Langston Hughes
Jeyms Merser Langston Xyuz (1901-yil 1-fevral[1] — 1967-yil 22-may) — amerikalik shoir, jamoat arbobi, yozuvchi, dramaturg va kolumnist, Joplin, Missuri . Jazz sheʼriyati deb ataladigan adabiy oqimning novatorlaridan biri Xyuz Garlem Uygʻonish davrining yetakchisi sifatida tanilgan.
Langston Hughes | |
---|---|
Tavalludi |
9-yanvar 1901-yil |
Vafoti |
1967-yil 27-iyun Nyu-York, AQSH |
Kasbi | 1926-1964 |
Ijod qilgan tillari | Ingliz tili |
Fuqaroligi | AQSh, |
Yoʻnalish | impressionizm, nodernizm |
Janr | nazm, nasr |
Shoh asari | Kolumbiya universiteti, Linkoln universiteti |
Bir qator Oʻrta Gʻarbning shaharlarida bolaligi oʻtgan Xyuz yoshligidanoq sermahsul yozuvchiga aylandi. U oʻsmirligida Nyu-York shahriga koʻchib, oʻz karyerasini boshladi. U Ogayo shtati Klivlend shahrida oʻrta maktabni tugatgach, tez orada Nyu-Yorkdagi Kolumbiya universitetida oʻqishni boshladi. Oʻqishni tashlab ketgan boʻlsa-da, Nyu-Yorkdagi koʻplab nashriyotlarning, dastlab The Crisis jurnali, soʻngra kitob noshirlarining eʼtiboriga tushdi va Garlemdagi ijodiy hamjamiyatda shuhrat qozondi. U keyinchalik Linkoln universitetini tamomlagan. Sheʼrlar bilan birga Xyuz pyesalar va hikoyalar yozgan. Shuningdek, u bir qancha badiiy boʻlmagan asarlarni nashr ettirgan. 1942-yildan 1962-yilgacha, fuqarolik huquqlari harakati kuchayib borayotgan bir paytda, u qora tanlilarning nufuzli gazetasi The Chicago Defenderda maqolalar yozish bilan shugʻullanadi.
Hayoti
tahrirOila va bolalik
tahrirKoʻpgina afro-amerikaliklar singari, Xyuzning ham oilasi metistlardan hisoblangan. Xyuzning ikkala buvisi ham afrikalik qul boʻlgan, ikkala bobosi ham Kentukkida oq tanli quldorlar edi. Xyuzning soʻzlariga koʻra, ulardan biri Genri okrugidagi shotland-amerikalik viski distillovchisi Sem Kley boʻlib, davlat arbobi Genri Kleyning qarindoshi boʻlgan. Xyuz tilga olgan yana bir taxminiy ajdodi Silas Kushenberri, Klark okrugidagi qulfurush edi[2][3]. Xyuz Kushenberri yahudiy qulfurush boʻlganini yozgan, ammo XIX asrda Kushenberri oilasining genetikasini oʻrganish natijasida uning yahudiylarga aloqasi yoʻqligi aniqlagan[4]. Xyuzning ona tomonda buvisi Meri Patterson afro-amerikalik, fransuz, ingliz va asl amerikalik nasablariga mansub edi. Oberlin kollejida oʻqigan birinchi ayollardan hisoblangan buvisi Lyuis Sheridan Liri ismli xuddi oʻzi kabi aralash nasabli kishiga turmushga chiqadi ammo birinchi turmush oʻrtogʻi 1859-yilda Gʻarbiy Virjiniyada dahshtali darajada yaralanadi.
Oʻn yildan soʻng, 1869-yilda beva Meri Patterson Liri yana elita, siyosiy faol Langston oilasiga turmushga chiqdi. Uning ikkinchi eri afro-amerikalik, yevroamerikalik va toza amerikalik nasablariga ega boʻlgan Charlz Genri Lengston edi[5][6]. U va ukasi Jon Merser Langston abolitsionizm harakati jonkuyarlari boʻlgan va 1858-yilda Ogayo shtatidagi qullikka qarshi jamiyat boshqaruviga yordam berishgan[7].
