Vikipediya

Jack Ma

Jack Ma Yun (xitoycha: 马云; talaffuzi: Jack Ma Yun; 1964-yil 10-sentyabrda tugʻilgan) — xitoylik biznes magnat, investor va xayriyachi. U koʻp millatli, texnologik konglomerat Alibaba Group asoschilaridan biri va sobiq ijrochi raisidir. Bundan tashqari, u Yunfeng Capital xususiy sarmoyadorlik kompaniyasiga asos solgan. Ma ochiq va bozorga asoslangan iqtisodiyot tarafdori.

Ma 2018-yilda.

2017-yilda Ma Fortune tomonidan har yili oʻtkaziladigan „Dunyoning eng buyuk 50 yetakchisi“ roʻyxatida ikkinchi oʻrinni egalladi[1]. U Xitoy biznesining norasmiy global elchisi sifatida keng koʻrib chiqilgan va boshlangʻich biznes hamjamiyati uchun nufuzli shaxsdir[2]. 2018-yil sentyabr oyida u Alibabadan nafaqaga chiqishini va taʼlim ishlari, xayriya ishlari va atrof-muhitni muhofaza qilish bilan shugʻullanishini eʼlon qildi[3][4][5][6]. Keyingi yil Daniel Zhang uning oʻrniga ijroiya raisi lavozimini egalladi[7].

2021-yil aprel holatiga koʻra, 51,5 milliard dollarlik boylik bilan Ma Xitoyning eng boy odamlari orasida uchinchi oʻrinni egalladi (Zhong Shanshan va Ma Huatengdan keyin), shuningdek, dunyodagi eng boy odamlardan biri boʻlib, Bloomberg Billionaires Index tomonidan 26-oʻrinni egallab turibdi[8]. 2019-yilda Forbes nashri Ma Xitoy, Afrika, Avstraliya va Yaqin Sharqdagi kam taʼminlangan qatlamni qoʻllab-quvvatlagani uchun „Osiyoning xayriya ishlari qahramonlari — 2019“ roʻyxatiga kiritildi[3][9].

Dastlabki hayot va taʼlim

tahrir

Jack Ma Xitoyning Zhejiang (Chjetszyan) shahridagi Hangzhou (Xanchjou) shahrida tugʻilgan. U ingliz tilini yoshligidan Hangzhou International mehmonxonasida ushbu tilida soʻzlashuvchilar bilan suhbatlashish orqali boshladi. Toʻqqiz yil davomida sayyohlar bilan ingliz tilini mashq qilish uchun Ma oʻz velosipedida 27 km (17 mil) yoʻl bosib, manzilga kelgan. U chet elliklardan biri bilan yaqin doʻst boʻlib qoldi, ular xitoycha ismini aytishga qiynalgani uchun unga „Jack“ tahallusini berdi[10].

Keyinchalik Ma kollejda oʻqishga qiynaldi. Ma Xanchjou oʻqituvchilar kollejiga kirish imtihonidan ikki marta yiqldi, chunki uning zaif tomoni matematika edi[11]. Ma har yili oʻtkaziladigan Xitoy kirish imtihonlaridan oʻtishi uchun 3 yil sarfladi. U Xanchjou oʻqituvchilar institutida (hozirgi kunda Hangzhou Normal University deb nomlanadi) oʻqidi va 1988-yilda ingliz tilidagi sanʼat bakalavrini tugatdi[12][13]. Ma maktabda oʻqiyotgan paytida talabalar kengashining rahbari edi[14]. Oʻqishni tugatgandan soʻng, u Xanchjou Dianzi universitetida ingliz tili va xalqaro savdo boʻyicha maʼruzachi sifatida faoliyatini boshladi. U Garvard biznes maktabiga oʻn marta hujjat topshirgan va har safar rad etilganini daʼvo qiladi[15].

Boshlangʻich karyera

tahrir

Ma 1988-yilda Xanchjou Oddiy Universitetini tugatganidan soʻng, 30 ta ish uchun ariza topshirgan va har biri tomonidan rad etilgan.

„Men politsiyada ishlash uchun hujjat topshirdim. Ular sen talablarga javob bermaysan, dedi. Men hatto oʻzimning shaharimdagi KFCga ham borgan edim. Yigirma toʻrt kishi ish uchun kelgan. Yigirma uch kishi qabul qilindi. Men rad etilgan yagona yigit edim…“, — deysi Ma.[16].

