Vikipediya

Kirkuk muhofazoti

Kirkuk muhofazoti (arab. محافظة كركوك Muḥāfaẓat Karkūk[2], kurd. پارێزگای کەرکووک Parêzgeha Kerkûkê/Parêzgayi Kerkûk[3][4], turk. Kerkük ili[5][6]) yoki Kirkuk viloyati — Iroq shimolidagi muhofazot. Muhofazot maydoni 9679 km2. 2017-yilda taxminiy aholi soni 1 259 561 kishini tashkil etdi[7]. Viloyat markazi - Kirkuk shahri. U to'rt tumanga bo'lingan.

Bayroq
Bayroq
YAIM 0.708[1]
yuqori
Rasmiy tillar arab, kurd, turk
Aholi (2018) 1,597,876 kishi
Dinlar tarkibi islom, xristian
Maydoni 9679 km²
Xaritada
xaritada
Koordinatalari: 35°22′0″N 44°8′0″E / 35.36667°N 44.13333°E / 35.36667; 44.13333 G O

Viloyat 1976-yilgacha Kirkuk muhofazoti deb atalgan, keyin u mintaqaviy neft va tabiiy gaz zaxiralariga milliy mulkchilikni nazarda tutgan holda "milliylashtirish" degan ma'noni anglatuvchi At-Ta'mim muhofazoti deb nomlangan. 2006-yilda “Kirkuk muhofazoti” nomi tiklandi. 

Muhofazot hukumati tahrir

 
Kirkuk muhofazoti tumanlari
  • Gubernator: Rakan Said al-Jaburiy [8]
  • Viloyat kengashi raisi (VKR): Rebvar Talabani [9]

Tumanlari tahrir

Tuman Umumiy aholi, 2018-yil
Kirkuk 974 824
Dibis 50,241
Daquq 66 433
Havija 120 679

Demografiyasi tahrir

Aholini ro'yxatga olish ma'lumotlari va boshqa birlamchi va qo'shimcha manbalardan, jumladan, saylovchilarni ro'yxatga olish varaqalari va oziq-ovqat ratsioni ro'yxatidan foydalangan holda, Xalil Fadl Usmon 1920-yillardan beri Kirkukdagi demografik o'zgarishlarni kuzatadi va bu o'zgarishlar etnik ziddiyatlarni qanday qo'zg'atganini tekshiradi [10] . Kirkuk muhofazoti chegaralari Sulaymoniya, Diyala va Saladin muhofazotlariga 4 ta tuman qoʻshilganidab oʻzgartirilgan. Bu 4 tuman bilan Kirkuk muhofazotida kurdlar aniq ko'pchilikni tashkil qiladi [11]. Kirkuk gubernatorligi Mosul muhofazotidan arablar yashovchi Zab tumanini qabul qildi[12].

Baʼs partiyasining arablashtirish siyosati bilan rasmiy ro'yxatga olishda arablar soni 40 yil ichida besh baravar ko'paydi, ammo gubernatorlikning etnik bo'linishini ko'rsatadigan eng ishonchli ma'lumotlar 1957-yilgi aholini ro'yxatga olishdir [13] . Kurdlar soni 1957-yildan 1977-yilgacha nisbatan o'zgarmas bo'lib qoldi, ularning sonining kamayishi 1990-yillardagi arablashuv jarayoniga to'g'ri keldi [14] . Baʼsning Kirkuk chegaralarini o'zgartirishi turkmanlarga jiddiy ta'sir ko'rsatdi, ularning foizi 21 foizdan 7 foizga tushdi.

1977-yildan boshlab 2000 nasroniylar (ossuriyaliklar) arab sifatida ro'yxatga olindi. Ko‘rfaz urushi tugaganidan 1999-yilgacha Kirkukdan 11 mingga yaqin kurd oilasi deportatsiya qilingan [15] . 2003-yilda Iroqqa bostirib kirishdan buyon 100 ming kurd Kirkuk shahriga qaytdi[16].

Statistika tahrir

1925-yildagi Millatlar Ligasi hisobotidagi etnik ma'lumotlar va 1924, 1930 va 1931-yillardagi Britaniya ma'lumotlari:

Kirkuk muhofazoti uchun etnik ma'lumotlar (liva)
Etnik kelib chiqishi 1924 [17] % 1925 [18] % 1930 [19] % 1931 [17] %
kurd 79 646 54.4% 47 500 42.5% 67 703 49.5% 77 608 56.7%
turkman/turk 28 395 19.3% 26 100 23.4% 28 741 0% 28 741 21%
arab 35 649 24.4% 35 650 31.9% 26 561 19.4% 26 561 19.4%
yahudiy 1703 1.2% - 6 742 4.9% 2472 1.8%
xristian 1000 0.7% 2400 2.1% 1228 0.9% 1228 0.9%
Boshqa - - 192 0.1%
Jami 146 393 111 650 136 705 136 802

Xalqaro Inqiroz Guruhi hisobotida ta'kidlanishicha, 1977 va 1997-yillardagi aholini ro'yxatga olish raqamlari "rejim manipulyatsiyasi gumonlari tufayli juda muammoli hisoblanadi", chunki Iroq fuqarolariga faqat arab yoki kurd etnik guruhlariga mansubligini ko'rsatishga ruxsat berilgan; [20] natijada, bu Iroqning uchinchi yirik etnik guruhi - Iroq turkmanlari kabi boshqa etnik ozchiliklar sonini kamaytirdi[20].