Turmush qurishganidan soʻng Charlz Langston oilasi bilan Kanzasga koʻchib oʻtdi, u yerda muallim va afro-amerikaliklar huquqlarini himoya qiluvchi jamoat arbobi sifatida faol ishladi[5]. Uning va Merining qizi Karolin (Kerri nomi bilan tanilgan) oʻqituvchilik kasbini tanladi va Jeyms Nataniel Xyuzga (1871—1934) turmushga chiqdi. Ularning ikki farzandi bo;lib, Lengston Xyuz kenjasi edi; (garchi Xyuzning oʻzi tarjimai holida 1902-yilda tugʻilganligini daʼvo qilsa-da)[8] aksariyat manbalarga koʻra u 1901-yilda Missuri shtatining Joplin shahrida tugʻilgan degan maʼlumot uchraydi[9][10].
Langston Xyuzning bolaligi Oʻrta Gʻarbning bir qator shaharchalarida oʻtgan. Xyuz tugʻilganidan koʻp oʻtmay otasi oilani tark etadi va Kerri bilan ajrashdi. Katta Xyuz AQShda davom etayotgan irqchilikdan qochish uchun Kubaga, keyin esa Meksikaga sayohat qildi[11].
Ajrimdan soʻng Xyuzning onasi ish izlab yurdi. Lengston asosan Kanzas shtatining Lourens shahrida ona buvisi Meri Patterson Langston qoʻlida tarbiyalandi. Qora tanli amerikaliklarning ogʻzaki anʼanalari va oʻzi mansub avlodining faol tajribasidan foydalangan holda, Meri Lengston nabirasiga butun umr irqidan gʻururlanish tuygʻusini singdirdi[12][13]. Buvisidan rqdoshlariga koʻmakchi boʻlishni oʻrgangan Xyuz butun umri davomida qarovsiz va ezilgan qora tanlilar bilan tanishdi, oʻz asarlarida ularni ulugʻladi[14]. U bolaligining koʻp qismini Lourensda oʻtkazdi. 1940-yilgi "The Big Sea" (Katta dengiz) avtobiografiyasida u shunday deb yozgan edi: „Buvim bilan uzoq vaqt yolgʻiz va oʻyin-kulgisiz hayot kechirdim. Keyin hayotimga kitoblar kirib keldi, kitoblar va ularda tasvirlangan ajoyib dunyodan boshqa hech narsaga ishonmaydigan boʻldim — unda odamlar azob cheksa ham, Kanzasdagi kabi qisqa soʻzlar bilan emas[15], goʻzal tilda azob chekishardi[16].
Buvisining vafotidan keyin Xyuz ikki yil davomida oilaviy qarindoshlari Jeyms va xolasi Meri Rid bilan yashaydi. Keyinchalik Xyuz yana onasi Kerri bilan Illinoys shtatining Linkoln shahrida yashashni boshlaydi. Chunki onasi u oʻsmirlik chogʻida qayta turmushga chiqqan edi. Oila Ogayo shtatining Klivlend shahridagi Fairfaks mahallasiga koʻchib oʻtadi, Xyuz shu Markaziy oʻrta maktabda oʻqiydi[17] va ustozi Helen Mariya Chesnuttdan bilim oldi.[18]
Yigitlik
tahrirXyuz 1923-yilda SS Malone bortida ekipaj aʼzosi sifatida qisqa muddat xizmat qilish va olti oy davomida Gʻarbiy Afrika va Yvropaga sayohat qilishdan oldin[19] turli xil joylarda ishlagan. Xyuz Parijda vaqtincha qolish uchun SS Maloneni tark etdi[20]. xyuz u yerda Oltin qirgʻoqdagi boy oilaga mansub, Britaniyada tahsil olgan afrikalik Anni Mari Kusi bilan uchrashib, ishqiy munosabatda boʻldi; ular keyinchalik ham xat yozishi turishardi, lekin Anni oxir-oqibat Trinidadlik advokat Xyu Vuding bilan oila qurdi[21][22]. Vuding keyinchalik Gʻarbiy Hindiston universiteti rektori boʻlib ishlagan[23].