1994-yilda Ma Internet haqida eshitdi va oʻzining birinchi kompaniyasi — (Hangzhou Haibo Translation Agency)Hangzhou Haibo tarjima agentligi (杭州 海波 翻譯 社)ni ham ochdi[17]. 1995-yil boshida u oʻzini Internet bilan tanishtirishda yordam bergan hamkasblari bilan shahar hukumati nomidan AQShga bordi[17]. U koʻplab mamlakatlardan pivo bilan bogʻliq maʼlumotlarni topgan boʻlsa-da, Xitoydan hech narsa topolmaganiga hayron boʻldi. Shuningdek, u Xitoy haqida umumiy maʼlumot qidirishga urindi va yana topolmay hayron boʻldi. Shunday qilib u va doʻsti Xitoy bilan bogʻliq boʻlgan „xunuk“ veb-sayt yaratdilar[18]. U veb-saytni soat 9:40da ishga tushirdi va soat 12:30gacha u xitoylik investorlardan oʻzi haqida bilmoqchi boʻlgan elektron pochta xabarlarini olgan. Ma bunda Internetning ajoyib bir narsasi borligini tushungan edi. 1995-yil aprel oyida Ma va He Yibing (kompyuter oʻqituvchisi) China Pages uchun birinchi ofisni ochdi va Ma ikkinchi kompaniyasini ochdi. 1995-yil 10-mayda ular chinapages.com domenini AQShda roʻyxatdan oʻtkazdi. Uch yil ichida kompaniya 5 million Renminbi ishlab chiqardi, bu oʻsha paytda 800 ming AQSh dollariga teng edi.

Ma AQSHdagi doʻstlari yordamida Xitoy kompaniyalari uchun veb-saytlar yaratishni boshladi. Uning soʻzlariga koʻra, „Biz Internetga ulangan kunimizda doʻstlarimni va televizion odamlarni uyimga taklif qildim. Juda sekin aloqada uch yarim soat kutib, yarim sahifani oldik“, — deb eslaydi u. „Biz ichdik, televizor tomosha qildik va kutib oʻtirdik. Ammo men juda gʻururlandim. Internet borligini isbotladim“[19]. U birinchi marta 33 yoshida kompyuterga ega boʻldi[20].

1998-yildan 1999-yilgacha Ma tashqi savdo va iqtisodiy hamkorlik vazirligining boʻlimida Xitoy xalqaro elektron tijorat markazi tomonidan tashkil etilgan axborot texnologiyalari kompaniyasiga rahbarlik qildi. 1999-yilda u ishdan boʻshatildi va oʻz jamoasi bilan Xanchjouga qaytib, 18 nafar doʻstlaridan iborat guruhda oʻz xonadonida Xitoyda joylashgan „Alibaba“ biznes-biznes bozorini tashkil etdi[21]. U 500 ming yuan bilan venchurni rivojlantirishning yangi bosqichini boshladi.

1999-yil oktyabr va 2000-yil yanvar oylarida Alibaba Goldman Sachs va Softbank tomonidan jami 25 million dollarlik xorijiy kapital sarmoyasini qoʻlga kiritdi[17]. Dastur ichki elektron tijorat bozorini yaxshilashi va Jahon Savdo Tashkilotining (JST) muammolarini hal qilish uchun Xitoy korxonalari, ayniqsa, kichik va oʻrta korxonalar (KOʻB) uchun elektron tijorat platformasini takomillashtirishi kutilgandi. Alibaba uch yildan soʻng daromad keltirdi. Ma global elektron tijorat tizimini takomillashtirishni xohlagan va 2003-yildan boshlab Taobao Marketplace, Alipay, Ali Mama va Lynx kompaniyalariga asos solgan. Taobao tez koʻtarilgandan soʻng, eBay kompaniyani sotib olishni taklif qildi. Biroq, Ma ularning taklifini rad etdi, aksincha Yahoo asoschisi Jerri Yangdan 1 milliard dollarlik sarmoya bilan qoʻllab-quvvatlandi.

