Ispaniyaning maʼmuriy boʻlinishi

Ispaniya hukumati — 3 ta maʼmuriy boʻlinmaga yoki darajaga boʻlingan boʻlib, bular quyidagilar hisoblanadi: davlatning oʻzi, mintaqalar (provinsiyalar) va avtonom hududiy birliklar, mahalliy tuzilmalar yaʼni munitsipalitet (shuningdek, munitsipalitetlar guruhi).

Ispaniya armiyasining gerbi

Ushbu uch boʻlinma oʻzaro iyerarxik yaʼni biri ikkinchisiga boʻysunuvchi shaklda emas, balki teng huquqiy darajaga ega holda tashkil etilgan va ular oʻzlarining yuridik vakolatlari bilan alohida oʻrinlarga ega (ispancha: competencias).

Ikkinchi maʼmuriy boʻlinma yaʼni mintaqalar va avtonom hududiy birliklar (NUTS va OECD maʼlumotlari asosida; FIPS, CIA World Factbook va ISO 3166-2 maʼlumotlariga koʻra esa birinchi maʼmuriy boʻlinma deb keltirilgan) umumiy 17 ta avtonom birlik va 2 ta avtonom shahar (Melilya va Seuta) dan iborat.

Uchinchi boʻlinma, mahalliy boshqaruv tuzilmalari Ispaniyaning uchta funksiyalariga koʻra turli boʻlgan boʻlinmalarini oʻz ichiga olib, ular siyosiy (kengash), saylov (okrug), yoki maʼmuriy (davlatning markazlashtirilmagan xizmatlarini amalga oshiruvchi) va quyida tavsiflangan boshqa funksiyalari mavjud. Shunga koʻra Ispaniya hududiy jihatdan quyidagicha boʻlinishga ega:

• oʻzining siyosiy, maʼmuriy huquqlariga va saylov okrugiga ega boʻlgan 8131 ta munitsipalitet va 3683 ta submunitsipalitet.
• 465 ta komarka, ulardan 83 tasi maʼmuriy-siyosiy funksiyaga ega.
• 50 ta provinsiya, 9 tasi maʼmuriy-siyosiy funksiyalarga ega emas ammo barcha provinsiyalar Parlamentning ikkala palatasi uchun ham saylov okrugiga ega.

Amalda eng katta hokimiyat boshqaruvi imkoniyatlari munitsipalitetlarga tegishli. Provinsiya kengashlari esa kichik munitsipalitetlarni qoʻllab-quvvatlash bilangina cheklanadi. Shunga qaramay NUTS va OECD maʼlumotlarida 50 ta provinsiya (9 tasida maʼmuriy funksiya yoʻqligini hisobga olgan holda), 7 ta orol va 2 ta avtonom shahar Ispaniyaning uchinchi maʼmuriy-siyosiy boʻlinmasi sifatida qayd etilgan. Komarkalar esa ushbu roʻyxatning hech biriga kiritilmagan.

Qonun bo‘yicha munitsipalitetlar provinsiya chegaralarini kesib o‘tmaslikni talab qilsa-da, komarkalarda bunday cheklov yo‘q. Shuning uchun viloyatlarni komarkalarga mukammal bo‘linishi mavjud emas. Ular turli munitsipalitetlardan tashkil topgan alohida bo‘lingan bo‘linmalardir. Masalan, Tierra de Pinares komarkasi ikki viloyatga, Cerdanya komarkasi esa Fransiya va Ispaniyaga tegishli.

Provinsiyalar ham, kommunatlar ham munitsipalitetlar guruhidir. Mintaqaviy qonunchilik bilan belgilangan ma’muriy funksiyalarga ega bo‘lgan munitsipalitetlarning boshqa guruhlari ham mavjud. Ammo ular umuman Ispaniyaning hududiy yoki ma’muriy bo‘linmasi emas.

Provinsiyalarga taalluqli Ispaniyaning yana bir hududiy bo‘linishi mavjud bo‘lib, ular viloyat kengashlarini saylash uchun saylov okruglari bo‘lgan 431 ta sud okrugiga bo‘lingan.

Har bir darajaning nisbiy hajmi bo‘yicha 2002-yilda markaziy hukumat davlat xarajatlarining 48,7 foizini, viloyat hokimiyati 35,5 foizini va mahalliy hokimiyat 15,8 foizini tashkil etadi.

Markazlashtirishni cheklash modeli

Muzokaralar olib borilayotganda hal etilmagan bahs-munozaralar va siyosiy keskinliklar tufayli, hududiy boʻlinish modeli Konstitutsiyaning eng noaniq va ataylab noaniq qilingan sohasi ekanligi aytilgan.