1920-yillarning boshlarida Angliyada boʻlgan vaqtlarida Xyuz qora tanlilar hamjamiyatining baʼzosiga aylandi. 1924-yil noyabr oyida u onasi bilan Vashingtonda yashash uchun AQShga qaytib keldi. 1925-yilda afro-amerikaliklarni hayoti va tarixini oʻrganish assotsiatsiyasida tarixchi Karter G. Vudsonning shaxsiy yordamchisi boʻlish kabi obroʻli ishga joylashdi.
Keyingi yili Xyuz Pensilvaniya shtatining Chester okrugidagi tarixan qora tanlilar universiteti boʻlmish Linkoln universitetiga oʻqishga kirdi. Shuningdek, Omega Psi Phi birodarligiga qoʻshildi[24][25].
Xyuz 1929-yilda Linkoln universitetida bakalavr darajasini olgandan soʻng, Nyu-Yorkka qaytib keldi. Sovet Ittifoqi va Karib dengizining baʼzi qismlariga sayohatlarini istisno qiladigan boʻlsak, umrining qolgan qismini asosan Garlemda oʻtkazdi. 1930-yillarda homiysi Sharlotta Osgud Meyson yordami bilan bir muddat Nyu-Jersi shtatining Vestfild shahrida istiqomat qildi[26][27].
Oʻlim
tahrirXyuz 1967-yil 22-mayda Nyu-York shahridagi Stuyvesant poliklinikasida 66 yoshida prostata saratoni bilan bogʻliq qorin boʻshligʻidagi operatsiyadan keyingi asoratlar tufayli vafot etdi. Uning xoki Garlemdagi Shomburg qora tanlilar madaniyatini oʻrganish markazining foyesi oʻrtasida joylashgan pol medalyoni ostiga qoʻyilgan[28]. Bu auditoriyaga kirish ismi uning nomi bilan ataladi[29].
Faoliyat
tahrirBirinchi marta 1921-yilda Qora tanlilarni rivojlantirish milliy assotsiatsiyasining (NAACP) rasmiy jurnali The Crisisda nashr etilgan — „The Negro Speaks of Rivers“ sheʼri Xyuzning tashrif qogʻoziga aylandi va birinchi sheʼriy toʻplami „The Weary Blues“dan (1926) joy oldi[30]. Xyuzning birinchi va oxirgi sheʼrlari "The Crisis"da nashr etilgan; umuman, uning sheʼrlari boshqa jurnallarga qaraganda koʻproq "The Crisis" jurnalida chop etilgan[31]. Xyuzning hayoti va ijodi Zora Neale Hurston[32], Uolles Turman, Klod Makkey, Countee Kallen, Richard Bryus Nugent va Aaron Duglas kabi zamondoshlari bilan bir qatorda 1920-yillardagi Garlem Renessansiga juda katta taʼsir koʻrsatdi. Makkeydan tashqari, ular yosh negr rassomlariga bagʻishlangan qisqa umr koʻrgan Fire jurnalini yaratishda birga ishladilar!
Uning sheʼrlari va asarlari Amerikadagi qora tanli ishchilar hayotini, kurash, quvonch, kulgi va musiqaga toʻla hayotlarini tasvirlagan. Uning asarlarida tasvirlanish afro-amerikaliklar va ularning xilma-xil madaniyati uchun faxr hisoblanadi. „Mening maqsadim Amerikadagi qora tanlilarning va barcha insoniyatning ahvolini qalamga olish, dunyoga tanitish edi“[33], degan edi Xyuz. „Xalq shoiri“ irqiy stereotiplarga qarshi chiqdi, ijtimoiy sharoitlarga norozilik bildirdi va Afro-Amerikanlarning oʻzlari haqidagi tasavvurlarini kengaytirdi; qora estetika nazariyasini haqiqatga tatbiq etib, tomoshabinni ham, sanʼatkorni ham qayta tarbiyalashga intildi[34].
1930-yilda uning birinchi romani "Not Without Laughter" adabiyot boʻyicha Harmon oltin medaliga sazovor boʻldi. Sanʼat grantlari keng tarqalmagan paytda Xyuz xususiy homiylar tomonidan qoʻllab-quvvatlandi va ushbu roman nashr etilguncha ikki yil davomida qoʻllab-quvvatlandi[35]. Asarning bosh qahramoni Sandy ismli bola boʻlib, oilasidagi oʻzaro munosabatlardan tashqari, irqi va sinfi tufayli turli xil muammolarga duch kelib, ularni yengib oʻtishi kerak edi.