Alibaba IPO

2014-yil sentyabr oyida Alibaba Nyu-York fond birjasida 25 milliard dollardan oshiq boshlangʻich aksiyalarni (IPO) jalb qilgani haqida xabar berilgan edi[22]. Alibaba AQSh moliyaviy tarixidagi eng yirik dastlabki ommaviy taklifi boʻlgan 25 milliard dollarni toʻliq jalb qilganidan soʻng dunyodagi eng qimmat texnologik kompaniyalardan biriga aylandi.

Alibaba Group raisi

Ma Alibaba Group, yaʼni Alibaba.com, Taobao Marketplace, Tmall, eTao, Alibaba Cloud Computing, Juhuasuan, 1688.com, AliExpress.com va Alipay shirkatlariga ega xolding kompaniyasi boʻlgan ijroiya raisi boʻlib ishlagan. 2012-yil noyabr oyida Alibabaning onlayn tranzaksiya hajmi 1 trillion yuandan oshdi. 2016-yildan boshlab Ma Bordodagi Chateau de Sours, Côtes de Bourg shahridagi Chateau Guerry va Blaye shahridagi Chateau Perenne, Côtes de Bordoning egasi hisoblanadi[23].

2017-yil 9-yanvarda Ma Trump Towerda prezident Donald Tramp bilan uchrashdi va keyingi besh yil ichida Alibabaning Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi biznes manfaatlari orqali 1 million ish joyini ochish imkoniyatlarini muhokama qildi[24]. 2017-yil 8-sentyabrda Alibaba tashkil etilganining 18 yilligini nishonladi Xuddi shu oyda Ma Sir Li Ka Shing bilan qoʻshma korxonada hamkorlik qilib Gonkongda raqamli hamyon xizmatini taklif qildi. [28]

Ma 2018-yil 10-sentyabrda Alibaba Group Holding-ning kelgusi yilda ijroiya raisi lavozimidan ketishini eʼlon qildi.[25]. Ma Xitoy hukumati tomonidan chetga chiqib ketishga majbur boʻlgani haqidagi xabarlarni rad etdi[26] va oʻz jamgʻarmasi orqali xayriya ishlariga eʼtibor qaratmoqchi ekanini aytdi[27]. Maning oʻrniga esa Daniel Chjan Alibabani ijroiya raisi sifatida boshqardi[28].

Ma Alibaba boshqaruvidan rasman 2020-yil 1-oktyabrda chiqib ketdi[29].

Koʻngilochar karyera

tahrir

2017-yilda Ma aktyorlik debyutini oʻzining birinchi Gong Shou Dao qisqa metrajli kung-fu filmi bilan boshladi. Film „Double 11 Shopping Carnival Singles Day“ bilan hamkorlikda suratga olingan. Xuddi shu yili u qoʻshiq kuylash festivalida ham qatnashdi va Alibaboning 18 yilligiga bagʻishlangan kechada raqslar ijro etdi[30][31][32].

2020-yil noyabr oyida Afrikaning „Biznes qahramonlar“ televizion shouning finalida Man Alibaba ijrochi direktori Peng Leyga almashtirildi, xabarlarga koʻra „Jadvaldagi ziddiyat tufayli“[33].

Qarashlari

tahrir

Ma buddizm va daosizmning izdoshidir[34][35][36]. 2010-yil may oyida Alibaba.com aksiyadorlarining yillik umumiy yigʻilishida Ma „Alibaba Group“ kompaniyasining 2010-yilda boshlanadigan yillik daromadning 0,3 foizini atrof-muhitni muhofaza qilishga, xususan, suv va havoning sifatini yaxshilash loyihalariga ajratishni eʼlon qildi. Alibaba kelajagi toʻgʻrisida u shunday deydi: "Bizning vazifamiz koʻproq odamlarga sogʻlom pul, „barqaror pul“, nafaqat oʻzlari uchun, balki jamiyat uchun ham foydali pul ishlaishiga yordam berishdir. Biz aynan shu oʻzgarishni maqsad qilganmiz"[37].

2018-yil noyabr oyida People's Daily gazetasi Mani Xitoy Kommunistik partiyasi aʼzosi deb aniqladi, bu kuzatuvchilarni hayratda qoldirdi[38][39][40].