Adabiyotlar

• Arbós i Marín, Xavier „The Federal Option and Constitutional Management of Diversity in Spain“, . The Ways of Federalism in Western Countries and the Horizons of Territorial Autonomy in Spain (volume 2) (English). Springer, November 2013 — 375–399-bet. DOI:10.1007/978-3-642-27717-7_27. ISBN 978-3-642-27716-0. 
• Albet i Mas, Abel (2019). "The municipal map in Spain: structure, evolution and problems" (es). Geopolitica(s). Revista de estudios sobre espacio y poder 10 (1): 11–40. doi:10.5209/GEOP.63834. 
• Agranoff, Robert (2005). "Federal Asymmetry and Intergovernmental Relations in Spain" (English). Asymmetry Series Working Papers (Institute of Intergovernmental Relations) (17). https://www.queensu.ca/iigr/sites/iirwww/files/uploaded_files/Agranoff2006.pdf. Qaraldi: 27 June 2023. Ispaniyaning maʼmuriy boʻlinishi]]
• Canel, Maria Jose (1994). "Local government in the Spanish autonomic state". Local Government Studies (London: Frank Cass) 20 (1): 44–59. doi:10.1080/03003939408433710. 
• Casanova, Julián; Gil Andrés, Carlos. Twentieth-century Spain. A History. (en). Cambridge University Press, 2014. ISBN 978-1-107-60267-0. OCLC 870438787. 
• Colino, César „Decentralization in Spain: federal evolution and performance of the estado autonómico“, . The Oxford Handbook of Spanish Politics. Oxford University Press, 2020 — 62–81-bet. ISBN 978-0-19-882693-4. 
• Colomer, Josep M. (1998). "The Spanish 'state of autonomies': Non-institutional federalism" (English). West European Politics 21 (4): 40–52. doi:10.1080/01402389808425270. https://archive.org/details/sim_west-european-politics_1998-10_21_4/page/40. 
• Cools, Marc; Verbeek, Leen. Local and regional democracy in Spain (English). Council of Europe, 19–21 March 2013. 
• Heywood, Paul (August 2000) (English). Regional Government in France and Spain (Report). Josep Rowntree Foundation. https://www.ucl.ac.uk/constitution-unit/sites/constitution_unit/files/64.pdf. 
• Keating, Michael (2007). "Federalism and the Balance of Power in European States". Support for Improvement in Governance and Management (OECD). http://www.oecd.org/dataoecd/61/8/37890628.pdf. 
• Linde Paniagua, Enrique (2018). "Las Diputaciones Provinciales y su Futuro Incierto" (Spanish). Teoría y Realidad Constitucional 41 (41): 113–135. doi:10.5944/trc.41.2018.22119. https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/6438501.pdf. Qaraldi: 22 June 2019. Ispaniyaning maʼmuriy boʻlinishi]]
• Moreno, Luis „Federalisation in Multinational Spain“, . Multinational Federations, 1st, Routledge, 2007 — 86–107-bet. DOI:10.4324/9780203964514. ISBN 978-0-415-41490-6. OCLC 1257713892. 
• Moreno, Angel M.. Regionalisation Trends in European Countries 2007-2015: Spain (en). Congress of Local and Regional Authorities of The Council of Europe, June 2016 — 183–191-bet. 
• Rosselló Villalonga, Joan (2001). "Non–institutional federalism in Spain" (English). Papeles de Trabajo [Working papers] (Instituto de Estudios Fiscales [Institute of Fiscal Studies]). https://www.ief.es/docs/destacados/publicaciones/papeles_trabajo/2001_04.pdf. 
• Sánchez Morón, Miguel (January 2017). "¿Deben suprimirse las diputaciones provinciales?" (Spanish). El Cronista del Estado Social y Democrático de Derecho (Iustel) 65. ISSN 1889-0016. http://laadministracionaldia.inap.es/noticia.asp?id=1507162. Qaraldi: 20 June 2019. Ispaniyaning maʼmuriy boʻlinishi]]
• Zafra Víctor, Manuel (2004). "Reflexiones sobre el gobierno local" (Spanish) (pdf). Anuario del Gobierno Local (Barcelona: Institut de Dret Públic) (1). ISBN 84-609-5895-7. ISSN 2013-4924. Archived from the original on 2016-08-09. https://web.archive.org/web/20160809071942/http://repositorio.gobiernolocal.es/xmlui/bitstream/handle/10873/519/097-114%20Zafra.pdf. Qaraldi: 9 June 2022. 
• „Eurostat regional yearbook 2022“. European Commission.
• „Spain - Summary“ (English). Division of Powers. European Committee of the Regions. Qaraldi: 2023-yil 26-iyun.
• „The Spanish Constitution“ (English). Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado [National Agency of the Official State Gazette] (1978). Qaraldi: 2022-yil 10-iyun.
• „Local Government in Spain“ (English). Ministry of Public Administration. Qaraldi: 2022-yil 11-iyun.
• „Local Government Act (Organic Law 7/1985)“ (Spanish) 8945–8964. Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado [National Agency of the Official State Gazette] (1985). Qaraldi: 2022-yil 12-iyun.
• „Synopsis of Article 137 of the Spanish Constitucion“ (Spanish). Congreso de los Diputados [Congress of Deputies] (2011). Qaraldi: 2023-yil 11-iyun.