Xyuzning birinchi hikoyalar toʻplami 1934-yilda "The Ways of White Folks" nomi bilan nashr etilgan. U kitobni yana bir homiysi Noel Sallivan tomonidan bir yil davomida berilgan Karmel, Kaliforniya shtatidagi yozgi uyida yozib tugatdi[36][37]. Bu hikoyalar oq va qora tanlilar oʻrtasidagi kulgili va fojiali munosabatlarni ochib beruvchi bir qator izohlardir. Umuman olganda, ular irqiy munosabatlarga nisbatan umumiy pessimizm va sardonik realizm bilan yondashgani sabab ajralib turadi[38]. Xyuz yangi tashkil etilgan San-Fransisko ishchilar maktabining (keyinchalik Kaliforniya mehnat maktabi) maslahat kengashi aʼzosi boʻldi.
U romanlar, hikoyalar, pyesalar, sheʼrlar, operalar, esselar va bolalar uchun asarlar yozgan. Yaqin doʻsti, yozuvchi Arna Bontemps hamda homiysi Karl Van Vextenning daldasi bilan u "The big Sea" va "I Wonder as I Wander" nomli ikki jildlik avtobiografiyasini yozdi, shuningdek, bir qancha bdiiy asarlarni ingliz tiliga tarjima qildi. Bontemps bilan Xyuz 1949-yilda The New York Times tomonidan yuqori baholangan "Negro sheʼriyati" antologiyasiga muharrir qilishdi[39].
Unvon va mukofotlar
tahrirHayotligida
tahrir- 1926: Xyuz Witter Bynner bakalavriat sheʼriyat mukofotini qoʻlga kiritdi[40].
- 1935: Xyuzga Ispaniya va Rossiyaga sayohat qilish imkonini beruvchi Guggenxaym stipendiyasi berildi.
- 1941: Xyuz Rosenwald jamgʻarmasining stipendiyasi bilan taqdirlandi.
- 1943: Xyuz Linkoln universiteti faxriy Fan doktori boʻldi.
- 1954: Xyuz Anisfield-Wolf kitob mukofotini qoʻlga kiritdi.
- 1960: NAACP Xyuzni erishgan yuksak yutuqlari uchun Spingarn medali bilan taqdirladi.
- 1961: Milliy sanʼat va adabiyot instituti mukofoti[41]
- 1963: Xovard universiteti Xyuzga faxriy doktor unvonini berdi.
- 1964: Gʻarbiy Rezerv universiteti Xyuzga faxriy doktor unvonini berdi
Õzbekcha xotirasi
tahrir- 1973: birinchi Langston Xyuz medali Nyu-York shahar kolleji tomonidan berildi.
- 1979: Virjiniya shtatining Reston shahrida Langston Xyuz oʻrta maktabi tashkil etildi.
- 1981: Nyu-York shahrining diqqatga sazovor joylarini saqlash komissiyasi tomonidan Nyu-York shahrining diqqatga sazovor joyi maqomi 20 Sharqiy 127-chi koʻchada joylashgan Langston Xyuzning Garlemdagi uyiga berildi (40°48′26.32″N 73°56′25.54″W / 40.8073111°N 73.9404278°W) va 127-koʻcha „Langston Xyuz uyi“ deb oʻzgartirildi. Langston Xyuz uyi 1982-yilda Milliy tarixiy joylar reestriga kiritilgan.
- 2002: Amerika Qoʻshma Shtatlari pochta xizmati Lengston Xyuz tasvirini Black Heritage pochta markalari seriyasiga qoʻshdi.
- 2002: olim Molefi Kete Asante Langston Xyuzni Eng buyuk 100 afro-amerikaliklar roʻyxatiga kiritdi[42]
- 2009: Lengston Xyuz oʻrta maktabi Jorjiya shtatining Feyrbern shahrida tashkil etilgan.
- 2012: Chikago adabiy shon-sharaf zaliga kiritildi[43]
- 2015: Google Doodle uning113 yilligini nishonladi[44]
- ↑ Schuessler, Jennifer. „Langston Hughes Just Got a Year Older“ (inglizcha). The New York Times. Qaraldi: 9-avgust 2018-yil.