996 ish soati tizimi (996 ish soati tizimi — bu Xitoy Xalq Respublikasidagi baʼzi kompaniyalar tomonidan qoʻllaniladigan ish jadvali. Bu nomi xodimlarning haftasiga 6 kun, soat 9:00 dan 21:00 gacha ishlashi talabidan kelib chiqqan; yaʼni haftasiga 72 soat[41][42][43][44][45][46]. Xitoyning bir qator internet kompaniyalari ushbu tizimni oʻzlarining rasmiy ish jadvali sifatida qabul qilishdi. Tanqidchilar 996 ish soati tizimi Xitoy qonunchiligini buzganligini taʼkidlaydilar va uni „zamonaviy qullik“ deb atashdi[47][48].) deb nomlangan Xitoy ish amaliyotini ommaviy ravishda maʼqullagandan soʻng, Ma xalqaro tanqidlarga uchradi[49].

2019-yilda kelajak haqida oʻz fikrlarini bildirishni soʻralganda, Ma yana 996 hozirgi paytda muvaffaqiyatga erishish uchun zarur boʻlgan „ulkan neʼmat“ ekanini taʼkidladi. Biroq sunʼiy intellekt texnologiyasi kelajakda boʻsh vaqtni yaxshi hayotga olib kelishi mumkinligini taʼkidladi. Bu yerda odamlar faqat toʻrt soatlik ish kunlari, haftasiga uch kun ishlashlari kerak edi[50][51]. Shu bilan birga, Ma, sunʼiy intellekt odamlarni toʻliq oʻrnini bosishi mumkinligiga shubha bilan qaradi va uning muvaffaqiyati „muhabbat koeffitsienti“ni talab qiladi degan nazariyasiga ishora qildi. Mashinalar hech qachon bu muvaffaqiyat bilan tenglasha olmasligini taʼkidladi. Ma, shuningdek, aholining qulashi kelajakda katta muammoga aylanishini bashorat qilgan[52][53].

Xayriya

tahrir

Jack Ma taʼlimni, atrof-muhitni va aholining sogʻligʻini yaxshilashga qaratilgan xayriya tashkiloti Jack Ma fondi asoschisi[54].

2008-yilda Alibaba Sichuan zilzilasida jabrlanganlarga 808 ming dollar xayriya qildi[55]. 2009-yilda Jack Ma Tabiatni muhofaza qilishning Xitoy dasturi ishonchli vakili boʻldi va 2010-yilda tashkilotning global Direktorlar Kengashiga qoʻshildi[56].

2015-yilda Alibaba Gongkong tadbirkorlarini oʻz bizneslarini rivojlantirishga yordam berish uchun qoʻllab-quvvatlaydigan „Alibaba Gonkong yosh tadbirkorlar jamgʻarmasi“ notijorat tashkilotini ochdi[57][58]. Xuddi shu yili kompaniya Nepalda zilziladan zarar koʻrgan 1000 ta uyni tiklashni moliyalashtirdi va yana 9 mingi uchun pul yigʻdi[59]. 2015-yilda u Gupan biznes maktabiga ham asos solgan.[60].

2021-yil may oyida maktabining direktorlik lavozimidan ketishini maʼlum qildi. Uning ketishiga bir necha yildan beri uning biznesiga bosim oʻtkazib kelayotgan Xitoy rasmiylari sabab boʻlgan. Tadbirkor davlat banklarini tanqid qilgandan soʻng rasmiylar bilan ziddiyatga uchragan[61].

2019-yilda Forbes Mani „Osiyoning 2019-yilgi xayriya ishlari qahramonlari“ roʻyxatiga kiritdi va Xitoy, Afrika, Avstraliya va Yaqin Sharqdagi kam taʼminlangan qatlamni qoʻllab-quvvatlagani uchun Malkolm S. Forbesning Lifetime Achievement mukofotini topshirdi[3][9].

2020-yilda COVID-19 pandemiyasiga javoban Alibaba jamgʻarmasi va Jack Ma jamgʻarmasi turli tashabbuslarni boshladi. Ularning baʼzilari AQSh, shuningdek Osiyo, Afrika va Yevropaning turli mamlakatlariga tibbiy buyumlarni xayriya qilish bilan bogʻliq edi[62][63].

