama jangida irlandiyalik koʻngillilar oʻrtasida bir nechta toʻqnashuvlar boʻlib oʻtdi. 1937-yilning yoziga kelib Irlandiya brigadasi Franko[6] tomonidan qurolsizlantirilib, Ispaniyadan surgun qilindi; Respublikachi irlandlarning aksariyati 1938-yil oxirigacha frontda qoldi[6]. 1939-yilda urush tugaganidan keyin Dublin general Franko boshchiligidagi yangi Ispaniya hukumatini rasman tan oldi[5] [7].

1986-yil iyul oyida Ispaniya qiroli Xuan Karlos I Irlandiya Respublikasiga birinchi rasmiy tashrifini amalga oshirdi[8]. 1993-yilda Meri Robinson Ispaniyaga rasmiy tashrif bilan kelgan Irlandiyaning birinchi prezidenti boʻldi[9]. O‘shandan beri ikki davlat rahbarlarining ko‘plab tashriflari bo‘lib o‘tdi. 2017-yil yanvar oyida Irlandiya Bosh vaziri Enda Kenni Ispaniyaga tashrif buyurdi[10].

Savdo aloqalari

tahrir

2015-yilda Irlandiya Respublikasi va Ispaniya Qirolligi o‘rtasidagi savdo aylanmasi 4,5 milliard yevroni tashkil etdi[11]. Irlandiyaning Ispaniyaga eksporti farmatsevtika, elektr jihozlari, parfyumeriya va kimyoviy mahsulotlarni oʻz ichiga oladi. Ispaniya eksporti: avtomobillar, kiyim-kechak va organik kimyolar[11]. Oʻsha yili Irlandiyaning Ispaniyaga kiritgan sarmoyalari 200 million yevroni tashkil etgan boʻlsa, Ispaniyaning respublikadagi sarmoyalari 4 milliard yevroga yetdi[11].

Turizm

tahrir

Ispaniya irlandiyalik sayohatchilar uchun eng yaxshi hududlardan biridir. 2016-yilda Ispaniyaga 1,4 million Irlandiya fuqarosi turizm uchun tashrif buyurgan. Ayni vaqtda Irlandiyaga 263 ming ispan sayyoh tashrif buyurgan[12]. 2016-yilda Irlandiyada 35 000 ispan fuqarosi ingliz tilini o‘rgangan[12]. Bir nechta Irlandiya va Ispaniya aviakompaniyalari ikki mamlakat oʻrtasida toʻgʻridan-toʻgʻri reyslarni taʼminlaydi.

Shartnomalar

tahrir

Irlandiya Respublikasi va Ispaniya Qirolligi oʻrtasida bir qancha ikki tomonlama shartnomalar imzolangan, masalan, Meteorologiya boʻyicha maʼlumot almashish toʻgʻrisidagi bitim (1950); Madaniy hamkorlik toʻgʻrisidagi bitim (1980); Irlandiya suvlarida baliq ovlashning tarixiy huquqlaridan voz kechish toʻgʻrisidagi Ispaniya kelishuvi (1980) va ikki tomonlama soliqqa tortish boʻyicha bitim (1994)[11].


  •  
    Ispaniyaning Dublindagi elchixonasi.
  •  
    Madriddagi Irlandiya elchixonasi.

Manbalar

tahrir
  1. ↑ 1,0 1,1 „Ireland and Iberia: An Introduction“. 2020-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  2. ↑ „The Treaty of Dingle remembered“. 2018-yil 20-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  3. ↑ 3,0 3,1 „Ireland and Latin America“. 2018-yil 10-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  4. ↑ „Ireland and Spain 1931—1933. Divergent Republics“. 2019-yil 28-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  5. ↑ 5,0 5,1 „Irish Embassy in Madrid: The Embassy’s History“. 2018-yil 12-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 „The Irish took sides in the Spanish Civil War 80 years ago this summer“. 2018-yil 1-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  7. ↑ „Post Civil War Spain and International Relations“. 2017-yil 7-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  8. ↑ „Primera visita de un Jefe de Estado español a Irlanda (in Spanish)“. 2018-yil 15-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  9. ↑ Visita Oficial de Sus Excelencias la Presidenta de Irlanda, Sra. Mary McAleese, y el Dr. Martin McAleese (in Spanish)
  10. ↑ „Taoiseach meets with Spanish Prime Minister to discuss growing the links between Ireland and Spain“. 2018-yil 15-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 „Spanish Ministry of Foreign Affairs: Ireland (in Spanish)“. 2018-yil 26-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.
  12. ↑ 12,0 12,1 „Spanish-Irish Relations“. 2018-yil 12-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-dekabr.

Havolalar

tahrir 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Irlandiya_—_Ispaniya_munosabatlari&oldid=3484093" dan olindi