- ↑ Langston Hughes. The Big Sea, 1940 — 36-bet. ISBN 0-8262-1410-X.
- ↑ Faith Berry, Langston Hughes, Before and Beyond Harlem, Westport, CT: Lawrence Hill & Co., 1983; reprint, Citadel Press, 1992, p. 1.
- ↑ „The oft-told tale“. Frankel and Fisch (15-iyul 2015-yil). 2022-yil 11-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9-fevral 2022-yil.
- ↑ 5,0 5,1 Richard B. Sheridan, „Charles Henry Langston and the African American Struggle in Kansas“, Kansas State History, Winter 1999. Retrieved December 15, 2008.
- ↑ Laurie F. Leach, Langston Hughes: A Biography, Greenwood Publishing Group, 2004, pp. 2-4. ISBN 9780313324970,
- ↑ „Ohio Anti-Slavery Society – Ohio History Central“. ohiohistorycentral.org. 2012-yil 31-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-iyul.
- ↑ Langston Hughes. The Big Sea, 1940 — 13-bet. ISBN 0-8262-1410-X.
- ↑ „African-Native American Scholars“. African-Native American Scholars (2008). 2018-yil 15-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-iyul 2008-yil.
- ↑ William and Aimee Lee Cheek, „John Mercer Langston: Principle and Politics“, in Leon F. Litwack and August Meier (eds), Black Leaders of the Nineteenth Century, University of Illinois Press, 1991, pp. 106-111.
- ↑ West, Encyclopedia of the Harlem Renaissance, 2003, p. 160.
- ↑ Hughes recalled his maternal grandmother’s stories: „Through my grandmother’s stories life always moved, moved heroically toward an end. Nobody ever cried in my grandmother’s stories. They worked, schemed, or fought. But no crying.“ Rampersad, Arnold, & David Roessel (2002). The Collected Poems of Langston Hughes, Knopf, p. 620.
- ↑ The poem „Aunt Sues’s Stories“ (1921) is an oblique tribute to his grandmother and his loving „Auntie“ Mary Reed, a close family friend. Rampersad, vol. 1, 1986, p. 43.
- ↑ Brooks, Gwendolyn (October 12, 1986), „The Darker Brother“, The New York Times.
- ↑ Arnold Rampersad, The Life of Langston Hughes: Volume II: 1914-1967, I Dream a World, Oxford University Press, p. 11. ISBN 9780195146431
- ↑ Arnold Rampersad, The Life of Langston Hughes: Volume II: 1914-1967, I Dream a World, Oxford University Press, p. 11. ISBN 9780195146431
- ↑ Central High School (Cleveland. „The Central High School monthly“. Central High (1-fevral 2019-yil). Qaraldi: 1-fevral 2019-yil.
- ↑ „Ronnick: Within CAMWS Territory: Helen M. Chesnutt (1880—1969), Black Latinist“. Camws.org. Qaraldi: 1-fevral 2019-yil.
- ↑ “Poem" or „To F.S.“ first appeared in The Crisis in May 1925, and was reprinted in The Weary Blues and The Dream Keeper. Hughes never publicly identified „F.S.“, but it is conjectured he was Ferdinand Smith, a merchant seaman whom the poet first met in New York in the early 1920s. Nine years older than Hughes, Smith influenced the poet to go to sea. Born in Jamaica in 1893, Smith spent most of his life as a ship steward and political activist at sea—and later in New York as a resident of Harlem. Smith was deported in 1951 to Jamaica for alleged Communist activities and illegal alien status. Hughes corresponded with Smith up until the latter’s death in 1961. Berry, p. 347.
- ↑ „Langston Hughes“ (en-us). Biography.com. Qaraldi: 20-iyun 2017-yil.
- ↑ Leach, Langston Hughes: A Biography (2004), pp. xvi, 153.
- ↑ Rampersad, Vol. 1, pp. 86-87, 89-90.
- ↑ „History – Hugh Wooding Law School“. Hwls.edu.tt. 2-mart 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-iyul 2022-yil.