Oilaviy va shaxsiy hayot

tahrir

Ma imkoniyati cheklangan oilada tugʻilgan. Uning ota-onasi musiqachilar va ertak aytib beruvchilar edi. Universitetda u Zhang Ying (Chjan Ying) (xitoycha: 张 瑛) bilan tanishadi, u Cathy Zhang nomi bilan tanilgan. Ular 1988-yilda maktabni tugatgandan koʻp oʻtmay turmushga chiqdi va xitoylik oʻqituvchi sifatida ishlash bilan bir qatorda Ma biznesini rivojlantirishda faol qatnashdi va 2004-yilgacha asosiy firmaning bosh menejeri boʻldi. Er-xotinning uchta farzandi bor: oʻgʻli Ma Yuankun (Jerri Ma nomi bilan tanilgan) 1992-yilda tugʻilgan, qizi Ma Yuanbao va boshqalari[64][65][66].

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „Theo Epstein“ (en-US). Fortune (23-mart 2017-yil). 2018-yil 25-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14-fevral 2018-yil.
  2. ↑ „How Alibaba's Jack Ma Is Building a Truly Global Retail Empire“. Fortune (2017). Qaraldi: 10-fevral 2021-yil.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 „Jack Ma Outlines Bold Vision For His Philanthropy Foundation“. Forbes (2-dekabr 2019-yil).
  4. ↑ Murphy, Margi „China's richest man Jack Ma to stand down from Alibaba“. The Telegraph (8-sentabr 2018-yil). Qaraldi: 8-sentabr 2018-yil.
  5. ↑ Chen, Lulu Yilun; Mackenzie, Tom „Billionaire Jack Ma prepares for life after Alibaba. He'll retire Monday, report says“. Los Angeles Times (7-sentabr 2018-yil). Qaraldi: 8-sentabr 2018-yil.
  6. ↑ „Alibaba's Jack Ma, China's richest man, to retire from company he co-founded“ (8-sentabr 2018-yil). 2018-yil 25-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-sentabr 2018-yil.
  7. ↑ Choudhury, Saheli. „Alibaba announces Jack Ma succession plan: CEO Daniel Zhang to take over as chairman in a year“. CNBC. Qaraldi: 9-sentabr 2018-yil.
  8. ↑ „"Bloomberg Billionaires Index: Jack Ma"“. Bloomberg. Qaraldi: 3-iyul 2021-yil.
  9. ↑ 9,0 9,1 Chung, Grace „Asia's 2019 Heroes Of Philanthropy: Catalysts For Change“. Forbes. Qaraldi: 3-yanvar 2020-yil.
  10. ↑ Mookherji, Kalyani. Brief biography of Jack Ma. Prabhat Prakashan, 2008. 
  11. ↑ „Jack Ma | Biography & Facts“. Encyclopedia Britannica. Qaraldi: 2021-yil 21-yanvar.
  12. ↑ „Alibaba Group“. News.alibaba.com. Qaraldi: 5-mart 2016-yil.
  13. ↑ Rose, Charlie. „Alibaba's Jack Ma on Early Obstacles, His Ambitions“. Bloomberg.com (29-yanvar 2015-yil). Qaraldi: 2-iyun 2015-yil.
  14. ↑ Fannin, Rebecca. „How I Did It: Jack Ma, Alibaba.com“. Inc. Magazine (1-yanvar 2008-yil). Qaraldi: 12-aprel 2010-yil.
  15. ↑ „Alibaba founder Jack Ma: 'Harvard rejected me 10 times'“. businessinsider.com. Qaraldi: 29-may 2017-yil.
  16. ↑ „Charlie Rose Talks to Alibaba's Jack Ma“. Bloomberg.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Clark, Duncan. Alibaba: The House That Jack Ma Built. HarperCollins, 12-aprel 2016-yil. ISBN 9780062413420. 
  18. ↑ „秒拍视频“. Miaopai.com. Qaraldi: 5-mart 2016-yil.
  19. ↑ Barboza, David. „New Partner for Yahoo Is a Master at Selling“. The New York Times (15-avgust 2005-yil).
  20. ↑ Mellor, William. „Ma 和Says Alibaba Shareholders Should Feel Love, Not No. 3“. Bloomberg (10-noyabr 2014-yil). Qaraldi: 10-noyabr 2014-yil.
  21. ↑ Popovic, Stevan. „Jack Ma: The man leading the Chinese e-commerce market“. Hot Topics (4-may 2014-yil). 2016-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 29-iyul.
