Konneksin

Konneksinlar (Cx) – yoki oraliq birikma oqsillari umurtqali hayvonlarning boʻshliq birikmalarini hosil qilish uchun yigʻiladigan transmembrana oqsillaridir. Oqsillarning mutlaqo boshqa oilasi, inneksinlar umurtqasiz hayvonlarda boʻshliqlarni hosil qiladi^[1]. Har bir boʻshliq birikmasi ikkita yarimkanaldan yoki konneksonlardan iborat va ular konneksinlarning gomo- yoki geterogeksamerik massivlaridan iborat boʻlib, bitta plazma membranasidagi konnekson bir-biriga qarama-qarshi joylashgan hujayra membranasidagi konnekson bilan uchma-uch joylashadi. Yarimkanal oltita konneksin boʻlinmasidan iborat boʻlib, ularning har biri toʻrtta transmembrana segmentidan iborat. Boʻshliqlar koʻplab fiziologik jarayonlar uchun muhim, masalan, yurak mushaklarining muvofiqlashtirilgan depolarizatsiyasi, embrionning toʻgʻri rivojlanishi va mikrovaskulaturada oʻtkaziladigan javoblar. Konneksinlar sitoskeleton va hujayra migratsiya kanaliga bogʻliq boʻlmagan funksiyalarga ham ega^[2]. Shu sabablarga koʻra, konneksinni kodlovchi genlardagi mutatsiyalar funksional va rivojlanish anomaliyalariga olib kelishi mumkin.

Nomenklatura

Konneksinlar odatda molekulyar ogʻirliklariga koʻra nomlanadi, masalan, Cx26 – bu ogʻirligi 26 kDa boʻlgan konneksin oqsilidir. Raqobatdosh nomenklatura bu boʻshliq oqsil tizimi hisoblanib, bunda konneksinlar α (GJA) va β (GJB) shakllari boʻyicha saralanib, qoʻshimcha konneksinlar C, D va E guruhlariga guruhlanadi, soʻngra identifikatsiya raqami qoʻyiladi, masalan, GJA1 Cx43 ga mos keladi. Elsinoredagi Gap Junction konferentsiyasida (2007) ovoz berishdan soʻng, jamoa konneksinlarni kodlaydigan genlar uchun GJ nomenklaturasi tizimidan foydalanishga rozi boʻldi, lekin ortologik oqsillarni raqamlash uchun inson oqsilning ogʻirligidan foydalangan holda kodlangan oqsillar uchun konneksin nomenklaturasini saqlab qolishni xohladi.

Tuzilishi

Konneksinlar tarkibida toʻrtta yuqori tartibli transmembran segmentlari(TMS) C va N sitoplazmatik uchlari, sitoplazmatik halqa (SH) va ikkita hujayradan tashqari halqa (TH-1) va (TH-2) mavjud. Konneksinlar yarim kanallar yoki konneksonlarni hosil qilish uchun oltitadan iborat guruhlarga yigʻiladi va keyin ikkita yarimkanallar birikib boʻshliq birikmasini hosil qiladi.

Inson tomonidan hosil qilingan 3,5 Å oʻlchamdagi Cx26 (shuningdek, GJB2 nomi bilan ham tanilgan) boʻshliq birlashma kanalining kristall tuzilishi mavjud^[3]. Zichlik xaritasi oltita protomerning: membranadan iborat ikkita yarim kanalni va har bir yarim kanalni tashkil etuvchi toʻrtta transmembrana segmentlari (TMS) ni joylashishini koʻrsatdi. Yarimkanallarda musbat zaryadlangan sitoplazmatik kirish, voronka, manfiy zaryadlangan transmembrana yoʻli va hujayradan tashqari boʻshliq mavjud. Kanal devorini qoplaydigan oltita amino-terminal spiraldan hosil boʻlgan voronka qismda teshik torayadi, bu esa kanalning kirish qismidagi molekulyar oʻlchamdagi cheklanishni aniqlaydi.

Manbalar

↑ Molecular Cell Biology, 5th, New York: W.H. Freeman and Company, 2004 — 230–31-bet. ISBN 0-7167-4366-3.
↑ „Gap junction proteins on the move: connexins, the cytoskeleton and migration“. Biochim Biophys Acta. 1828-jild, № 1. January 2013. 94–108-bet. doi:10.1016/j.bbamem.2012.05.014. PMID 22613178.
↑ „Structure of the connexin 26 gap junction channel at 3.5 A resolution“. Nature. 458-jild, № 7238. April 2009. 597–602-bet. Bibcode:2009Natur.458..597M. doi:10.1038/nature07869. ISSN 1476-4687. PMID 19340074.

[1] Molecular Cell Biology, 5th, New York: W.H. Freeman and Company, 2004 — 230–31-bet. ISBN 0-7167-4366-3.

[pmid22613178-2] „Gap junction proteins on the move: connexins, the cytoskeleton and migration“. Biochim Biophys Acta. 1828-jild, № 1. January 2013. 94–108-bet. doi:10.1016/j.bbamem.2012.05.014. PMID 22613178.

[pmid19340074-3] „Structure of the connexin 26 gap junction channel at 3.5 A resolution“. Nature. 458-jild, № 7238. April 2009. 597–602-bet. Bibcode:2009Natur.458..597M. doi:10.1038/nature07869. ISSN 1476-4687. PMID 19340074.

[1]

[2]

[3]