- ↑ In 1926, Amy Spingarn, wife of Joel Elias Spingarn, who was president of the National Association for the Advancement of Colored People (NAACP), served as patron for Hughes and provided the funds ($300) for him to attend Lincoln University. Rampersad, vol. 1, 1986, pp. 122-23.
- ↑ In November 1927, Charlotte Osgood Mason („Godmother“ as she liked to be called), became Hughes’s major patron. Rampersad. vol. 1, 1986, p. 156.
- ↑ „Mule Bone: Langston Hughes and Zora Neale Hurstonʼs Dream Deferred of an African-American Theatre of the Black Word.“, African American Review, March 22, 2001. Retrieved March 7, 2008. „In February 1930, Hurston headed north, settling in Westfield, New Jersey. Godmother Mason (Mrs. Rufus Osgood Mason, their white protector) had selected Westfield, safely removed from the distractions of New York City, as a suitable place for both Hurston and Hughes to work.“
- ↑ "J. L. Hughes Will Depart After Questioning as to Communism", The New York Times, July 25, 1933.
- ↑ Wilson, Scott. Resting Places: The Burial Sites of More Than 14,000 Famous Persons. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company, 2016 — 359-bet. ISBN 978-0786479924.
- ↑ Whitaker, Charles, „Langston Hughes: 100th birthday celebration of the poet of Black America“, Ebony, April 2002.
- ↑ "The Negro Speaks of Rivers": first published in The Crisis (June 1921), p. 17. Included in The New Negro (1925), The Weary Blues, Langston Hughes Reader, and Selected Poems. The poem is dedicated to W. E. B. Du Bois in The Weary Blues, but it is printed without dedication in later versions. — Rampersad & Roessel (2002). In The Collected Poems of Langston Hughes, pp. 23, 620.
- ↑ Rampersad & Roessel (2002), The Collected Poems of Langston Hughes, pp. 23, 620.
- ↑ Hoelscher. „A Lost Work by Langston Hughes“. Smithsonian (2019). Qaraldi: 10-may 2021-yil.
- ↑ Rampersad, 1988, vol. 2, p. 418.
- ↑ West, 2003, p. 162.
- ↑ Charlotte Mason generously supported Hughes for two years. She supervised his writing his first novel, Not Without Laughter (1930). Her patronage of Hughes ended about the time the novel appeared. Rampersad. „Langston Hughes“, in The Concise Oxford Companion to African American Literature, 2001, p. 207.
- ↑ Noel Sullivan, after working out an agreement with Hughes, became a patron for him in 1933. — Rampersad, vol. 1, 1986, p. 277.
- ↑ Sullivan provided Hughes with the opportunity to complete The Ways of White Folks (1934) in Carmel, California. Hughes stayed a year in a cottage Sullivan provided. — Rampersad, „Langston Hughes“. In The Concise Oxford Companion to African American Literature, 2001, p. 207.
- ↑ Rampersad (2001) Langston Hughes, p. 207.
- ↑ Creekmore, Hubert. „Two Rewarding Volumes of Verse; ONE-WAY TICKET. By Langston Hughes. Illustrated by Jacob Lawrence. 136 pp. New York: Alfred A. Knopf. $2.75. THE POETRY OF THE NEGRO: 1746–1949. Edited by Arna Bontemps and Langston Hughes. 429 pp. New York: Doubleday & Co. $5.“. The New York Times (30-yanvar 1949-yil), s. 19.
- ↑ „Langston Hughes, Poet“. The Los Angeles Times (26-sentabr 1926-yil), s. 66. Qaraldi: 7-yanvar 2021-yil. „The Witter Bynner undergraduate poetry prize for 1926 was awarded to Langston Hughes, Lincoln University, whom Carl Van Vechten ranks with among the best of the younger American poets.“.
- ↑ „Langston Hughes — Poet“. h2g2: The Hitchhiker's Guide to the Galaxy. Qaraldi: 24-iyul 2010-yil.
- ↑ Asante, Molefi Kete (2002). 100 Greatest African Americans: A Biographical Encyclopedia. Amherst, New York: Prometheus Books. ISBN 1-57392-963-8.
- ↑ „Langston Hughes“ (inglizcha). Chicago Literary Hall of Fame (2012). Qaraldi: 8-oktabr 2017-yil.
- ↑ „Langston Hughes' 113th Birthday“. Google.com.