  22. ↑ „IPO launch of Alibaba pushed back by a week“. ChinaNationalNews.com (1-sentabr 2014-yil). Qaraldi: 1-sentabr 2014-yil.
  23. ↑ „Company news; Brown-Forman will become 100% owner of Finlandia“ (8-iyun 2016-yil). Qaraldi: 23-iyun 2016-yil.
  24. ↑ „Alibaba job boom: Jack Ma chats with Trump about how to create 1 million US jobs over 5 years“. CNBC (9-yanvar 2017-yil).
  25. ↑ „Timing of Jack Ma's retirement minimizes risk for Alibaba“.
  26. ↑ Lin, Liza „Alibaba's Jack Ma Denies Beijing Forced Him Out“. The Wall Street Journal. Qaraldi: 29-may 2019-yil.
  27. ↑ Cué, Elena. „Interview with Jack Ma“ (en-gb). Alejandra de Argos (12-iyun 2019-yil).
  28. ↑ Shu, Catherine „Jack Ma officially retires as Alibaba's chairman“. techcrunch.com. TechCrunch. Qaraldi: 26-mart 2020-yil.
  29. ↑ „In pictures: Jack Ma, Alibaba's rock star founder, bows out“ (en-GB). Nikkei Asia. 2021-yil 17-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 8-oktyabr.„arxiv nusxasi“. 2021-yil 17-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 29-iyul.
  30. ↑ Horwitz, Josh. „Jack Ma is using Singles Day, a symbol of crass commercialism, to revitalize Tai Chi in China“. Quartz.
  31. ↑ „This could well be the oddest video you'll see this week“. NewsComAu.
  32. ↑ Ciolli, Joe. „Billionaire Alibaba CEO Jack Ma sings at surprise music festival appearance“. Business Insider Singapore (13-oktabr 2017-yil).
  33. ↑ McMorrow, Ryan; Pilling, David. „Jack Ma disappears from his own talent show“. Financial Times (31-dekabr 2020-yil). Qaraldi: 5-yanvar 2021-yil.
  34. ↑ MacLeod, Calum „Alibaba's Jack Ma: From 'crazy' to China's richest man“. USA Today.
  35. ↑ Lee, Minerva „10 Buddhist Billionaires in Asia“. Lotus Happiness (4-iyun 2017-yil).
  36. ↑ „Five Buddhist business leaders: From Alibaba co-founder to eBay's creator“. www.ns-businesshub.com (31-dekabr 2018-yil). 2021-yil 8-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 29-iyul.
  37. ↑ „An Interview with Jack Ma“. Alibaba News (6-dekabr 2009-yil). Qaraldi: 23-sentabr 2014-yil.
  38. ↑ Li, Shan. „It's Official: China's E-Commerce King is a Communist“ (26-noyabr 2018-yil). Qaraldi: 26-noyabr 2018-yil.Andoza:Quote needed
  39. ↑ Pandey, Erica „Alibaba's Jack Ma identified as member of China's Communist Party“. Axios (26-noyabr 2018-yil). Qaraldi: 26-noyabr 2018-yil.
  40. ↑ „Alibaba's Jack Ma is a Communist Party member, China state paper reveals“. Reuters (26-noyabr 2018-yil). Qaraldi: 26-noyabr 2018-yil.
  41. ↑ Xue Yujie. David Paulk: „Chinese Developers Protest Overwork on GitHub“ (en). Sixth Tone (2019-yil 28-mart). 2019-yil 31-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 31-mart.
  42. ↑ Denise Hruby. „Young Chinese are sick of working long hours“ (en). BBC (2018-yil 8-may). 2019-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 2-aprel.
  43. ↑ 赵昂. „不接受"996"是不能吃苦？媒体：合法权益应获保障“ (zh-hans). 新华网. 工人日报 (2018-yil 3-iyun). 2019-yil 31-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 30-mart.
  44. ↑ Sarah Dai; Li Tao „China's work ethic stretches beyond '996' as tech companies feel the impact of slowdown“ (en). South China Morning Post (2019-yil 29-yanvar). 2019-yil 31-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 31-mart.