2018-yilgi saylov natijalari tahrir

Quyida Kirkuk viloyatida 2018-yilgi Iroq parlamenti saylovlari natijalari keltirilgan. Saylov natijalari ko'pincha mintaqaning demografik holatini baholash uchun ishlatiladi. Biroq, Iroq fuqarolari etnik mansubligiga qarab partiyalarga ovoz berishlari shart emas.

Partiya Jami ovoz [21] Foiz O'rinlar
Kurdiston vatanparvarlik ittifoqi 183 283 37.8% 6
Kirkuk arab ittifoqi 84,102 17.4% 3
Kirkuk turkman jabhasi 79 694 16.4% 3
G'alaba koalitsiyasi 24 328 5% 0
Fath ittifoqi 18 427 3.8% 0
Milliy koalitsiya 14 979 3.1% 0
Nishtiman koalitsiyasi

O'zgarish uchun harakat Demokratiya va adolat uchun koalitsiya Kurdiston islom guruhi

14,118 2.9% 0
Yangi avlod harakati 13 096 2.7% 0
Xaldey koalitsiyasi Zaxiralangan xristian o'rni 4864 0% 1
Kurdiston islom guruhi 4,631 1% 0
Xaldiy suriyalik Ossuriya xalq kengashi 3810 0.8% 0
Boshqalar 39 286 8.1% 0
Jami 484 618 100% 12(+1)

Manbalar tahrir

  1. ↑ „Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab“ (en). hdi.globaldatalab.org. Qaraldi: 2018-yil 13-sentyabr.
  2. ↑ „الرئيسية“ (ar). kirkuk.gov.iq. Qaraldi: 2019-yil 21-dekabr.
  3. ↑ „کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکووک شکستی هێنا“ (ku). Qaraldi: 2019-yil 21-dekabr.
  4. ↑ „Hevpeymanîya Kurdistanî bi 96 namzedan dikeve hilbijartinan“ (tr). Rûpela nû (2019-yil 17-oktyabr). Qaraldi: 2019-yil 21-dekabr.
  5. ↑ „Bir Türkmen Şehri Kerkük“. Dergipark. 2022-yil 22-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-sentyabr.
  6. ↑ Yawooz Hameed Mahmood,1Murat Kütük, Tawis Mohammed Kamel Ahmed (tr). Kerkük (Irak) İli̇ İçme Suyunun Ki̇myasal Parametreleri̇ Açisindan Değerlendi̇ri̇lmesi̇. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/412616. Qaraldi: 21 December 2019. Kirkuk muhofazoti]]
  7. ↑ Central Organization for Statistics and Information Technology, Iraq
  8. ↑ Kurdistan24. „Iraqi court issues arrest warrant for acting gov. of Kirkuk on 'corruption involvement'“ (en). Kurdistan24. Qaraldi: 2019-yil 28-sentyabr.
  9. ↑ „New Kirkuk Governor, Council Chief, elected : Aswat al Iraq“. 2011-yil 28-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 30-mart.
  10. ↑ عثمان, خليل فضل. كركوك: جدل الأرقام والسرديات – مأزق الانتخابات في سياق تحولات ديموغرافية، حالة انتخابات مجلس المحافظة. الدوحة: المركز العربي للأبحاث ودراسة السياسات, 2018. ISBN 9786144452332. 
  11. ↑ Mohammed, Ihsan. Nation Building in Kurdistan. London: Routledge, 2017 — 34 bet. ISBN 9781315597393. 
  12. ↑ Mohammed, Ihsan. Nation Building in Kurdistan. London: Routledge, 2017 — 33 bet. ISBN 9781315597393. 
  13. ↑ Anderson, Liam D.; Stansfield, Gareth R. V. (2009), Crisis in Kirkuk: The Ethnopolitics of Conflict and Compromise, University of Pennsylvania Press, 43-bet, ISBN 978-0-8122-4176-1
  14. ↑ Anderson, Liam D.; Stansfield, Gareth R. V. (2009), Crisis in Kirkuk: The Ethnopolitics of Conflict and Compromise, University of Pennsylvania Press, 44-bet, ISBN 978-0-8122-4176-1
  15. ↑ „An ancient tragedy“. The Economist (1999-yil 20-fevral). Qaraldi: 2013-yil 22-iyun.
  16. ↑ „The Militant - March 28, 2005 -- Iraqi Kurds make progress toward return to oil-rich Kirkuk“. www.themilitant.com.
  17. ↑ 17,0 17,1 Fuat Dundar (2012). British Use of Statistics in the Iraqi Kurdish Question (1919–1932). p. 44. https://www.brandeis.edu/crown/publications/papers/pdfs/cp7.pdf. Qaraldi: 12 November 2019. Kirkuk muhofazoti]]
  18. ↑ Fuat Dundar (2012). British Use of Statistics in the Iraqi Kurdish Question (1919–1932). p. 30. https://www.brandeis.edu/crown/publications/papers/pdfs/cp7.pdf. Qaraldi: 12 November 2019. Kirkuk muhofazoti]]
  19. ↑ Fuat Dundar (2012). British Use of Statistics in the Iraqi Kurdish Question (1919–1932). p. 38. https://www.brandeis.edu/crown/publications/papers/pdfs/cp7.pdf. Qaraldi: 12 November 2019. Kirkuk muhofazoti]]
  20. ↑ 20,0 20,1 „Turkey and the Iraqi Kurds: Conflict or Cooperation?“. International Crisis Group (2008). 2019-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 19-iyun.
  21. ↑ „IHEC results - Kirkuk“ (ar). 2018-yil 23-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 22-may.

Havolalar tahrir 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kirkuk_muhofazoti&oldid=3792545" dan olindi