  45. ↑ Li Yuan. „China's Grueling Formula for Success: 9-9-6“ (en). The Wall Street Journal (2017-yil 22-fevral). 2019-yil 31-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 31-mart.
  46. ↑ Zheping Huang. „No sleep, no sex, no life: tech workers in China's Silicon Valley face burnout before they reach 30“ (en). South China Morning Post (2019-yil 20-mart). 2019-yil 5-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 5-aprel.
  47. ↑ Wang, Jenny Jing (2020). „How managers use culture and controls to impose a ʻ996' work regime in China that constitutes modern slavery“. Accounting & Finance (inglizcha). 60-jild, № 4. 4331–4359-bet. doi:10.1111/acfi.12682. ISSN 1467-629X.
  48. ↑ Lu, Ying-Ying „Ep. 42: To 996, or Not to 996, That Is the Question“ (en). Pandaily (2019-yil 13-aprel). 2019-yil 29-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 29-aprel.
  49. ↑ „Jack Ma endorses China's controversial 12 hours a day, 6 days a week work culture“. CNN (15-aprel 2019-yil). Qaraldi: 15-aprel 2019-yil.
  50. ↑ „Elon Musk and Jack Ma face off over AI in Shanghai“. South China Morning Post (29-avgust 2019-yil). Qaraldi: 26-mart 2020-yil.
  51. ↑ Locke, Taylor. „Jack Ma: A.I. could give us 12-hour work weeks“. CNBC (30-avgust 2019-yil). Qaraldi: 26-mart 2020-yil.
  52. ↑ „Elon Musk and Jack Ma disagree about AI's threat“. BBC News (29-avgust 2019-yil). Qaraldi: 26-mart 2020-yil.
  53. ↑ „Here's what leaders can do to feel secure in the automation age“. Business Insider Australia (5-fevral 2018-yil). 2021-yil 29-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 29-iyul.
  54. ↑ „Billionaire Jack Ma Prepares for Life After Alibaba“. Bloomberg.com (2018-yil 6-sentyabr). Qaraldi: 12-dekabr 2018-yil.
  55. ↑ importer „Chinese Earthquake -- Corporate Aid Tracker“ (en). U.S. Chamber of Commerce Foundation (22-aprel 2013-yil). 2019-yil 6-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 12-dekabr 2018-yil.
  56. ↑ „Jack Ma“ (en-US). The Nature Conservancy. Qaraldi: 12-dekabr 2018-yil.
  57. ↑ „Alibaba Group Backs Young Hong Kong Entrepreneurs“ (en-US). Alizila.com (1-fevral 2015-yil). Qaraldi: 27-dekabr 2018-yil.
  58. ↑ Su, Wiki „Alibaba To Establish 6129M Hong Kong Young Entrepreneurs Foundation“ (en-US). China Money Network (2-fevral 2015-yil). Qaraldi: 27-dekabr 2018-yil.
  59. ↑ Karmali, Naazneen „Alibaba's Jack Ma Joins Nepali Billionaire Binod Chaudhary's Rebuilding Efforts In Quake-Hit Nepal“ (en). Forbes. Qaraldi: 27-dekabr 2018-yil.
  60. ↑ „Private companies have put down strong roots in China“. The Economist (2020). Qaraldi: 8-may 2020-yil.
  61. ↑ „«Alibaba» асосчиси ўзи асос солган бизнес мактабнинг директорлик лавозимидан кетишини айтди“. Bugun.uz. 2021-yil 24-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021 йил 25 май.
  62. ↑ „Jack Ma Foundation donates medical supplies from China to Israel“. The Jerusalem Post (30-mart 2020-yil). Qaraldi: 8-aprel 2020-yil.
  63. ↑ Patrick, Anita. „Rwanda's Kagame thanks Jack Ma for 'huge shot in the arm' after receiving donation of test kits“. CNN (22-mart 2020-yil). Qaraldi: 11-aprel 2020-yil.
  64. ↑ Jack Ma — Family, Family Tree, CelebFamily
  65. ↑ Facts About Cathy Zhang — Billionaire Jack Maʼs Wife and Mother of Three, Glamour Path, 21-Sept 2019-yil
  66. ↑ Jack Ma: 5 Fast Facts You Need to Know, Heavy 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Jack_Ma&oldid=5332039" dan olindi